W.Bryt. i Płn.Irl.-Polska. Układ w sprawie ograniczenia zbrojeń morskich. Londyn.1938.04.27.

UKŁAD

między Rzecząpospolitą Polską a Wielką Brytanią w sprawie ograniczenia zbrojeń morskich podpisany w Londynie dnia 27 kwietnia 1938 r.

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ,

MY, IGNACY MOŚCICKI,

PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ,

wszem wobec i każdemu z osobna, komu o tym wiedzieć należy, wiadomym czynimy:

Dnia dwudziestego siódmego kwietnia tysiąc dziewięćset trzydziestego ósmego roku podpisany został w Londynie między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Północnej Irlandii układ o ograniczeniu zbrojeń morskich wraz z protokołem podpisania o następującym brzmieniu dosłownym:

Rząd Polski i Rząd Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Północnej Irlandii

kierowane chęcią ograniczenia zbrojeń morskich i wymiany informacyj dotyczących budowli morskich zgodziły się na następujące postanowienia:

CZĘŚĆ  I.

Definicje.

Artykuł  1.

Następujące określenia, służące celom zawieranego układu należy rozumieć w sensie ustalonym poniżej:

A.

- Standartową wyporność.

(1) Wyporność standartowa okrętu nawodnego jest to wyporność okrętu wykończonego, z pełną załogą, zaopatrzonego we wszystkie mechanizmy, wyekwipowanego do wyjścia na morze, włącznie z pełnym uzbrojeniem i amunicją, z wyposażeniem, urządzeniem, żywnością i wodą słodką dla załogi, z wszelkiego rodzaju zapasami i narzędziami, które okręt ma posiadać w czasie wojny, jednak bez paliwa i zapasu wody do kotłów.

(2) Wyporność standartowa okrętu podwodnego jest to wyporność wynurzonego, wykończonego okrętu (nie wliczając wody znajdującej się w przedziałach niewodoszczelnych), z pełną załogą, zaopatrzonego we wszystkie mechanizmy, wyekwipowanego do wyjścia na morze, włącznie z pełnym uzbrojeniem i amunicją, z wyposażeniem, urządzeniem, z żywnością dla załogi, z wszelkiego rodzaju zapasami i narzędziami, które okręt ma posiadać w czasie wojny, jednak bez paliwa, smarów, słodkiej wody oraz wody balastowej jakiegokolwiek rodzaju.

(3) Słowo "tona", za wyjątkiem wyrażenia "tona metryczna" oznacza 2.240 funtów (1.016 kg).

B.

- Kategorie.

(1) Okręty liniowe są to nawodne okręty wojenne należące do jednej z dwóch następujących podkategorii:

(a) nawodne okręty wojenne, inne niż lotniskowce, okręty pomocnicze albo okręty liniowe, z podkategorii (b), których standartowa wyporność przekracza 10.000 ton (10.160 ton metrycznych), albo które posiadają działo o kalibrze ponad 8 cali (203 mm);

(b) nawodne okręty wojenne, inne niż lotniskowce, których wyporność standartowa nie przekracza 8.000 ton (8.128 ton metrycznych) i które posiadają działo o kalibrze ponad 8 cali (203 mm).

(2) Lotniskowce są to nawodne okręty wojenne, o dowolnej wyporności, wybudowane lub urządzone przede wszystkim dla celów transportowania i umożliwienia akcji samolotów na morzu. Jeżeli dany okręt nie został wybudowany lub urządzony przede wszystkim dla celów transportowania i umożliwienia akcji samolotów na morzu, to późniejsze urządzenie na nim pokładu do lądowania lub do startowania nie będzie powodem do zaklasyfikowania go do kategorii lotniskowców.

Kategoria lotniskowców dzieli się na dwie następujące podkategorie:

(a) okręty posiadające pokład lotniczy, z którego samoloty mogą startować i na którym mogą lądować;

(b) okręty, które takiego pokładu (opisanego pod (a)), nie posiadają.

(3) Lekkie okręty nawodne są to nawodne okręty wojenne, inne niż lotniskowce, niniejsze okręty wojenne, albo okręty pomocnicze, których standartowa wyporność przekracza 100 ton (102 tony metryczne) a nie przekracza 10.000 ton (10.160 ton metrycznych) i które nie posiadają działa o kalibrze ponad 8 cali (203 mm).

