Czechosłowacja-Polska. Umowa w sprawach prawnych i finansowych. Warszawa.1925.04.23.

UMOWA

pomiędzy Rzecząpospolitą Polską a Republiką Czeskosłowacką w sprawach prawnych i finansowych, podpisana w Warszawie dnia 23 kwietnia 1925 roku. ^*

(Ratyfikowana zgodnie z ustawą z dnia 30 lipca 1925 r. - Dz. U. R. P. Nr. 89 poz. 629.)

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ,

MY, STANISŁAW WOJCIECHOWSKI,

PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ,

wszem wobec i każdemu zosobna, komu o tem wiedzieć należy, wiadomem czynimy:

Dnia dwudziestego trzeciego kwietnia tysiąc dziewięćset dwudziestego piątego roku podpisana została w Warszawie pomiędzy Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Czeskosłowackiej Umowa w sprawach prawnych i finansowych o następującem brzmieniu dosłownem:

Umowa pomiędzy Rzecząpospolitą Polską

a Republiką Czeskosłowacką

w sprawach prawnych i finansowych.

Rzeczpospolita Polska i Republika Czeskosłowacka pragnąc

załatwić wszelkie zasadnicze a sporne dotąd sprawy,

uregulować różne prawne stosunki, wynikłe z powodu podziału Śląska Cieszyńskiego, Orawy i Spisza, dokonanego decyzją Konferencji Ambasadorów z dnia 28 lipca 1920 r. oraz przyczynić się do przyjaznego współżycia obu Narodów,

zdecydowały zawrzeć niniejszą umowę i mianowały w tym celu swymi Pełnomocnikami:

Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej:

Zygmunta Lasockiego, doktora praw, Posła Nadzwyczajnego i Ministra Pełnomocnego,

i

Profesora Stanisława Kutrzebę, doktora praw;

Prezydent Republiki Czeskosłowackiej:

Profesora Antonina Hobzę, doktora praw

i

Bohumila VIasaka, doktora praw, Ministra Pełnomocnego;

którzy po wymianie swoich pełnomocnictw, uznanych za dobre i w należytej formie sporządzone, zgodzili się na następujące postanowienia:

CZĘŚĆ  I.

OBYWATELSTWO.

Artykuł  1.

Sprawy obywatelstwa na obszarze Śląska Cieszyńskiego, Orawy i Spiszą uregulowane zostały uchwałą Delegacji czeskosłowacko-polskiej dla Śląska Cieszyńskiego, Orawy i Spiszą w Opawie z dnia 16 czerwca 1922 r. na zasadzie decyzji Konferencji Ambasadorów z dnia 28 lipca 1920 r. w sposób następujący:

1. Nabycie obywatelstwa ipso jure.

Obywatelstwo państwowe ipso jure nabywają osoby, które na b. obszarze plebiscytowym, obecnie wchodzącym w skład Polski lub Czechosłowacji posiadają prawo swojszczyzny od dnia 1 stycznia 1914 r. lub mają tam zamieszkanie od dnia 1 stycznia 1908 r. Prawo obywatelstwa państwowego przysługuje osobom takim w tem Państwie, w którem leży obecnie ich gmina swojszczyzny, względnie domicylu.

Osoby wspomniane, opierające prawo obywatelstwa na domicylu, nie potrzebują starać się o nadanie swojszczyzny.

Osoby, mające prawo swojszczyzny w gminach, których obszar jest przedzielony granicą obu Państw, stają się obywatelami tego Państwa, któremu przypadła część gminy, w której zamieszkiwały w dniu 28 lipca 1920 r. Jeżeliby zaś osoby takie w gminie rozdzielonej we wspomnianym dniu nie mieszkały, nabędą obywatelstwo tego Państwa, któremu przypadła część odnośnej gminy, w której osoby te mieszkały ostatnio przed wyprowadzeniem się z danej gminy.

Dla wykazania swojszczyzny lub domicylu będą oprócz wyciągu z ksiąg meldunkowych lub przynależności gminnej dopuszczone także inne dowody, n. p. ze świadków.

