Prawo o sądach obywatelskich.

DEKRET

z dnia 22 lutego 1946 r.

Prawo o sądach obywatelskich. ^*

Na podstawie ustawy z dnia 3 stycznia 1945 r. o trybie wydawania dekretów z mocą ustawy (Dz. U. R. P. Nr 1, poz. 1) - Rada Ministrów postanawia, a Prezydium Krajowej Rady Narodowej zatwierdza, co następuje:

Rozdział  I.

Ustrój sądów obywatelskich.

Art.  1. ¹

§ 1. W każdej gminie wiejskiej i miejskiej tworzy się sąd obywatelski.

§ 2. Jednakże Minister Sprawiedliwości w porozumieniu z Ministrem Administracji Publicznej, a na obszarze Ziem Odzyskanych w porozumieniu z Ministrem Ziem Odzyskanych może utworzyć jeden sąd obywatelski dla kilku gmin.

§ 3. W miastach liczących ponad 10.000 mieszkańców tworzy się sądy obywatelskie w ilości, jaką ustali Minister Sprawiedliwości na wniosek miejskiej rady narodowej. Wniosek ten winien określać granice okręgów sądów obywatelskich.

Art.  2.

§ 1. W skład sądu obywatelskiego wchodzą: sędzia obywatelski, jego zastępca i sześciu ławników.

§ 2. Przepisy niniejszego prawa dotyczące sędziego obywatelskiego stosuje się odpowiednio do jego zastępcy.

§ 3. Przepisy art. 3, 4, 7 § 1, 10-15 i 18 stosuje się odpowiednio do ławników. Przepisy dekretu z dnia 4 grudnia 1945 r. o należnościach ławników za udział w posiedzeniach sądowych oraz o karach porządkowych na ławników (Dz. U. R. P. Nr 58, poz. 336) nie mają zastosowania do ławników sądów obywatelskich.

Art.  3. ²

Sędzią obywatelskim może być osoba, która posiada obywatelstwo polskie, korzysta w pełni z praw cywilnych i obywatelskich, mieszka przynajmniej od roku w gminie, w której mieści się siedziba sądu obywatelskiego lub w jednej z gmin wchodzących do okręgu tego sądu, jest nieskazitelnego charakteru, ukończyła 30 lat i włada językiem polskim w słowie i piśmie.

Art.  4.

§ 1. Nie może być sędzią obywatelskim: a) pozostający w służbie czynnej: państwowy sędzia i prokurator, funkcjonariusz administracji państwowej i samorządowej, funkcjonariusz służby bezpieczeństwa i Milicji Obywatelskiej oraz wojskowy, b) duchowny, c) adwokat, obrońca sądowy i właściciel biura pisania podań oraz pracownik ich kancelarii.

§ 2. Nie może być sędzią obywatelskim ten, przeciwko komu toczy się postępowanie sądowe o przestępstwo z chęci zysku lub o zbrodnię.

Art.  5. ³

§ 1. Sędziego obywatelskiego, jego zastępcę i ławników wybiera gminna (miejska) rada narodowa na trzy lata w głosowaniu tajnym zwykłą większością głosów przy udziale co najmniej 2/3 liczby członków rady.

§ 2. W przypadku, gdy okręg sądu obywatelskiego obejmuje więcej gmin, sędziego obywatelskiego, jego zastępcę i ławników wybiera powiatowa rada narodowa.

Poza tym do wyborów przez powiatową radę narodową sędziego obywatelskiego, jego zastępcy i ławników stosuje się odpowiednio przepisy paragrafu poprzedzającego.

§ 3. Przewodniczący rady narodowej, która dokonała wyboru, przesyła niezwłocznie odpis protokółu zawierającego przebieg i wyniki wyborów prezydium rady narodowej wyższego stopnia do zatwierdzenia wyborów.

Art.  6.

§ 1. 4 Odpis protokółu zawierającego przebieg i wyniki wyborów ze wzmianką o ich prawomocności przewodniczący rady narodowej, która dokonała wyborów, przesyła prezesowi sądu okręgowego za pośrednictwem sędziego sprawującego kierownictwo sądu grodzkiego.

§ 2. Prezes sądu okręgowego po stwierdzeniu, że wybrani odpowiadają wymaganiom prawa, powołuje ich do objęcia stanowisk.

§ 3. Sędzia sprawujący kierownictwo sądu grodzkiego wzywa wybranych do stawienia się celem doręczenia im wymienionego w § 2 powołania do objęcia stanowiska i zarazem przyjmuje od sędziego obywatelskiego i jego zastępcy ślubowanie sędziowskie, a od ławników - przyrzeczenie ławnicze.

Art.  7.

§ 1. Sędzia obywatelski wykonuje swoje czynności aż do czasu objęcia stanowiska przez jego następcę.

§ 2. 5 Minister Sprawiedliwości może zwolnić sędziego obywatelskiego przed upływem jego kadencji na prośbę tego sędziego oraz na wniosek właściwego prezesa sądu okręgowego. Złożenie tego wniosku następuje z urzędu z własnej inicjatywy prezesa sądu okręgowego oraz na skutek uchwały prezydium rady narodowej, które zatwierdziło wybór sędziego. Uchwała prezydium rady narodowej co do zwolnienia sędziego obywatelskiego wiąże prezesa sądu okręgowego.

§ 3. Jeżeli przyczyny zwolnienia przewidziane w § 2 zachodzą w stosunku do ławnika, zwolnić go może prezes sądu okręgowego.

Art.  8. ⁶

§ 1. Zarząd gminny (miejski) siedziby sądu obywatelskiego przydziela sędziemu obywatelskiemu na jego żądanie urzędnika do wykonywania funkcyj kancelaryjnych i protokółowania.

§ 2. Jeżeli na obszarze gminy, w której ma nastąpić doręczenie pisma lub wezwania sądu obywatelskiego, nie ma urzędu pocztowego lub agencji pocztowej, doręczanie powyższych pism i wezwań dokonuje się przez funkcjonariuszów gminnych.

Art.  9. ⁷

§ 1. Gmina siedziby sądu obywatelskiego dostarcza sądowi obywatelskiemu lokalu i ponosi wszelkie koszty związane z urzędowaniem tego sądu.

§ 2. Na pokrycie kosztów związanych z urzędowaniem sądu obywatelskiego gmina siedziby sądu obywatelskiego pobiera specjalne opłaty sądowe, których wysokość oraz zasady i sposób uiszczenia określi w drodze rozporządzenia Minister Sprawiedliwości w porozumieniu z Ministrami: Administracji Publicznej, Ziem Odzyskanych i Skarbu.