Kategoria lekkich okrętów nawodnych dzieli się na trzy następujące podkategorie;

(a) okręty, które posiadają działo o kalibrze ponad 6.1 cali (155 mm);

(b) okręty, które nie posiadają działa o kalibrze ponad 6.1 cali (155 mm), a których wyporność standartowa przekracza 3.000 ton (3.048.ton metrycznych);

(c) okręty, które nie posiadają działa o kalibrze ponad 6.1 cali (155 mm), a których wyporność standartowa nie przekracza 3.000 ton (3.048 ton metrycznych);

(4) Okręty podwodne są to wszystkie okręty, przeznaczone do akcji pod powierzchnią morza.

(5) Małe okręty wojenne są to nawodne okręty wojenne, inne niż okręty pomocnicze, których standartowa wyporność przekracza 100 ton (102 tony metryczne) a nie przekracza 2.000 ton (2.032 tony metryczne) z zastrzeżeniem, że:

(a) ich uzbrojenie artyleryjskie nie przekracza kalibru 6.1 cali (155 mm);

(b) nie są przystosowane lub wyposażone w uzbrojenie torpedowe;

(c) nie są przystosowane do osiągania szybkości ponad 20 węzłów.

(6) Okręty pomocnicze są to okręty nawodne marynarki, których standartowa wyporność przekracza 100 ton (102 tony metryczne), a które normalnie używane są do służby przy flocie, albo jako okręty do transportu wojska, albo też dla celów innych niż te, którym służą okręty bojowe i które nie są specjalnie zbudowane jako okręty bojowe, z zastrzeżeniem że:

(a) ich uzbrojenie artyleryjskie nie przekracza kalibru 6.1 cali (155 mm);

(b) nie posiadają więcej jak 8 dział o kalibrze ponad 3 cale (76 mm);

(c) nie są przystosowane lub wyposażone w uzbrojenie torpedowe;

(d) nie są przystosowane do opancerzenia;

(e) nie są przystosowane do rozwijania szybkości ponad 28 węzłów;

(f) nie są w założeniu swoim przeznaczone lub przystosowane przede wszystkim do akcji samolotów na morzu;

(g) nie posiadają więcej niż dwie wyrzutnie dla samolotów.

(7) Drobne okręty są to nawodne okręty marynarki, których standartowa wyporność nie przekracza 100 ton (102 tony metryczne).

C.

- Okres prekluzyjny.

Okręty należące do niżej wymienionych kategoryj i podkategoryj będą uważane za "przestarzałe", jeżeli od chwili ich wykończenia upłynął następujący okres czasu - dla:

			lat
(a)	okrętów liniowych		26
(b)	lotniskowców		20
(c)	lekkich okrętów nawodnych podkategoryj (a) i (b):
	(i)	jeżeli zostały założone na pochylni przed 1.I. 1920	16
	(ii)	jeżeli zostały założone na pochylni po 31.XII. 1919	20
(d)	lekkich okrętów nawodnych podkategorii (c)		16
(e)	okrętów podwodnych		13

D.

- Miesiąc.

Słowo "miesiąc" użyte w niniejszym Układzie w odniesieniu do okresu czasu oznacza miesiąc o 30 dniach.

CZĘŚĆ  II.

Ograniczenia.

Artykuł  2.

Po dacie wejścia w życie Układu niniejszego Układające się Rządy nie nabędą dla siebie, ani w granicach własnej jurysdykcji nie zbudują same i nie zamówią dla siebie żadnego okrętu, przekraczającego granice wyporności lub uzbrojenia przewidziane w tej części niniejszego Układu.

Artykuł  3.

Okręt, który w dniu wejścia w życie niniejszego Układu posiada działa o kalibrze przekraczającym granice przewidziane w tej części niniejszego Układu, nie może w razie przebudowy lub zmodernizowania być ponownie uzbrojony w działa większego kalibru od dział poprzednio przez niego posiadanych.

Artykuł  4.

(1) 1 Okręt liniowy nie może posiadać wyporności standartowej przekraczającej 35.000 ton (35.560 ton metrycznych).

(2) Okręt liniowy nie może posiadać działa o kalibrze ponad 16 cali (406 mm).

(3) Żaden okręt liniowy, należący do podkategorii (a), a posiadający standartową wyporność mniejszą niż 17.500 ton (17.780 ton metrycznych) nie może być założony na pochylni lub zakupiony przed 1 stycznia 1943 r.

(4) Żaden okręt liniowy, którego główne uzbrojenie składałoby się z dział o kalibrze mniejszym jak 10 cali (254 mm) nie może być założony na pochylni lub zakupiony przed 1 stycznia 1943 r.