W razie zbiegu swojszczyzny i domicylu jako tytułów nabycia obywatelstwa ipso jure, należy w pierwszym rzędzie uwzględnić swojszczyznę jako tytuł nabycia obywatelstwa.

2. Nabycie obywatelstwa za zgodą Rządu.

Osoby, które na terytorjum b. Śląska Cieszyńskiego, Spisza lub Orawy uzyskały po 1 stycznia 1914 r. prawo swojszczyzny lub po 1 stycznia 1908 r. obrały tam miejsce stałego zamieszkania, nabędą odpowiednio obywatelstwo polskie lub czeskosłowackie pod warunkiem uprzedniej zgody ze strony Rządu Polskiego lub Czeskosłowackiego.

O nadanie obywatelstwa polskiego, względnie czeskosłowackiego mogą się również starać osoby, które, mogąc w zasadzie nabyć ipso jure obywatelstwo danego Państwa z tytułu domicylu w czasie przed 1 stycznia 1908 r. tylko dlatego go nie nabyły, ponieważ w myśl zasady wyrażonej w punkcie 1, ustęp 5, nabyły obywatelstwo w drugiem Państwie z mocy pierwszeństwa swojszczyzny jako tytułu nabycia.

O ile osoby takie nie zgłosiły dotąd prośby o nadanie obywatelstwa, mogą ją jeszcze zgłosić w ciągu trzech miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej uchwały.

W razie niedołączenia do takiej prośby przyrzeczenia nadania swojszczyzny, o ile to przyrzeczenie jest potrzebne, winny władze, zarządzając uzupełnienie tych podań, zaznaczyć w tym celu wystarczający termin, który w wypadkach zasługujących na uwzględnienie może być nawet jeszcze przedłużony. Podania w tym terminie po uzupełnieniu ponownie wniesione, będą tak traktowane, jakby były wniesione w należytym czasie.

Władze polityczne pierwsze] instancji winny pouczenie dla miejscowej ludności o możności wnoszenia takich podań ogłosić w sposób odpowiedni.

Podania o obywatelstwie tak na zasadzie swojszczyzny jak i domicylu, nabytego przed 28 października 1918 r., będą załatwione pomyślnie z wyjątkiem:

a) o ile dotyczą osób, które dopuściły się zbrodni lub czynu karygodnego z chęci zysku,

b) o ile nadanie im obywatelstwa pociągnęłoby za sobą bezpośrednie ciężary dla Skarbu Państwa lub funduszów publicznych, pod czem nie należy jednak rozumieć świadczeń, n. p. zasiłków z kasy chorych, brackich i t. p.,

c) o ile dotyczą osób, opierających prośbę na domicylu, które nie mieszkały w jednej gminie bez przerwy od 28 października 1918 r. do 28 lipca 1920 r. lub wreszcie,

d) o ile nadanie obywatelstwa przedstawiało się jako niedopuszczalne z innych ważnych powodów państwowych, przyczem jednak okoliczności natury narodowo-politycznej nie mogą nigdy stanowić przyczyny odmówienia obywatelstwa, chyba, że mają charakter przeciwpaństwowy. Czyny z okresu od chwili przewrotu aż do ukończenia akcji plebiscytowej nie wchodzą tu w rachubę.

W razie odmowy będzie jednocześnie drogą służbową przedłożone Ministerstwu Spraw Wewnętrznych sprawozdanie o przyczynach odmowy. Na życzenie Poselstwa drugiego Państwa, właściwe Ministerstwo Spraw Zagranicznych zakomunikuje mu przyczyny ostatecznej odmowy.

W razie odmowy obywatelstwa ze strony jednego Rządu osoba ubiegająca się o obywatelstwo będzie miała prawo w ciągu trzech miesięcy od daty otrzymania odmowy na piśmie zwrócić się z takąż prośbą do drugiego Rządu. W razie zaś ponownej odmowy przysługiwać będzie jej takie obywatelstwo, jakie na ten wypadek przewidują postanowienia traktatów pokojowych.