§ 3. Jeżeli okręg sądu obywatelskiego obejmuje kilka gmin, wszelkie koszty związane z urzędowaniem sądu obywatelskiego, nie wyłączając kosztów lokalu i wynagrodzenia urzędnika gminnego przydzielonego do wykonywania funkcyj kancelaryjnych i protokółowania, obciążają wszystkie gminy wchodzące do okręgu sądu obywatelskiego. Udział poszczególnych gmin w nadwyżce wpływów ze specjalnych opłat sądowych i w niedoborach określa powiatowa rada narodowa.

Art.  10.

Sędzia obywatelski jest w sprawowaniu swego urzędu sędziowskiego niezawisły i podlega tylko ustawom. Obowiązany jest on służyć wiernie Rzeczypospolitej Polskiej i obowiązki swe wypełniać zgodnie z ustawami bezstronnie i gorliwie.

Art.  11.

§ 1. Sędzia obywatelski obowiązany jest zachować w tajemnicy okoliczności, o których poza jawną rozprawą sądową powziął wiadomość ze względu na swe stanowisko.

§ 2. Obowiązek zachowania tajemnicy ustaje, gdy sędzia składa zeznania jako świadek przed sądem, chyba że ujawnienie tajemnicy zagraża dobru Państwa albo takiemu ważnemu interesowi prywatnemu, który nie jest sprzeczny z celami wymiaru sprawiedliwości.

§ 3. Od obowiązku zachowania tajemnicy może zwolnić sędziego tylko Minister Sprawiedliwości.

§ 4. Obowiązek zachowania tajemnicy trwa także po opuszczeniu stanowiska.

Art.  12.

Sędziemu obywatelskiemu w związku z urzędowaniem przysługuje ochrona prawna jak urzędnikowi państwowemu.

Art.  13.

Sędzia obywatelski pełni swe obowiązki bezpłatnie, jednak ma prawo otrzymać za stratę zarobku w związku z oderwaniem go od zwykłych zajęć zawodowych wynagrodzenie, którego wysokość i sposób wypłaty ustali w rozporządzeniu Minister Sprawiedliwości w porozumieniu z Ministrami: Administracji Publicznej i Skarbu.

Art.  14.

§ 1. Jeżeli sędzia obywatelski nie może pełnić swych obowiązków z powodu choroby lub innej uzasadnionej przyczyny, powinien o tym niezwłocznie zawiadomić sędziego sprawującego kierownictwo sądu grodzkiego.

§ 2. Sędzia obywatelski może z ważnych powodów uzyskiwać zwolnienie od zajęć na terminy określone; zwolnienia tego udziela sędzia sprawujący kierownictwo sądu grodzkiego.

Art.  15. ⁸

§ 1. Sędzia obywatelski powinien mieszkać na obszarze gminy, w której sprawuje swój urząd.

§ 2. Jednakże w przypadku, gdy okręg sądu obywatelskiego obejmuje więcej gmin, sędzia obywatelski może mieszkać na obszarze jednej z gmin należących do tego okręgu.

Art.  16.

Minister Sprawiedliwości określi odznaki służbowe dla sędziego obywatelskiego.

Art.  17.

Bezpośredni nadzór służbowy nad sądem obywatelskim wykonuje sędzia sprawujący kierownictwo sądu grodzkiego.

Art.  18.

§ 1. Na wniosek sędziego sprawującego kierownictwo sądu grodzkiego albo z urzędu kolegium administracyjne sądu okręgowego zarządzić może przeprowadzenie przez jednego ze swych członków dochodzenia w sprawie przewinienia służbowego lub uchybienia godności stanowiska sędziego obywatelskiego, a następnie bądź umorzy dochodzenie, bądź poweźmie uchwałę przewidzianą w art. 7 albo w przypadku mniejszej wagi udzieli sędziemu obywatelskiemu upomnienia.

§ 2. Po wszczęciu dochodzenia przewidzianego w § 1 kolegium administracyjne może sędziego obywatelskiego zawiesić w czynnościach służbowych.

Rozdział  II.

Właściwość rzeczowa i miejscowa.

Art.  19.

§ 1. Sądy obywatelskie rozpoznają sprawy cywilne:

a) o ochronę zakłóconego lub przywrócenie utraconego posiadania (art. 390 i 391 kodeksu postępowania cywilnego) przygranicznych pasów ziemi;

b) 9 o naprawienie (wynagrodzenie) szkód wyrządzonych czynem niedozwolonym (art. 134-167 kodeksu zobowiązań), jeżeli wartość żądanego odszkodowania nie przewyższa 5.000 zł;

c) 10 o należności rolników z tytułu dostarczenia płodów rolniczych lub leśnych, tudzież o należności rzemieślników, przemysłowców i kupców z tytułu dokonania robót i dostarczenia towarów, jeżeli wysokość żądanej sumy nie przewyższa 5.000 zł.

§ 2. 11 Sprawy wymienione w § 1 należą do właściwości sądu obywatelskiego tylko wówczas, gdy obie strony są osobami fizycznymi mającymi obywatelstwo polskie i zamieszkują w jego okręgu, albo gdy przynajmniej jedna ze stron mieszka w jego okręgu, a druga w gminie sąsiedniej.

§ 3. 12 Jeżeli strony mieszkają w różnych okręgach sądu obywatelskiego, właściwym miejscowo jest sąd obywatelski miejsca zamieszkania pozwanego.

§ 4. 13 W sprawach oznaczonych w § 1 lit. a) właściwym miejscowo jest sąd obywatelski miejsca położenia gruntu.

Art.  20.

§ 1. Sądy obywatelskie rozpoznają sprawy karne o przestępstwa, przewidziane:

a) -c)  ¹⁴ (uchylone),

d) w art. 237, 239, 252, 256 § 1-3, 263 § 1-2 i 272 kodeksu karnego, a nadto w art. 255 kodeksu karnego, jeżeli pokrzywdzony, z oskarżenia którego przestępstwo to jest ścigane, wniesie akt oskarżenia do sądu obywatelskiego.

§ 2. 15 Sprawy wymienione w § 1 należą do właściwości sądu obywatelskiego tylko wówczas, gdy przestępstwo zostało popełnione na obszarze jego okręgu, a sprawca w chwili jego popełnienia miał ukończone 17 lat i podlega właściwości sądów powszechnych lub władz administracji ogólnej.