Artykuł  5.

(1) Lotniskowiec nie może mieć wyporności standartowej przekraczającej 23.000 ton (23.368 ton metrycznych), ani też posiadać działa o kalibrze ponad 6.1 cali (155 mm).

(2) Jeżeli uzbrojenie jakiegokolwiek lotniskowca obejmuje działa o kalibrze ponad 5.25 cali (134 mm), ogólna ilość dział o tym kalibrze nie może przekraczać liczby dziesięciu.

Artykuł  6.

(1) Żaden lekki okręt nawodny z podkategorii (b) o wyporności standartowej ponad 8.000 ton (8.128 ton metrycznych), ani też żaden lekki okręt nawodny z podkategorii (a), nie mogą być założone na pochylni, ani też nabyte przed 1 stycznia 1943 r.

(2) Niezależnie od postanowień powyższego par. 1, każdy z Układających się Rządów - o ile w jego mniemaniu bezpieczeństwo jego kraju jest istotnie zagrożone ze strony jakiegokolwiek Rządu przez rzeczywistą lub zatwierdzoną ilość budowli lekkich okrętów nawodnych podkategorii (b) lub też lekkich okrętów nawodnych niezgodnych z ograniczeniami powyższego paragrafu (1) - będzie miał prawo, po zanotyfikowaniu drugiemu Układającemu się Rządowi swych zamiarów oraz powodów, które je wywołały, - założenia na pochylni lub nabycia lekkich okrętów nawodnych podkategorii (a) i (b) o wszelkiej standartowej wyporności aż do 10.000 ton (10.610 ton metrycznych) przy zachowaniu postanowień Części III niniejszego Układu. Drugi Układający się Rząd będzie w takim wypadku upoważniony do korzystania z tego samego prawa.

(3) Rozumie się, że postanowienia powyższego paragrafu 1 nie stanowią ani wyraźnego ani domniemanego zobowiązania do przedłużenia przewidzianych w nim ograniczeń na czas po roku 1942.

Artykuł  7

Okręty podwodne nie mogą mieć wyporności standartowej przekraczającej 2.000 ton (2.032 ton metrycznych), ani też posiadać działa o kalibrze ponad 5.1 cali (130 mm).

Artykuł  8.

Każdy okręt będzie klasyfikowany - stosownie do jego standartowej wyporności - według Art. 1 A. niniejszego Układu.

Artykuł  9.

Żadne przygotowania do instalacji uzbrojenia wojennego na statkach handlowych, celem zamiany ich na okręty wojenne, nie mogą być dokonywane w czasie pokoju, poza usztywnieniem pokładów, pozwalającym na zainstalowanie na nich dział o kalibrze nie przekraczającym 6.1 cali (155 mm).

Artykuł  10.

Okręty założone na pochylni przed wejściem w życie niniejszego Układu, a których standartowa wyporność lub uzbrojenie przekracza przepisane w niniejszej Części tego Układu ograniczenia danych kategoryj czy podkategoryj, albo też okręty, które przed tą datą zostały przystosowane do służenia wyłącznie jako okręty - tarcze, lub zatrzymane wyłącznie dla celów doświadczalnych albo wyszkoleniowych, stosownie do jakiegokolwiek poprzedniego międzynarodowego porozumienia, będą nadal zaliczone do tej samej kategorii lub zatrzymają to samo określenie, które miały przed wejściem w życie niniejszego Układu.

CZĘŚĆ  III.

Uprzedzanie i wymiana informacji.

Artykuł  11.

(1) Każdy z Układających się Rządów zobowiązuje się przesyłać co roku drugiemu Rządowi informacje wymienione poniżej, dotyczące rocznego programu budowy i nabywania wszystkich okrętów, należących do kategoryj i podkategoryj wymienionych w Art. 12 (a), bez względu na to, czy dane okręty są wybudowane w granicach własnej jurysdykcji, czy też nie, oraz periodycznie, szczegółowe informacje o tych okrętach i o wszelkich zmianach już dokonanych na okrętach danych kategoryj, czy podkategoryj.

(2) W związku z tą i następnymi częściami niniejszego Układu uznaje się, że informacje są zakomunikowane Rządowi Zjednoczonego Królestwa z chwilą gdy zostaną złożone Przedstawicielowi Brytyjskiemu w Warszawie i że są zakomunikowane Rządowi Polskiemu z chwilą gdy zostaną złożone Przedstawicielowi Polskiemu w Londynie.