Osoba, ubiegająca się o obywatelstwo na zasadzie swojszczyzny, nie będzie aż do załatwienia jej podania w drugiem Państwie traktowana za cudzoziemca i nie potrzebuje się starać o ponowne przyrzeczenie swojszczyzny, chyba, że nabywa swojszczyznę po 28 października 1918 r.

Wniesione już podania o nadanie obywatelstwa mają być załatwione w ciągu miesiąca od dnia wejścia w życie niniejszego rozporządzenia.

3. Opcja.

Załatwienie oświadczeń opcyjnych winno nastąpić w ciągu jednego miesiąca od wejścia, w życie niniejszego rozporządzenia.

W razie formalnych braków oświadczeń opcyjnych winny władze, zarządzając uzupełnienie tych oświadczeń, wyznaczyć w tym celu wystarczający termin, a oświadczenie w tym terminie po uzupełnieniu ponownie wniesione tak traktować, jakby były wniesione w należytym czasie.

Oświadczenia opcyjne, złożone w Konsulacie wolne są od opłaty. W imieniu żony dokonuje opcji mąż, w imieniu dzieci do lat 18 - rodzice, względnie opiekunowie.

Artykuł  2.

Obie Strony zgodnie oświadczają, że treść postanowień artykułu 1, o obywatelstwie została ogłoszona w Republice Czeskosłowackiej przez zarządzenie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z dnia 8 listopada 1922 r. L. 83461, a w Rzeczypospolitej Polskiej przez rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 grudnia 1922 r. Dz. U. R. P. z 1923. Nr. 10 poz. 53.

CZĘŚĆ  II.

AMNESTJA.

Artykuł  3.

Rzeczpospolita Polska udziela z dniem, w którym Umowa stanie się prawomocną, a Republika Czeskosłowacka udzieli w ten sam dzień ułaskawienia osobom, które

a) w czasie od 28 października 1918 r. do 10 sierpnia 1920 r. dopuściły się czynów ściganych z urzędu przez sądy karne, jeżeli czyny te były w związku z agitacją polityczną, prowadzoną w sprawie przynależności Śląska Cieszyńskiego, Orawy i Spiszą, albo

b) mając na byłym obszarze plebiscytowym zwyczajne miejsce zamieszkania lub stały pobyt albo mając tam aż do dnia zawarcia tej Umowy przynależność gminną, dopuściły się dezercji przed 31 grudnia 1921 r. albo i potem aż do dnia podpisania Umowy w inny sposób uchyliły się od spełnienia służby wojskowej, o ile zbiegły z terytorjum jednej umawiającej się Strony na terytorjum drugiej lub już tam przebywały.

Artykuł  4.

Amnestja, postanowiona w artykule 3, polega na tem, że się:

a) darowuje kary główne i poboczne już nałożone a dotychczas niewykonane, jako też, i wszelkie skutki skazania;

b) znosi skazanie tudzież karę wykreśla z rejestru karnego;

c) zastanawia już rozpoczęte dotąd niezakończone postępowanie karne nowego postępowania się nie wszczyna.

Artykuł  5.

O ile czyny karygodne wymienione w artykule 3 zbiegają się z innemi czynami karygodnemi, ułaskawienie rozciąga się tylko na pierwsze czyny karygodne i nie będzie mieć wpływu na postępowanie karne oraz wykonanie kar nałożonych na drugie.

Artykuł  6.

1. Przedmioty, które zostały skonfiskowane w toku postępowania karnego, dotychczas prawomocnie nieukończonego, a również kaucje i podobne zabezpieczenia, złożone celem uniknięcia więzienia, zostaną zwrócone, a to i wtedy, gdy zostały uznane za przepadłe z powodu, że osoba, która złożyła kaucję, nie spełniła nałożonych na nią zobowiązań.

2. Nie zostaną jednak zwrócone przedmioty, które zostały skonfiskowane w celach innego postępowania karnego albo te, co do których jest uzasadnione podejrzenie, iż zostały nabyte i są posiadane bezprawnie, jako też i broń oraz materjały wybuchowe.

Artykuł  7.