Art.  21.

Sąd obywatelski w każdym stanie sprawy może z uwagi na jej zawiłe okoliczności przekazać ją do rozpoznania sądowi grodzkiemu lub władzy administracji ogólnej w zależności od tego, czy w razie nieutworzenia sądu obywatelskiego właściwym do rozpoznania jej byłby sąd grodzki (art. 19 i art. 20 § 1 lit. d) czy - władze administracji ogólnej (art. 20 § 1 lit. a, b, c).

Art.  22.

Niezależnie od orzekania w sprawach przekazanych sądom obywatelskim, sądy te są właściwe do przeprowadzenia pojednania stron w sprawach o roszczenia majątkowe, które nie dotyczą przejścia, ograniczenia lub obciążenia prawa własności do nieruchomości, a nadto do rozpoznania takich spraw, jeżeli obie strony poddadzą je pod polubowne rozstrzygnięcie sądu obywatelskiego; poddanie to może być zawarte bądź w pisemnej umowie stron na przypadek powstania sporu, bądź gdy spór już istnieje - formie zapisu, złożonego sądowi obywatelskiemu.

Art.  23.

Rada Ministrów może w drodze rozporządzenia poddać właściwości sądów obywatelskich inne sprawy spośród spraw należących do właściwości sądów grodzkich lub władz administracji ogólnej albo właściwość sądów obywatelskich ograniczyć.

Art.  24.

Sąd obywatelski winien w każdym stanie sprawy przestrzegać swej właściwości rzeczowej i miejscowej. Uznając, że sprawa nie podlega jego właściwości, stwierdza to, a na wniosek strony, która sprawę wniosła, przekazuje tę sprawę właściwemu sądowi lub innej właściwej władzy.

Art.  25.

Spór o właściwość między sądami obywatelskimi rozstrzyga ostatecznie sąd grodzki przełożony nad sądem obywatelskim, który pierwszy wydał orzeczenie w przedmiocie właściwości.

Rozdział  III.

Wyłączenie.

Art.  26.

§ 1. Sędzia obywatelski jest wyłączony z mocy samej ustawy od wykonania czynności, które dotyczą: jego osobiście, jego małżonka, krewnych lub powinowatych w prostej linii, krewnych w bocznej linii do czwartego stopnia, powinowatych w linii bocznej do drugiego stopnia oraz osób związanych z nim z tytułu przysposobienia, opieki, kurateli lub pełnomocnictwa.

§ 2. Nadto sędzia obywatelski powinien się wyłączyć, gdy wynik czynności oddziaływa na jego prawa lub obowiązki albo gdy pomiędzy nim a jedną ze stron lub jej przedstawicielem zachodzi stosunek osobisty tego rodzaju, że mógłby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do jego bezstronności.

§ 3. Przepisy §§ 1 i 2 mają odpowiednie zastosowanie do ławników i protokólanta.

Art.  27.

§ 1. Sędzia obywatelski orzeka o wyłączeniu siebie, ławników i protokólanta.

§ 2. Gdy strona zażąda wyłączenia, a sędzia obywatelski uzna wniosek za bezpodstawny, przesyła go wraz ze swym wyjaśnieniem sądowi grodzkiemu do decyzji.

§ 3. W razie wyłączenia sędziego obywatelskiego i jego zastępcy sąd grodzki przekaże sprawę sądowi obywatelskiemu w sąsiedniej gminie albo stosując ogólne zasady właściwości, obowiązujące w razie nieutworzenia sądu obywatelskiego, bądź sam przyjmie sprawę do rozpoznania, bądź przekaże ją właściwej władzy administracji ogólnej.

Rozdział  IV.

Postępowanie.

Oddział  1.

Przepisy wspólne dla spraw cywilnych i karnych.

Art.  28.

§ 1. Strony i ich przedstawiciele ustawowi mogą działać osobiście lub przez pełnomocników.

§ 2. 16 Pełnomocnikami mogą być tylko spółuczestnicy sprawy oraz rodzice, małżonek, rodzeństwo lub dzieci strony.

§ 3. Pełnomocnictwo podlega opłacie stemplowej przewidzianej dla pełnomocnictw przed sądami grodzkimi.

§ 4. 17 Obrońcą oskarżonego z wyboru mogą być tylko jego rodzice, małżonek, rodzeństwo lub dzieci, a obrońcą z urzędu - osoba wyznaczona przez sędziego obywatelskiego spośród mieszkańców okręgu sądu obywatelskiego.

Art.  29.

Wnioski, pozwy i akty oskarżenia można zgłaszać bądź pisemnie bądź ustnie do protokółu.

Art.  30. ¹⁸

Strony, świadkowie i biegli obowiązani są stawić się na wezwanie sądu obywatelskiego, jeżeli zamieszkują w jego okręgu, a nawet poza jego okręgiem, lecz w odległości nie przenoszącej 20 km od miejsca stawiennictwa.

Art.  31.

§ 1. 19 Za nieusprawiedliwione niestawiennictwo, jeżeli ono powoduje konieczność odroczenia czynności na inny termin, sędzia obywatelski może skazać osobę wezwaną na grzywnę do 1.000 zł z zamianą w razie nieuiszczenia na areszt do trzech dni.

§ 2. Sędzia obywatelski zwolni skazanego od nałożonej grzywny, jeżeli potrzeba późniejszego stawienia się skazanego odpadnie, albo jeżeli skazany usprawiedliwi swoją nieobecność nie później niż w następnym terminie, na który zostanie wezwany.

§ 3. Na postanowienie sędziego obywatelskiego co do ukarania grzywną służy skazanemu zażalenie.

§ 4. Przepisy §§ 1-3 stosuje się odpowiednio do ławników w przypadku nieusprawiedliwionego ich niestawiennictwa.

Art.  32.

Wezwanie może być bądź ogłoszone ustnie przez sędziego obywatelskiego, bądź doręczone w formie pisemnej, przy czym należy wezwanego pouczyć o skutkach niestawiennictwa.

Art.  33.

§ 1. Sąd obywatelski rozpoznaje sprawy w składzie sędziego obywatelskiego jako przewodniczącego i dwóch ławników.