(3) Informacje powyższe będą uważane za poufne aż do chwili ich ogłoszenia przez ten z Układających się Rządów, który ich udzielił.

Artykuł  12.

Informacje o okrętach wybudowanych przez Układający się Rząd albo dla niego, których należy udzielać zgodnie z poprzednim artykułem, winny być podane jak następuje i tak, aby doszły do wiadomości drugiego Układającego się Rządu w następujących terminach:

(a) W ciągu pierwszych czterech miesięcy każdego roku kalendarzowego roczny program budowy wszystkich okrętów niżej wymienionych kategoryj i podkategoryj, z wyszczególnieniem ilości okrętów każdej kategorii lub podkategorii, a dla każdego okrętu kalibru największego działa. Kategorie te i podkategorie są następujące:

Okręty liniowe -

podkategoria (a),

podkategoria (b),

Lotniskowce -

podkategoria (a),

podkategoria (b),

Lekkie okręty nawodne -

podkategoria (a),

podkategoria (b),

podkategoria (c),

Okręty podwodne.

(b) Co najmniej na 4 miesiące przed założeniem okrętu na pochylnię - następujące szczegóły, odnoszące się do każdego z tych okrętów -

Nazwa lub określenie.

Kategoria i podkategoria,

Standartowa wyporność w tonach i tonach metrycznych.

Długość wzdłuż linii wodnej przy standartowej wyporności.

Największa szerokość wzdłuż albo pod linią wodną przy standartowej wyporności.

Średnie zanurzenie przy standartowej wyporności.

Przewidziana siła w HP.

Przewidziana szybkość.

Typ maszyn.

Rodzaj paliwa.

Ilość i kaliber wszystkich dział o kalibrze 3 cale (76 mm) i powyżej.

Przybliżona ilość dział o kalibrze mniejszym niż 3 cale (76 mm).

Ilość wyrzutni torpedowych.

Czy są one przystosowane do stawiania min.

Przybliżona ilość samolotów, dla których mają być zrobione instalacje.

(c) Po założeniu okrętu na pochylni należy podać w jak najkrótszym czasie dokładną datę założenia okrętu.

(d) W przeciągu miesiąca od ukończenia każdego z tych okrętów datę ukończenia wraz ze wszystkimi szczegółami, wymienionymi w par. (b) dotyczącymi ukończonego okrętu.

(e) Co roku w ciągu miesiąca stycznia, jeśli chodzi o okręty, należące do kategoryj i podkategoryj wymienionych w powyższym par. (a) -

(i) Informacje o wszelkich ważnych zmianach, które trzeba było wprowadzić w roku poprzedzającym w okrętach znajdujących się w budowie, jeżeli zmiany te dotyczą szczegółów wymienionych w par. (b) jw.

(ii) Informacje o wszelkich ważnych zmianach, jeżeli dotyczą one szczegółów wymienionych w par. (b) jw., które wprowadzono w roku poprzedzającym na okrętach ukończonych poprzednio.

(iii) Informacje dotyczące okrętów, które w roku poprzedzającym zostały zniszczone lub zdeklasowane w jakikolwiek sposób. Jeżeli okręty nie zostały zniszczone to należy dostarczyć informacyj wystarczających dla ustalenia ich nowych cech charakterystycznych i przeznaczenia.

(f) Co najmniej na cztery miesiące przed przeprowadzeniem takich zmian, które umożliwiają zaliczenie gotowego okrętu do jednej z kategoryj lub podkategoryj wymienionych w powyższym par. (a) lub takich zmian, które wpłynęły na przesunięcie okrętu z jednej do drugiej z wymienionych kategoryj lub podkategoryj; informacje dotyczące zamierzonych właściwości okrętu wyszczególnione w powyższym par. (b).

Artykuł  13.

Okręty należące do kategoryj lub podkategoryj wyszczególnionych w Art. 12 (a), mogą być założone na pochylnię przez każdy z Układających się Rządów, dopiero po upływie czterech miesięcy tak od dnia otrzymania przez drugi z Układających się Rządów Rocznego Programu, w którym dany okręt jest uwzględniony jak od dnia otrzymania szczegółów odnoszących się do danego okrętu, przewidzianych w Art. 12 (b).

Artykuł  14.