Osobom, którym będzie udzielone ułaskawienie według poprzednich przepisów, wolno powrócić do ich dawnego miejsca zamieszkania i nie będą one podlegać tam żadnym ograniczeniom z powodu dopuszczenia się wyżej wymienionych czynów karygodnych.

Artykuł  8.

1. O ile postępowanie karne nie zostało prawomocnie ukończone, organy publicznego oskarżenia i sądy uwzględnią udzieloną amnestję, jako przyczynę znoszącą karygodność czynu z urzędu, a wiec i wówczas, kiedy obwiniony tego się nie domaga.

2. O ile jednak była już prawomocnie wymierzona kara, sąd, który wydał wyrok w pierwszej instancji, postanowi w drodze uchwały, albo z urzędu, albo na prośbę skazanego, czy zachodzą tu warunki amnestji, a zarazem określi, jeżeli w wypadku artykułu 5 została wymierzona tym wyrokiem kara łączna, jaka część kary zostaje darowaną.

Przeciw uchwale sądu można przez ten sąd wnieść zażalenie do sądu wyższej instancji w ciągu piętnastu dni.

Artykuł  9.

1. Rzeczpospolita Polska udziela z dniem w którym Umowa ta stanie się prawomocną a Republika Czeskosłowacka udzieli w tym samym dniu ułaskawienia osobom, które:

a) w czasie od 28 października 1918 r. do 10 sierpnia 1920 r. dopuściły się czynów ściganych przez urzędy administracyjne (administracyjne zwierzchności policyjne), jeżeli czyny te były w związku z agitacją polityczną, prowadzoną w sprawie przynależności Śląska Cieszyńskiego, Orawy i Spisza, albo

b) dopuściły się przy spisie ludności, który odbywał się na byłem terytorjum plebiscytowem, przestępstw przeciw przepisom o spisie ludności.

2. Co do rozciągłości i skutków ułaskawienia obowiązują analogicznie postanowienia Artykułów 4-7 niniejszej Umowy.

3. O tem, czy zachodzą tu warunki amnestji, rozstrzygną kompetentne urzędy administracyjne (administracyjne zwierzchności policyjne) pierwszej instancji.

O ile orzeczeniem została wymierzona kara łączna za czyny karygodne, wymienione w niniejszym artykule i za inne przestępstwa policyjne, urząd, który wydał orzeczenie, postanowi, jaka część kary zostanie darowaną.

4. O zażaleniach przeciw decyzjom urzędów wymienionych w ustępie poprzednim rozstrzygnie się w drodze instancji.

Artykuł  10.

1. Umawiające się Strony oświadczają, że warunki udzielenia ułaskawienia będą oceniać życzliwie i niemałodusznie.

2. W ciągu trzech miesięcy od czasu, w którym Umowa stanie się prawomocną, Rządy obydwu umawiających się Stron udzielą sobie nawzajem wykazów osób, którym ułaskawienie zostało udzielone albo odmówione na zasadzie wyżej przytoczonych postanowień.

CZĘŚĆ  III.

OCHRONA MNIEJSZOŚCI.

Artykuł  11.

Obywatele Republiki Czeskosłowackiej narodowości polskiej korzystać będą w Czechosłowacji z wszelkich praw przysługiwać im mogących według ich stosunku liczebnego na podstawie przepisów Konstytucji, ustaw i rozporządzeń czeskosłowackich tyczących się mniejszości oraz postanowień niniejszej Umowy. Tak samo obywatele Rzeczypospolitej Polskiej narodowości Czeskosłowackiej korzystać będą w Polsce z wszelkich praw przysługiwać im mogących według ich stosunku liczebnego na podstawie przepisów Konstytucji, ustaw i rozporządzeń polskich tyczących się mniejszości oraz postanowień niniejszej Umowy.

Tyczy się to ludności osiadłej na byłem terytorjum plebiscytowem Śląska Cieszyńskiego, Orawy i Spisza, podzielonem decyzją Konferencji Ambasadorów z dnia 28 lipca 1920 r. między Polskę i Czechosłowację, i ludności osiadłej na pozostałem terytorium Rzeczypospolitej Polskiej względnie Republiki Czechosłowackiej.