§ 2. Z przebiegu czynności sądu obywatelskiego sędzia obywatelski albo wyznaczony przez niego protokólant sporządza protokół, który powinien zawierać:

a) oznaczenie daty i miejsca czynności, imiona i nazwiska sędziego obywatelskiego, ławników i stron, a także innych osób, o ile biorą udział w czynnościach, a mianowicie: protokólanta, przedstawicieli lub pełnomocników stron, biegłych i świadków;

b) przebieg czynności, a w szczególności wyjaśnienia i wnioski stron, zeznania świadków, biegłych i stron, treść ugód i wzmiankę o ogłoszeniu orzeczeń i odczytaniu protokółu;

c) podpisy sędziego obywatelskiego, ławników oraz innych osób, biorących udział w czynnościach, przy czym w razie odmowy lub niemożności podpisu należy zaznaczyć przyczynę tego.

Art.  34.

Rozprawa odbywa się jawnie. Przewodniczący uchyli jawność rozprawy na zgodny wniosek stron, albo gdy tego wymaga wzgląd na porządek publiczny lub dobre obyczaje. Ogłoszenie wyroku odbywa się publicznie.

Art.  35.

Rozprawa odbywa się w ten sposób, że po wywołaniu sprawy i stwierdzeniu obecności osób wezwanych lub prawidłowości zawiadomienia o terminie nieobecnych, przewodniczący przedstawia stan sprawy, udziela głosu stronom i w razie potrzeby zarządza postępowanie dowodowe.

Art.  36.

§ 1. Sąd obywatelski może odroczyć rozprawę na inny termin jedynie z ważnych powodów.

§ 2. Gdy jedna lub obie strony nie stawią się na rozprawę, sąd obywatelski, ustaliwszy prawidłowość wezwania lub zawiadomienia nieobecnego o terminie, może rozpoznać sprawę, jeżeli uzna, że osobiste stawiennictwo nieobecnego nie jest konieczne. Wyrok, który zapadnie po tak przeprowadzonej rozprawie, ma takie same skutki, jak wyrok wydany po przeprowadzeniu rozprawy w obecności stron.

Art.  37.

Sąd obywatelski może dopuszczać i przeprowadzać dowody nawet nie powołane przez strony i nie jest związany żadnymi ustawowymi zasadami dowodowymi, lecz orzeka według swego przekonania opartego na swobodnej ocenie wszelkich okoliczności sprawy.

Art.  38.

Postępowanie dowodowe, polegające na odczytaniu i przejrzeniu dokumentów, przesłuchaniu świadków, biegłych i stron oraz dokonaniu oględzin przedmiotu sporu odbywa się przed sądem orzekającym. Gdyby to nie było możliwe z powodu poważnych niedogodności lub kosztów, sąd zwróci się o przeprowadzenie tych dowodów do sądu grodzkiego lub sądu obywatelskiego, mających siedzibę poza okręgiem sądu orzekającego.

Art.  39.

§ 1. Świadkami nie mogą być:

a) osoby niezdolne do spostrzegania lub komunikowania swych spostrzeżeń,

b) duchowni co do faktów, powierzonych im na spowiedzi lub pod tajemnicą duchowną,

c) wojskowi i urzędnicy publiczni nie zwolnieni od zachowania tajemnicy urzędowej, o ileby zeznanie ich miało być połączone z jej naruszeniem.

§ 2. Biegłymi nie mogą być osoby podlegające wyłączeniu z przyczyn przewidzianych w art. 26, który ma tu odpowiednie zastosowanie.

Art.  40.

§ 1. Nikt nie ma prawa odmówić zeznań w charakterze świadka lub biegłego z wyjątkiem małżonków stron, ich wstępnych, zstępnych i rodzeństwa, powinowatych w tym samym stopniu oraz osób, pozostających ze stronami w stosunku przysposobienia.

§ 2. Świadek lub biegły może odmówić odpowiedzi na zadane mu pytania, gdyby zeznanie mogło narazić jego lub jego bliskich, wymienionych w § 1 na odpowiedzialność karną, hańbę lub dotkliwą i bezpośrednią szkodę majątkową, albo gdyby zeznanie miało być połączone z pogwałceniem istotnej tajemnicy zawodowej.

§ 3. Za nieuzasadnioną odmowę złożenia zeznań (opinii) sędzia obywatelski skaże świadka (biegłego) na grzywnę, przewidzianą w art. 31, który ma tu odpowiednie zastosowanie.

Art.  41.

§ 1. Przed przesłuchaniem zadaje się świadkowi (biegłemu) pytania, dotyczące jego osoby (imię, nazwisko, wiek, zajęcie) oraz stosunku do stron, tudzież uprzedza się go o prawie odmowy zeznań (art. 40 §§ 1 i 2) i o odpowiedzialności karnej za nieprawdziwe zeznania.

§ 2. Sąd obywatelski, gdy tego wymagają szczególne okoliczności sprawy, może zaprzysiąc świadka (biegłego), stosując odpowiednie przepisy kodeksu postępowania cywilnego lub kodeksu postępowania karnego; dotyczące zaprzysięgania świadków i biegłych.

Art.  42.

§ 1. W sprawach cywilnych oraz w sprawach karnych, ściganych z oskarżenia prywatnego, sąd obywatelski winien nakłaniać strony do zawarcia ugody, wskazując im sposoby, mogące do tego doprowadzić.

§ 2. Ugodę wpisuje się do protokółu czynności. Należy w niej wymienić istotne warunki i sposób ich wypełnienia. Ugodę po odczytaniu jej podpisują obie strony, a jeżeli strona podpisać się nie może, uczyni to za nią osoba, którą ona wskaże.

§ 3 Przedmiotem ugody nie może być przejście, ograniczenie lub obciążenie prawa własności do nieruchomości. W takim przypadku sąd obywatelski odsyła strony w celu spisania ugody do notariusza lub do sądu grodzkiego.

Art.  43.

Po zakończeniu rozprawy, jeżeli do ugody nie dojdzie, sąd obywatelski uznawszy, że sprawa jest dostatecznie wyjaśniona, wydaje wyrok, który ogłasza publicznie stronom, a nadto jeśli która ze stron była nieobecna na rozprawie, nakazuje doręczenie jej odpisu wyroku.

Art.  44.

Wyrok zapada większością głosów. Podpisują go przewodniczący i ławnicy. Odmowę podpisu i jej przyczynę należy stwierdzić w wyroku. Do ważności wyroku wystarczy podpisanie go przez dwóch członków kompletu orzekającego.