Jeżeli jeden z Układających się Rządów pragnie nabyć gotowy lub częściowo gotowy okręt podpadający pod kategorie lub podkategorie, wymienione w Art. 12 (a), wówczas okręt ten należy zadeklarować jednocześnie i w ten sam sposób, jak okręty objęte Rocznym Programem, przewidzianym we wspomnianym artykule.

Okręt taki może być nabyty dopiero po upływie czterech miesięcy od dnia otrzymania odpowiedniej deklaracji przez drugi Układający się Rząd.

Informacje dotyczące szczegółów wymienionych w Art. 12 (b) oraz daty założenia okrętu na pochylni, muszą być przesłane drugiemu Układającemu się Rządowi w ciągu miesiąca od dnia podpisania umowy o nabycie danego okrętu, Szczegóły przewidziane w Art. 12 (d), (e) i (f) powinny być dostarczone zgodnie z postanowieniami tego artykułu.

Artykuł  15.

W chwili komunikowania Rocznego Programu, przewidzianego w Art. 12 (a), każdy z Układających się Rządów powinien informować drugi Układający się Rząd o wszystkich okrętach wymienionych w poprzednich Rocznych Programach i deklaracjach, które nie zostały jednak założone na pochylni, lub nabyte, ale które dany Rząd zamierza założyć lub nabyć w czasokresie ważności komunikowanego Programu Rocznego.

Artykuł  16.

Jeżeli przed założeniem na pochylni jakiegoś okrętu, zaliczonego do kategorii, czy podkategorii wymienionych w Art. 12 (a), poczynione zostaną ważne zmiany w szczegółach dotyczących tego okrętu, określonych w Art. 12 (b), informacje o powyższych zmianach powinny być podane i założenie okrętu na pochylni wstrzymane co najmniej na cztery miesiące, licząc od daty otrzymania przez drugi Układający się Rząd powyższych informacyj.

Artykuł  17.

Żaden z Układających się Rządów nie założy na pochylni ani nie nabędzie okrętu zaliczonego do kategorii lub podkategorii wymienionych w Art. 12 (a), jeżeli okręt ten nie był uprzednio wymieniony w Rocznym Programie budowy, albo w deklaracji o nabyciu na rok bieżący, bądź we wcześniejszych Programach Rocznych lub deklaracjach.

Artykuł  18.

Jeżeli jeden z Układających się Rządów podejmie się w granicach swej jurysdykcji wybudowania, zmodernizowania albo przebudowania jakiegokolwiek okrętu, zaliczonego do kategorii lub podkategorii wymienionych w Art. 12 (a) - dla Rządu, który Układu niniejszego nie podpisał, to jest on zobowiązany zawiadomić drugi Układający się Rząd, w możliwie krótkim terminie, o dacie podpisania takiego kontraktu, oraz przesłać jak najprędzej szczegóły dotyczące okrętu, wymienione w Art. 12 (b), (c) i (d).

Artykuł  19.

Każdy z Układających się Rządów zobowiązuje się podać spis wszystkich swych małych wojennych i pomocniczych okrętów, wraz z ich cechami, wyliczonym w Art. 12 (b), oraz informacje co do celów, jakim okręty te mają służyć, tak, by drugi z Układających się Rządów otrzymał je w ciągu miesiąca od daty wejścia w życie niniejszego Układu. Późniejsze zaś poprawki w spisach i zmiany informacji, powinny być dostarczone drugiemu Układającemu się Rządowi w miesiącu styczniu każdego następnego roku.

Artykuł  20.

Każdy z Układających się Rządów zobowiązuje się do zawiadomienia drugiego Układającego się Rządu w ten sposób, aby zawiadomienie doszło w ciągu miesiąca od daty wejścia w życie niniejszego Układu, o szczegółach wymienionych w Art. 12 (b), odnoszących się do wszelkich okrętów kategorii lub podkategorii wymienionych w Art. 12 (a), które w danym czasie są budowane dla tego Rządu bez względu na to, czy okręty te budowane są w granicach własnej jurysdykcji, czy też nie, wraz z podobnymi informacjami dotyczącymi okrętów budowanych w granicach własnej jurysdykcji dla jakiegokolwiek Rządu, który do niniejszego Układu nie należy.

Artykuł  21.

(1) Każdy z Układających się Rządów w chwili komunikowania pierwszego Programu Rocznego o budowie i deklaracji o zakupie powinien poinformować drugi Układający się Rząd o wszystkich okrętach należących do kategorii lub podkategorii, wymienionych w Art. 12 (a), których budowa została uprzednio zatwierdzona, a które Rząd w okresie trwania podanego Programu Rocznego zamierza założyć na pochylni lub nabyć.