O ile w niniejszej Umowie mówi się o kwalifikowanej mniejszości w Czechosłowacji albo w Polsce, należy przez to rozumieć mniejszość, której są przyznane prawa mniejszości na zasadzie obowiązujących ustaw czeskosłowackich względnie polskich.

Artykuł  12.

Obie umawiające się Strony zgodnie oświadczają, że są zdecydowane traktować życzliwie; Rzeczpospolita Polska mniejszość czeskosłowacką, Republika Czeskosłowacka mniejszość polską.

Obie umawiające się Strony uznają obowiązek lojalności ze strony mniejszości w stosunku do Państwa, w którem przebywają. Przytem nie będzie za nielojalność poczytywana obrona praw mniejszościowych.

Artykuł  13.

Dla określenia narodowości lub języka ojczystego jest miarodajne oświadczenie interesowanej osoby albo jej przez prawo powołanego zastępcy, a to w ramach ustaw państwowych.

Jakikolwiek sposób przyniewalającego wynaradawiania jest niedozwolony.

W szczególności oświadczają obie umawiające się Strony, że uważają za sprzeczne z prawem wszelkie wywieranie nacisku na rodziców, aby posyłali dzieci do szkół z innym językiem nauczania, niż ich język ojczysty.

Artykuł  14.

Sądowe i administracyjne rozprawy i protokołowanie ze stronami, doręczanie zawiadomień, aktów oskarżenia, wyroków i uchwał, jako też przyjmowanie i załatwianie podań, wpisy do ksiąg gruntowych, zewnętrzne oznaczanie urzędowych budynków, wydawanie ogłoszeń i enuncjacyj publicznych w okręgach, wykazujących kwalifikowaną mniejszość narodową, odbywać się będzie dla mniejszości czeskosłowackiej, względnie polskiej także w języku czeskosłowackim względnie polskim.

W gminach i osadach z ludnością narodowości czeskosłowackiej, gdzie mniejszość czeskosłowacka na podstawie swej liczebności nie korzysta z praw językowych, t. j. na Wołyniu, dozwoli Rząd Polski na używanie języka czeskosłowackiego w urzędowaniu gmin i gromad, o ile to nie sprzeciwia się obowiązującym przepisom ustawowym.

Artykuł  15.

Celem umożliwienia ludności polskiej względnie czeskosłowackiej faktycznego korzystania z uprawnień językowych w sądach, urzędach i organach państwowych obie umawiające się Strony wydadzą zarządzenia, aby w sądach, urzędach i organach państwowych, rozciągających swą działalność na okręgi z kwalifikowaną mniejszością polską, względnie czeskosłowacka, były w tych okręgach a nadto również wedle możności w innych sądach i urzędach administracyjnych, które stanowią dla wspomnianych okręgów pierwsza instancję, z wyłączeniem władz centralnych, wśród personelu urzędowego w dostatecznej ilości osoby, które obok języka państwowego władają językiem polskim względnie czeskosłowackim.

Artykuł  16.

Przy nadawaniu koncesyj, uprawnień, urzędowych zezwoleń i t. p. oraz przy udzielaniu subwencyj, przydziałów rządowych i jakichkolwiek uprawnień zarobkowych w Republice Czeskosłowackiej względnie Rzeczypospolitej Polskiej obywatele czeskosłowaccy narodowości polskiej, względnie obywatele polscy narodowości czeskosłowackiej, jak również krajowe osoby prawne będą stawiane w granicach ustaw narówni z takiemi osobami narodowości czeskosłowackiej względnie polskiej.

Artykuł  17.

Obie umawiające się Strony zobowiązują się także w okręgach, gdzie na zasadzie obowiązujących przepisów mniejszość nie ma prawa do założenia sąmodzielnych publicznych szkół powszechnych (ludowych i wydziałowych), zezwolić na założenie szkół prywatnych z językiem nauczania odnośnej mniejszości z prawem publiczności, o ile będą spełnione ustawowe warunki i udzielić im wedle możności także poparcia; w szczególności Rząd Polski zapewni wszelkie możliwe ułatwienia przy zakładaniu samodzielnych prywatnych szkół z czeskosłowackim językiem nauczania na Wołyniu.