Art.  45. ²⁰

§ 1. 21 Od wyroku sądu obywatelskiego służy w terminie dwutygodniowym od daty ogłoszenia bądź doręczenia wyroku rewizja, którą rozpoznaje sąd powiatowy.

§ 2. 22 Rewizja, o którym mowa w § 1, należy wnieść do sądu obywatelskiego, który przedstawia go niezwłocznie wraz z aktami sprawy sądowi okręgowemu.

Art.  46.

§ 1. Na zarządzenia i postanowienia sądu obywatelskiego, poza wymienionymi w art. 31 i 40 § 3, nie ma zażalenia, chyba że zamyka ono drogę do wydania wyroku.

§ 2. Zażalenie należy wnieść w terminie siedmiodniowym od daty ogłoszenia lub doręczenia postanowienia do sądu obywatelskiego, który przedstawia je niezwłocznie wraz z aktami sprawy sądowi okręgowemu. W przypadku przewidzianym w art. 31 lub 40 § 3 do zażalenia należy dołączyć zamiast akt sprawy odpis zaskarżonego postanowienia z uzasadnieniem.

Art.  47. ²³

Orzeczenia sądu okręgowego jako instancji odwoławczej są prawomocne.

Art.  48.

Jeżeli zachodzą przyczyny, które w myśl przepisów kodeksu postępowania cywilnego lub kodeksu postępowania karnego stanowią podstawę skargi (wniosku) o wznowienie postępowania, właściwym do rozstrzygnięcia o wznowieniu jest sąd okręgowy. Sąd okręgowy wyda tylko postanowienie o dopuszczalności wznowienia, natomiast rozpoznanie sprawy przekaże sądowi obywatelskiemu.

Art.  49. ²⁴

W razie uchybienia terminu do wniesienia zażalenia, rewizji lub skargi o wznowienie właściwym do rozpoznania wniosku o przywrócenie terminu jest sąd okręgowy.

Art.  50.

§ 1. W razie śmierci strony w sprawie cywilnej lub śmierci oskarżyciela prywatnego (pokrzywdzonego) w sprawie karnej postępowanie w sprawie zawiesza się.

§ 2. Podjęcia zawieszonego postępowania może żądać strona przeciwna, a nadto w sprawach cywilnych - następcy prawni zmarłego, a w sprawach karnych - osoby wymienione w art. 63 § 3. Jeżeli wniosek ten nie będzie zgłoszony w ciągu 3 miesięcy od daty zawieszenia, sąd obywatelski przedstawi akta sprawy sądowi grodzkiemu do przechowania.

Art.  51. ²⁵

§ 1. Po zakończeniu postępowania w sprawie sąd obywatelski przedstawia akta sprawy sądowi powiatowemu.

§ 2. Sąd powiatowy przechowuje akta sprawy i na żądanie stron wydaje z nich wypisy, odpisy i zaświadczenia.

Art.  52.

§ 1. Sąd obywatelski może kierować się przepisami kodeksu postępowania cywilnego lub kodeksu postępowania karnego, jeżeli chodzi o zagadnienia procesowe nie unormowane w niniejszym prawie.

§ 2. Wniesienie pozwu lub aktu oskarżenia do sądu obywatelskiego oraz zapadłe w tym postępowaniu orzeczenia wywołują takie same skutki prawne formalne i materialne, jakie są związane z takimi czynnościami dokonanymi w sądach powszechnych.

Oddział  2.

Sprawy cywilne.

Art.  53.

§ 1. W sprawach, wymienionych w art. 22, sąd obywatelski po otrzymaniu wniosku o pojednanie niezwłocznie wzywa strony do osobistego stawienia się w oznaczonym terminie.

§ 2. Jeżeli w terminie wyznaczonym nie stawi się jedna strona, która swej nieobecności nie usprawiedliwiła, sąd obywatelski na żądanie przeciwnika włoży na nią obowiązek zwrotu kosztów, wywołanych próbą pojednania, i zgodnie z żądaniem strony stawającej bądź odroczy posiedzenie pojednawcze na inny termin, bądź stwierdzi, że postępowanie pojednawcze nie dało wyniku. Tak samo postąpi sąd obywatelski w przypadku niestawienia się obu stron.

Art.  54.

§ 1. Gdy do zawarcia ugody nie dojdzie, a obie strony są obecne na posiedzeniu pojednawczym, sędzia zaproponuje im oddanie sporu pod polubowne rozstrzygnięcie sądu obywatelskiego (art. 22) i sporządzenie w tym celu zapisu, który powinien zawierać dokładne oznaczenie przedmiotu sporu albo stosunku prawnego, z którego spór wynikł lub wyniknąć może.

§ 2. Zapis wciąga się do protokółu czynności i podpisuje tak jak ugodę.

Art.  55.

Zgłoszenie do sądu obywatelskiego wniosku o pojednanie przerywa bieg terminów przedawnienia i prekluzji, jeżeli w razie niedojścia do zawarcia ugody lub zapisu, oddającego spór pod rozstrzygnięcie sądu obywatelskiego, strona wniesie do właściwego sądu powszechnego pozew przed upływem jednego miesiąca od daty ostatniej czynności w postępowaniu pojednawczym.

Art.  56.

W sprawach przewidzianych w art. 19 § 1 lit. a) sąd obywatelski powinien niezwłocznie dokonać oględzin przedmiotu sporu i sporządzić szkic orientacyjny, przedstawiający położenie gruntów z uwidocznieniem stanu posiadania i zaszłych zmian.

Art.  57.

Wyrok powinien zawierać: a) oznaczenie sądu, b) nazwiska sędziego, ławników i protokólanta, o ile brał udział w sprawie, c) datę i miejsce rozpoznania sprawy i wydania wyroku, d) wymienienie stron, e) oznaczenie przedmiotu sprawy, f) rozstrzygnięcie sądu o żądaniach stron, g) rozstrzygnięcie o poniesieniu przez strony opłat i kosztów postępowania oraz h) krótkie uzasadnienie.

Art.  58.