(2) Żadne postanowienie tej Części niniejszego Układu nie przeszkadza któremukolwiek z Układających się Rządów, w czasie czterech miesięcy od dnia wejścia w życie Układu w założeniu na pochylni lub nabyciu jakiegokolwiek okrętu już wliczonego lub mającego być wliczonym do pierwszego Programu Rocznego budowy lub do deklaracji o zakupie, bądź poprzednio zatwierdzonego - pod warunkiem, że informacje przewidziane w Art. 12 (b), dotyczące każdego okrętu, będą przesłane tak, by drugi Układający się Rząd otrzymał je w przeciągu miesiąca od daty wejścia w życie niniejszego Układu.

(3) Pierwszy Program Roczny budowy i deklaracja o zakupie-przewidziane w Art. 12 (a) i 14 - powinny być otrzymane przez każdy z Układających się Rządów w przeciągu miesiąca, od dnia wejścia w życie niniejszego Układu.

CZĘŚĆ  IV.

Klauzule ogólne i gwarancyjne.

Artykuł  22.

Żaden z Układających się Rządów nie Uczyni darowizny, nie sprzeda, ani w jakikolwiek bądź inny sposób nie odstąpi żadnego nawodnego ani podwodnego okrętu tak, by mogły one być użyte jako okręt nawodny lub podwodny Marynarki obcej. Zastrzeżenie to nie dotyczy okrętów pomocniczych.

Artykuł  23.

(1) W razie straty lub przypadkowego zniszczenia nieprzestarzałego okrętu, klauzule niniejszego Układu nie stoją na przeszkodzie temu, by każdy z Układających się Rządów okręt taki zastąpił okrętem tej samej kategorii, albo podkategorii, i to natychmiast po otrzymaniu przez drugi Układający się Rząd szczegółów, wymienionych w Art. 12 (b), dotyczących nowego okrętu.

(2) Postanowienia poprzedniego paragrafu dotyczą również natychmiastowego zastąpienia - w tychże okolicznościach - lekkich okrętów nawodnych podkategorii (b), o wyporności standartowej ponad 8.000 ton (8.128 ton metrycznych) albo lekkich okrętów nawodnych podkategorii (a) - (jeżeli okręt, o którym mowa, nie jest przestarzały), przez lekkie okręty nawodne tej samej podkategorii, o wyporności standartowej nie przekraczającej 10.000 ton (10.160 ton metrycznych).

Artykuł  24.

(1) W razie gdyby którykolwiek z Układających się Rządów znajdował się w stanie wojny, to może on - jeżeli uważa, że wymogi jego obrony morskiej są istotnie zagrożone - zawiesić w swoim zakresie stosowanie poszczególnych albo wszystkich zobowiązań niniejszego Układu, jednak pod warunkiem niezwłocznego zawiadomienia drugiego Układającego się Rządu o okolicznościach wymagających takiego zawieszenia, przy czym powinien wyliczyć te zobowiązania, które uważa za potrzebne zawiesić.

(2) W takim wypadku drugi Układający się Rząd zastanowi się bezzwłocznie nad wytworzoną w ten sposób sytuacją celem powzięcia decyzji co do tych zobowiązań niniejszego Układu, które będzie ewentualnie uważał za konieczne zawiesić; w konsekwencji, ma on prawo zawiesić w swoim zakresie poszczególne lub wszystkie zobowiązania niniejszego Układu. pod warunkiem zakomunikowania tego niezwłocznie temu Układającemu się Rządowi, który, stosownie do poprzedniego paragrafu pierwszy wypowiedział czasowo niniejszy Układ.

(3) Po zaprzestania działań wojennych Układające się Rządy skomunikują się wzajemnie, celem ustalenia daty, od której zawieszone warunki Układu zaczną obowiązywać na nowo, a także ustalą wszelkie poprawki, których wprowadzenie do niniejszego Układu mogłoby być uznane za potrzebne.

Artykuł  25.