§ 1. W sprawach poddanych polubownemu rozstrzygnięciu sądu obywatelskiego na skutek zapisu, dokonanego w tym przedmiocie przez strony (art. 22), apelacja jest dopuszczalna tylko w przypadkach następujących:

a) jeżeli zapis był nieważny lub stracił moc;

b) jeżeli stronę pozbawiono możności obrony swych praw przed sądem obywatelskim;

c) jeżeli nie zachowano przepisów o postępowaniu przed sądem obywatelskim, przewidzianych w niniejszym prawie, dotyczy to zwłaszcza przepisów o składzie sądu, wyłączeniu sędziego i o wyroku;

d) jeżeli rozstrzygnięcie o żądaniach stron jest niezrozumiałe, zawiera sprzeczności, przekracza granice zapisu albo treścią swą ubliża porządkowi publicznemu lub dobrym obyczajom;

e) jeżeli zachodzą przyczyny, które stanowią podstawę skargi o wznowienie postępowania w myśl przepisów kodeksu postępowania cywilnego.

§ 2. Zapis nie może zawierać zastrzeżeń, sprzecznych z przepisami § 1.

Oddział  3.

Sprawy karne.

Art.  59. ²⁶

§ 1. Sąd obywatelski wszczyna postępowanie na podstawie aktu oskarżenia wniesionego przez milicję obywatelską lub pokrzywdzonego albo na podstawie doniesienia właściwej władzy, które zastępuje przed tym sądem akt oskarżenia.

§ 2. Akt oskarżenia i doniesienie powinny zawierać oznaczenie osoby oskarżonego i określenie zarzucanego mu czynu ze wskazaniem czasu i miejsca jego popełnienia oraz podpis oskarżyciela, a w przypadku doniesienia podpis przedstawiciela władzy czyniącej doniesienie tudzież wykaz osób, które należy wezwać na rozprawę.

§ 3. Sąd obywatelski nie wszczyna postępowania, a wszczęte umarza w razie śmierci oskarżonego, przedawnienia lub innej okoliczności wyłączającej ściganie.

Art.  60.

§ 1. Oskarżycielem publicznym przed sądami obywatelskimi jest Milicja Obywatelska albo przedstawiciel zarządu gminnego lub sołtys.

§ 2. Przepis powyższy nie narusza art. 57 kodeksu postępowania karnego.

§ 3. 27 Przedstawiciel milicji obywatelskiej może popierać oskarżenie zamiast lub obok przedstawiciela zarządu gminnego (miejskiego) lub sołtysa.

Art.  61.

Odstąpienie oskarżyciela publicznego od oskarżenia po wniesieniu aktu oskarżenia nie wiąże sądu.

Art.  62.

Za pokrzywdzonego uważa się osobę, której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone.

Art.  63.

§ 1. W sprawach o przestępstwa ścigane z urzędu, a należące do właściwości sądów obywatelskich, pokrzywdzony ma prawa strony, a zwłaszcza może wnosić i popierać oskarżenie zamiast lub obok oskarżyciela publicznego. Przepis art. 61 ma tu odpowiednie zastosowanie.

§ 2. Jeżeli pokrzywdzony jest niepełnoletni to prawa jego wykonuje ojciec, matka, opiekun lub osoba, pod której stałą pieczą pokrzywdzony pozostaje.

§ 3. W razie śmierci pokrzywdzonego prawa jego wykonują: małżonek, rodzice, dzieci i wnuki.

Art.  64.

Oskarżony może nie odpowiadać na zadawane mu pytania.

Art.  65.

Sąd obywatelski, uznawszy oskarżonego winnym popełnienia przestępstwa, może odstąpić od wymierzenia kary i orzec w wyroku udzielenie oskarżonemu nagany, jeżeli ze względu na charakter sprawy i jego dotychczasowe nienaganne zachowanie się uzna to za celowe.

Art.  66.

§ 1. Wyrok powinien zawierać dane wymienione w art. 57 lit. a), b), c), g) i h), imię, nazwisko i inne dane, ustalające tożsamość oskarżonego, oraz określenie zarzucanego oskarżonemu czynu z podaniem czasu i miejsca jego popełnienia.

§ 2. Wyrok skazujący powinien nadto zawierać ustalenie czynu przypisanego oskarżonemu, wskazanie zastosowanego przepisu ustawy karnej oraz orzeczoną karę lub naganę, a w przypadkach przez prawo przewidzianych - i nawiązkę.

§ 3. W razie dołączenia powództwa cywilnego do sprawy karnej wyrok powinien zawierać rozstrzygnięcie o żądaniach stron w tym przedmiocie.

Rozdział  V.

Wykonanie ugód i orzeczeń.

Art.  67. ²⁸

§ 1. Ugody i zapadłe w sprawach cywilnych wyroki stanowią tytuł egzekucyjny, który po zaopatrzeniu go przez sąd powiatowy klauzulą wykonalności stanowi tytuł wykonawczy i ulega wykonaniu w trybie przewidzianym w kodeksie postępowania cywilnego.

§ 2. Wykonanie wyroków w sprawach karnych oraz innych orzeczeń zapadłych w postępowaniu karnym lub cywilnym, o ile dotyczą one grzywien i opłat na rzecz Skarbu Państwa lub gminy, zarządza sąd powiatowy w sposób przewidziany dla wykonania takich orzeczeń zapadłych w sądach powiatowych.

Art.  68. ²⁹

§ 1. Jeżeli sąd powiatowy uzna, że ugoda lub zapadły w sprawie cywilnej wyrok są niezrozumiałe, zawierają sprzeczności albo treścią swą ubliżają porządkowi publicznemu lub dobrym obyczajom, odmówi nadania klauzuli wykonalności.

§ 2. Postanowienie sądu powiatowego, odmawiające nadania klauzuli wykonalności (§ 1), po uprawomocnieniu się stanowi podstawę do ponownego rozpoznania sprawy przez sąd obywatelski na wniosek jednej ze stron.

§ 3. Jeżeli ugoda lub wyrok zapadły w sprawie cywilnej, która nie podlega właściwości sądu obywatelskiego i nie mogłaby być poddana przez strony do polubownego rozpoznania przez tenże sąd, sąd powiatowy odmówi nadania klauzuli wykonalności i zarazem umorzy postępowanie w sprawie.

Art.  69. ³⁰

§ 1. Sąd powiatowy wyda postanowienie odmawiające skierowania do wykonania wyroku zapadłego w sprawie karnej lub orzeczenia dotyczącego grzywien bądź opłat na rzecz Skarbu Państwa (gminy) i zarazem nakaże sądowi obywatelskiemu ponowne rozpoznanie sprawy, jeżeli uzna, że zachodzą przyczyny przewidziane w art. 68 § 1.

§ 2. Jeżeli sąd powiatowy uzna, że sprawa karna nie podlega właściwości sądu obywatelskiego albo że w czynie przypisanym oskarżonemu brak jest cech przestępstwa - odmówi skierowania wyroku do wykonania i zarazem umorzy postępowanie w sprawie.

Rozdział  VI.

Księga umów.

Art.  70.

§ 1. 31 W gminach wiejskich sędzia obywatelski prowadzi księgę umów, w której osoby zamieszkałe w okręgu sądu obywatelskiego mogą sporządzać akty i umowy, choćby w nich uczestniczyły także osoby nie zamieszkałe na obszarze tego okręgu. Akty i umowy nie mogą dotyczyć przedmiotów, dla których jest wymagana forma notarialna.

§ 2. Każdy akt lub umowa powinny być spisane w księdze, odczytane stronom i podpisane przez nie oraz przez sędziego obywatelskiego. Jeżeli w akcie lub w umowie uczestniczy niepiśmienny lub nie mogący pisać, może się za niego podpisać inna osoba; w tym przypadku wymagane są nadto podpisy dwóch świadków.

§ 3. Z czynności sporządzonych w księdze umów wydaje się stronom w braku odmiennej umowy po jednym wypisie, opatrzonym podpisami sędziego obywatelskiego lub sekretarza gminnego oraz pieczęcią gminy.

§ 4. Czynności sporządzone w księdze umów podlegają ogólnym przepisom o opłatach stemplowych, a nadto opłatom specjalnym na rzecz gminy.

§ 5. W zakresie wymiaru i poboru opłat stemplowych od czynności sporządzonych w księdze umów sędzia obywatelski jest organem urzędowym w rozumieniu art. 17 ustawy z dnia 1 lipca 1926 r. o opłatach stemplowych (Dz. U. R. P. z 1935 r. Nr 64, poz. 404).

§ 6. Sposób pobierania opłat stemplowych oraz wysokość i sposób pobierania opłat na rzecz gminy ustali w rozporządzeniu Minister Sprawiedliwości w porozumieniu z Ministrami: Administracji Publicznej i Skarbu.

Art.  71.

§ 1. Księga umów powinna być trwale oprawiona i zesznurowana, a karty księgi zaopatrzone w kolejne numery porządkowe. Księgę podpisuje na ostatniej karcie sędzia sprawujący kierownictwo sądu grodzkiego zaświadczając, z ilu kart ona się składa.

§ 2. Akty i umowy wpisane do księgi oznacza się kolejnymi numerami porządkowymi.

Rozdział  VII.

Przepisy wprowadzające i końcowe.

Art.  72. ³²

Minister Sprawiedliwości wyda w drodze rozporządzenia regulamin, w którym określi tryb wewnętrznego urzędowania sądów obywatelskich oraz sądów powiatowych w związku z przepisami niniejszego prawa.

Art.  73.

Minister Sprawiedliwości w porozumieniu z Ministrem Administracji Publicznej oznaczy zarządzeniami terminy, odkąd przepisy prawa niniejszego wejdą w moc w poszczególnych okręgach sądowych. Zarządzenia te będą ogłoszone w Monitorze Polskim.

Art.  74.

§ 1. Sprawy, wszczęte przed dniem wejścia w życie przepisów niniejszego prawa w poszczególnych okręgach sądowych, rozpoznawać należy aż do ukończenia według dotychczasowych przepisów.

§ 2. O wszczęciu sprawy decyduje dzień, w którym wpłynął do sądu akt oskarżenia, pozew lub inne pismo, rozpoczynające postępowanie.

§ 3. Na obszarach Rzeczypospolitej Polskiej, na których prowadzone są księgi umów, przewidziane w art. 6 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 14 października 1927 r. o uchyleniu odrębności stanowych (Dz. U. R. P. Nr 92, poz. 824) w brzmieniu ustawy z dnia 14 kwietnia 1937 r. (Dz. U. R. P. Nr 30, poz. 223), księgi te będą nadal prowadzone według przepisów dotychczasowych do dnia wejścia w moc na tych obszarach przepisów niniejszego prawa.

Art.  75.

Z dniem wejścia w życie niniejszego prawa tracą moc wszelkie dotychczasowe przepisy, dotyczące przedmiotów w nim unormowanych, a w szczególności przepis art. 6 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 14 października 1927 r. o uchyleniu odrębności stanowych (Dz. U. R. P. z 1937 r. Nr 30, poz. 223).

Art.  76.

Wykonanie niniejszego dekretu porucza się Ministrom: Sprawiedliwości i Administracji Publicznej w porozumieniu z Ministrem Skarbu.

Art.  77.

Dekret niniejszy wchodzi w życie z dniem ogłoszenia.

*Z dniem 1 stycznia 1965 r. dekret utracił moc w zakresie unormowanym w Kodeksie postępowania cywilnego, zgodnie z art. II § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Przepisy wprowadzające Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U.64.43.297).

1 Art. 1 zmieniony przez art. 1 pkt 1 dekretu z dnia 21 kwietnia 1948 r. (Dz.U.48.23.153) zmieniającego nin. dekret z dniem 12 maja 1948 r.

2 Art. 3 zmieniony przez art. 1 pkt 2 dekretu z dnia 21 kwietnia 1948 r. (Dz.U.48.23.153) zmieniającego nin. dekret z dniem 12 maja 1948 r.

3 Art. 5 zmieniony przez art. 1 pkt 3 dekretu z dnia 21 kwietnia 1948 r. (Dz.U.48.23.153) zmieniającego nin. dekret z dniem 12 maja 1948 r.

4 Art. 6 § 1 zmieniony przez art. 1 pkt 4 dekretu z dnia 21 kwietnia 1948 r. (Dz.U.48.23.153) zmieniającego nin. dekret z dniem 12 maja 1948 r.

5 Art. 7 § 2 zmieniony przez art. 1 pkt 5 dekretu z dnia 21 kwietnia 1948 r. (Dz.U.48.23.153) zmieniającego nin. dekret z dniem 12 maja 1948 r.

6 Art. 8 zmieniony przez art. 1 pkt 6 dekretu z dnia 21 kwietnia 1948 r. (Dz.U.48.23.153) zmieniającego nin. dekret z dniem 12 maja 1948 r.

7 Art. 9 zmieniony przez art. 1 pkt 7 dekretu z dnia 21 kwietnia 1948 r. (Dz.U.48.23.153) zmieniającego nin. dekret z dniem 12 maja 1948 r.