(1) W wypadku zatwierdzenia budowy, wybudowania lub nabycia przez jakikolwiek Rząd nie należący do niniejszego Układu okrętu, nie odpowiadającego warunkom przepisanym przez Art. 4, 5 i 7 Układu, dotyczącym standartowej wyporności i uzbrojenia, każdy z Układających się Rządów rezerwuje sobie prawo odchyleń od powziętych zobowiązań w granicach, które uważa za wskazane, ażeby zadośćuczynić bezpieczeństwu swego kraju,

(a) na cały pozostały okres ważności niniejszego Układu - od ograniczeń artykułów 3, 4, 5, 6 (1) i 7,

(b) oraz na dany rok bieżący - od Rocznego Programu budowy oraz deklaracji o zakupie.

Prawo to będzie wykonywane według następujących postanowień:

(2) Każdy z Układających się Rządów, jeżeli będzie uważał za konieczne skorzystać z tego prawa, zawiadomi o tym drugi Układający się Rząd, określając dokładnie charakter i rozmiary proponowanych odchyleń oraz ich przyczyny.

(3) Układające się Rządy skomunikują się, celem osiągnięcia porozumienia co do zmniejszenia do minimum rozmiaru odchyleń, które mogą być zrobione.

(4) Po upływie trzech miesięcy od daty pierwszej notyfikacji, dokonanej w myśl powyższego paragrafu 2, każdy z Układających się Rządów jest uprawniony - przy uwzględnianiu wszelkich przeciwnych postanowień, co do których mogło nastąpić porozumienie - odstąpić od ograniczeń i restrykcyj przewidzianych w artykułach 3, 4, 5, 6 (1) i 7 niniejszego Układu na pozostały okres jego ważności.

(5) Po upływie okresu czasu wymienionego w powyższym paragrafie, każdy z Układających się Rządów może - przy uwzględnieniu wszelkich porozumień, które mogły być osiągnięte podczas konsultacji przewidzianej w paragrafie 3 i po zawiadomieniu drugiego Układającego się Rządu - odstąpić od Programu Rocznego budowy i deklaracji o zakupie i zmienić cechy okrętów budujących się albo przewidzianych w Programach i deklaracjach.

(6) W takim wypadku żadna zwłoka tak w nabywaniu, w zakładaniu na pochylni, jak i w zmianach wprowadzonych do okrętów, na podstawie Części III niniejszego Układu, nie będzie konieczna. Jednakowoż szczegóły wymienione w Art. 12 (b) powinny być przesłane drugiemu Układającemu się Rządowi przed założeniem okrętu na pochylni. W razie zakupu - informacje dotyczące danego okrętu winny być przesłane zgodnie z Art. 14.

Artykuł  26.

(1) Jeżeli względy bezpieczeństwa kraju jednego z Układających się Rządów będą, zdaniem tego Rządu, poważnie zagrożone, z powodu zmiany okoliczności innych niż te, które zostały wymienione w Art. 6 (2), 21 i 25 niniejszego Układu, to Rząd ten może w danym roku odstąpić od swojego Programu Rocznego budowy i deklaracji o zakupie.

Jednakowoż ogólna ilość budowli, dokonanych przez każdy z Układających się Rządów w granicach ograniczeń i restrykcji tego Układu nie może być uważana - w związku z niniejszym artykułem - za zmianę okoliczności.

Powyższe prawo będzie wykonywane według następujących postanowień:

(2) Jeżeli jeden z Układających się Rządów pragnie z powyższego prawa skorzystać, powinien o tym zawiadomić drugi Układający się Rząd, stwierdzając w jakich granicach ma zamiar odstąpić od Programu Rocznego budowy i deklaracji o zakupie, oraz podając przyczyny proponowanych odchyleń.

(3) W tym wypadku Układające się Rządy skomunikują się, celem ustalenia czy w danej sytuacji jakiekolwiek odstępstwa od omawianych ograniczeń są potrzebne.

(4) Po upływie okresu trzech miesięcy od daty pierwszego zawiadomienia, w myśl paragrafu (2), każdy z Układających się Rządów jest uprawniony - przy uwzględnieniu wszelkich przeciwnych postanowień, co do których mogło nastąpić porozumienie - odstąpić od Rocznego Programu budowy i deklaracji o zakupie, pod warunkiem, że zawiadomi o tym w jak najkrótszym czasie drugi Układający się Rząd, podając dokładnie powody takiego postępowania.

(5) W takim wypadku żadna zwłoka tak w nabywaniu, w zakładaniu na pochylni, jak i w zmianach wprowadzanych do okrętów nie będzie konieczna na podstawie Części III niniejszego Układu. Jednakowoż szczegóły wymienione w Art. 12 (b) powinny być przesłane drugiemu Układającemu się Rządowi przed założeniem okrętu na pochylni. W razie zakupu - informacje dotyczące danego okrętu winny być przesłane zgodnie z Art. 14.