8 Art. 15 zmieniony przez art. 1 pkt 8 dekretu z dnia 21 kwietnia 1948 r. (Dz.U.48.23.153) zmieniającego nin. dekret z dniem 12 maja 1948 r.

9 Art. 19 § 1 pkt b) zmieniony przez art. 1 pkt 9 dekretu z dnia 21 kwietnia 1948 r. (Dz.U.48.23.153) zmieniającego nin. dekret z dniem 12 maja 1948 r.

10 Art. 19 § 1 pkt c) zmieniony przez art. 1 pkt 9 dekretu z dnia 21 kwietnia 1948 r. (Dz.U.48.23.153) zmieniającego nin. dekret z dniem 12 maja 1948 r.

11 Art. 19 § 2 zmieniony przez art. 1 pkt 9 dekretu z dnia 21 kwietnia 1948 r. (Dz.U.48.23.153) zmieniającego nin. dekret z dniem 12 maja 1948 r.

12 Art. 19 § 3 zmieniony przez art. 1 pkt 9 dekretu z dnia 21 kwietnia 1948 r. (Dz.U.48.23.153) zmieniającego nin. dekret z dniem 12 maja 1948 r.

13 Art. 19 § 4 zmieniony przez art. 1 pkt 9 dekretu z dnia 21 kwietnia 1948 r. (Dz.U.48.23.153) zmieniającego nin. dekret z dniem 12 maja 1948 r.

14 Art. 20 § 1 lit. a)-c) uchylone przez art. 54 ustawy z dnia 15 grudnia 1951 r. o orzecznictwie karno-administracyjnym (Dz.U.51.66.454) z dniem 1 kwietnia 1952 r.

15 Art. 20 § 2 zmieniony przez art. 1 pkt 10 dekretu z dnia 21 kwietnia 1948 r. (Dz.U.48.23.153) zmieniającego nin. dekret z dniem 12 maja 1948 r.

16 Art. 28 § 2 zmieniony przez art. 1 pkt 11 dekretu z dnia 21 kwietnia 1948 r. (Dz.U.48.23.153) zmieniającego nin. dekret z dniem 12 maja 1948 r.

17 Art. 28 § 4 dodany przez art. 1 pkt 11 dekretu z dnia 21 kwietnia 1948 r. (Dz.U.48.23.153) zmieniającego nin. dekret z dniem 12 maja 1948 r.

18 Art. 30 zmieniony przez art. 1 pkt 12 dekretu z dnia 21 kwietnia 1948 r. (Dz.U.48.23.153) zmieniającego nin. dekret z dniem 12 maja 1948 r.

19 Art. 31 § 1 zmieniony przez art. 1 pkt 13 dekretu z dnia 21 kwietnia 1948 r. (Dz.U.48.23.153) zmieniającego nin. dekret z dniem 12 maja 1948 r.

20Art. 45 zmieniony przez art. 6 pkt 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 1949 r. o zmianie przepisów postępowania karnego (Dz.U.49.32.238) z dniem 1 lipca 1949 r.

21 Art. 45 § 1:

- zmieniony przez art. 12 pkt 1 ustawy z dnia 20 lipca 1950 r. o zmianie przepisów postępowania w sprawach cywilnych (Dz.U.50.38.349) z dniem 2 października 1950 r.

- zmieniony przez art. 12 pkt 1 ustawy z dnia 20 lipca 1950 r. o zmianie przepisów postępowania w sprawach cywilnych (Dz.U.50.38.349) z dniem 29 listopada 1950 r.

22 Art. 45 § 2 zmieniony przez art. 12 pkt 1 ustawy z dnia 20 lipca 1950 r. o zmianie przepisów postępowania w sprawach cywilnych (Dz.U.50.38.349) z dniem 2 października 1950 r.

23 Art. 47 zmieniony przez art. 6 pkt 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 1949 r. o zmianie przepisów postępowania karnego (Dz.U.49.32.238) z dniem 1 lipca 1949 r.

24 Art. 49:

- zmieniony przez art. 6 pkt 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 1949 r. o zmianie przepisów postępowania karnego (Dz.U.49.32.238) z dniem 1 lipca 1949 r.

- zmieniony przez art. 12 pkt 2 ustawy z dnia 20 lipca 1950 r. o zmianie przepisów postępowania w sprawach cywilnych (Dz.U.50.38.349) z dniem 2 października 1950 r.

25 Art. 51 zmieniony przez art. 12 pkt 3 ustawy z dnia 20 lipca 1950 r. o zmianie przepisów postępowania w sprawach cywilnych (Dz.U.50.38.349) z dniem 2 października 1950 r.

26 Art. 59 zmieniony przez art. 1 pkt 14 dekretu z dnia 21 kwietnia 1948 r. (Dz.U.48.23.153) zmieniającego nin. dekret z dniem 12 maja 1948 r.

27 Art. 60 § 3 dodany przez art. 1 pkt 15 dekretu z dnia 21 kwietnia 1948 r. (Dz.U.48.23.153) zmieniającego nin. dekret z dniem 12 maja 1948 r.

28 Art. 67 zmieniony przez art. 12 pkt 3 ustawy z dnia 20 lipca 1950 r. o zmianie przepisów postępowania w sprawach cywilnych (Dz.U.50.38.349) z dniem 2 października 1950 r.

29 Art. 68 zmieniony przez art. 12 pkt 3 ustawy z dnia 20 lipca 1950 r. o zmianie przepisów postępowania w sprawach cywilnych (Dz.U.50.38.349) z dniem 2 października 1950 r.

30 Art. 69 zmieniony przez art. 12 pkt 3 ustawy z dnia 20 lipca 1950 r. o zmianie przepisów postępowania w sprawach cywilnych (Dz.U.50.38.349) z dniem 2 października 1950 r.

31 Art. 70 § 1 zmieniony przez art. 1 pkt 16 dekretu z dnia 21 kwietnia 1948 r. (Dz.U.48.23.153) zmieniającego nin. dekret z dniem 12 maja 1948 r.

32 Art. 72 zmieniony przez art. 12 pkt 4 ustawy z dnia 20 lipca 1950 r. o zmianie przepisów postępowania w sprawach cywilnych (Dz.U.50.38.349) z dniem 2 października 1950 r.

• Identyfikator: Dz.U.1946.8.64
• Rodzaj: Dekret
• Tytuł: Prawo o sądach obywatelskich.
• Data aktu: 22/02/1946
• Data ogłoszenia: 22/03/1946
• Data wejścia w życie: 22/03/1946