CZĘŚĆ  V.

Postanowienia końcowe.

Artykuł  27.

Układ niniejszy pozostanie w mocy do dnia 31 grudnia 1942 r.

Artykuł  28.

(1) Układające się Rządy porozumieją się w ciągu ostatniego kwartału 1940 r., w celu zawarcia nowego Układu o zmniejszeniu i ograniczeniu zbrojeń morskich.

(2) W czasie konsultacji, o której mowa w poprzednim paragrafie, zostaną wymienione poglądy celem ustalenia, czy w świetle okoliczności w danej chwili przeważających i doświadczenia nabytego w międzyczasie w projektowaniu i budowie okrętów liniowych, będzie możliwe zgodzić się na zmniejszenie standartowej wyporności lub kalibru dział okrętów liniowych, które miałyby być zbudowane na podstawie przyszłych programów rocznych, aby w ten sposób, o ile okaże się to możliwe, doprowadzić do zmniejszenia kosztów okrętów liniowych.

Artykuł  29.

Żadne z postanowień niniejszego Układu nie będzie stanowiło precedensu dla jakiegokolwiek przyszłego traktatu.

Artykuł  30.

Niniejszy Układ będzie ratyfikowany i dokumenty ratyfikacyjne zostaną wymienione w Londynie możliwie jak najprędzej. Wejdzie on w życie z chwilą wymiany dokumentów ratyfikacyjnych.

Na dowód czego niżej podpisani, należycie w tym celu upoważnieni, podpisali niniejszy Układ i wycisnęli na nim swe pieczęcie.

Sporządzono w dwóch oryginalnych egzemplarzach w Londynie, dnia 27 kwietnia 1938 r. w języku polskim i angielskim, przy czym obydwa teksty są jednakowo miarodajne.

(L. S.) Edward Raczyński

(L. S.) Tadeusz J. M. Stoklasa

(L, S.) Halifax

(L. S.) Duff Cooper

PROTOKÓŁ PODPISANIA.

W chwili podpisania Układu noszącego datę dnia dzisiejszego, niżej podpisani, należycie do tego upoważnieni przez swoje odnośne Rządy, zgodzili się na następujące postanowienia:

(1) Jeżeli przed wejściem w życie powyższego Układu budowle morskie jakiegokolwiek mocarstwa lub jakakolwiek zmiana okoliczności zdawałaby się czynić niepożądanym wejście w życie Układu w jego formie obecnej, Układające się Rządy naradzą się, czy jest pożądana zmiana któregokolwiek z jego postanowień w celu przystosowania się do powstałej w ten sposób sytuacji.

(2) Protokół niniejszy, którego oba teksty polski i angielski będą jednakowo miarodajne, wejdzie w życie w dniu dzisiejszym.

Na dowód czego niżej podpisani podpisali protokół niniejszy i wycisnęli na nim swoje pieczęcie.

Sporządzono w Londynie dnia 27 kwietnia tysiąc dziewięćset trzydziestego ósmego roku.

(L. S.) Edward Raczyński

(L. S.) Tadeusz J. M. Stoklasa

(L. S.) Halifax

(L. S.) Duff Cooper

Zaznajomiwszy się z powyższym układem i protokołem podpisania uznaliśmy je i uznajemy za słuszne zarówno w całości, jak i w każdym z postanowień w nich zawartych; oświadczamy, że są przyjęte, ratyfikowane i potwierdzone i przyrzekamy, że będą niezmiennie zachowywane.

Na dowód czego wydaliśmy Akt niniejszy, opatrzony pieczęcią Rzeczypospolitej,

W Warszawie, dnia 6 października 1938 r.

1 Z dniem 22 listopada 1938 r. standartowa wyporność okrętów liniowych nie przekroczy 45.000 ton (45.720 ton metrycznych), zgodnie z Protokołem dotyczącym zmiany art. 4 (1) nin. Układu (Dz.U.38.97.651).

• Identyfikator: Dz.U.1938.97.650
• Rodzaj: Umowa międzynarodowa
• Tytuł: W.Bryt. i Płn.Irl.-Polska. Układ w sprawie ograniczenia zbrojeń morskich. Londyn.1938.04.27.
• Data aktu: 27/04/1938
• Data ogłoszenia: 15/12/1938
• Data wejścia w życie: 22/11/1938