Artykuł  18.

Osoby, zatrudnione przy nauczaniu, wliczając w to także kierowników szkół, w czeskosłowackich szkołach Rzeczypospolitej Polskiej względnie w polskich szkołach Republiki Czeskosłowackiej, jak również przy bezpośrednim nadzorze takich szkół powszechnych, mają być narodowości czeskosłowackiej względnie polskiej i mają posiadać przepisaną językową i zawodową kwalifikację. Przytem należy oczywiście stosować się do ustaw obowiązujących w danem Państwie.

Artykuł  19.

Kandydaci nauczycielscy, obywatele czeskosłowaccy narodowości polskiej, względnie obywatele polscy narodowości czeskosłowackiej, którzy uzyskali kwalifikacje nauczycielskie w Polsce względnie w Czechosłowacji, będą według potrzeby przyjmowani do służby nauczycielskiej w szkołach polskich w Republice Czeskosłowackiej względnie czeskosłowackich w Rzeczypospolitej Polskiej z warunkiem, że złożą egzamin uzupełniający według przepisów obowiązujących w Czechosłowacji względnie w Polsce. Nauczyciele ci będą po złożeniu egzaminu uzupełniającego traktowani narówni z nauczycielami, którzy uzyskali kwalifikacje nauczycielskie w danem Państwie.

Artykuł  20.

Dla czeskosłowackich szkół powszechnych w Rzeczypospolitej Polskiej, i dla polskich szkół powszechnych w Republice Czeskosłowackiej będą ustanowione w najszerszych granicach, na jakie pozwalają obowiązujące przepisy (ustawy i rozporządzenia), specjalne bezpośrednie organy administracyjne.

Artykuł  21.

O zapewnienie dla szkół publicznych potrzebnych i odpowiednich czytanek, podręczników i pomocy naukowych stara się każde Państwo. Żadna szkoła publiczna nie może być pozostawiona bez czytanek, podręczników i pomocy naukowych, które są przepisane i konieczne dla prawidłowego prowadzenia nauki. We wszystkich tych książkach i pomocach używać należy zawsze języka literackiego.

Artykuł  22.

Umowa w odniesieniu do niniejszej części pozostaje w mocy, jak długo nie zostanie wypowiedziana. Nie może ona być wypowiedziana przed upływem dwunastu lat; o ile zostanie wypowiedziana, traci moc prawną w sześć miesięcy po wypowiedzeniu.

CZĘŚĆ  IV.

ROZDZIAŁ AKTÓW.

Artykuł  23.

a) Obie umawiające się Strony zobowiązują się wydać sobie nawzajem, bez żadnego odszkodowania, wszelki aktowy materjał jakiejkolwiek gałęzi zarządu państwowego i samorządowego, sądów, instytucyj prawa publicznego i zakładów użyteczności powszechnej, o ile znajduje się gdziekolwiek w ich przechowaniu, a dotyczy wyłącznie jednostek terytorjalnych administracji państwowej i samorządowej byłej monarchji austrjacko-węgierskiej na terytorjum Śląska Cieszyńskiego, Orawy i Spisza według ich stanu z 28 października 1918 r. (gminy, powiaty itd.), które znajdują się w całości na terytorjum przypadłem drugiej z umawiających się Stron.

b) Akta osobiste ulegną wydaniu, jeżeli dotyczą osób, które pozostały na terytorjum drugiej z umawiających się Stron i nabyły jej obywatelstwo. Nie podlegają wydaniu akta, które się tyczą politycznej działalności tych osób, włączając w to także akta tyczące się ich działalności w czasie i z racji plebiscytu.

c) Względem aktowego materjału związków religijnych ważne jest niniejsze postanowienie o tyle, o ile chodzi o funkcje administracyjne tych związków, nałożone na nie przez obowiązujące przepisy państwowe. O ile chodzi o materjał aktowy, wynikły z ich działalności samorządowej, użyją obie układające się Strony swojego wpływu, aby nakłonić związki religijne do jego wydania, o ile znajduje się w ich posiadaniu lub zarządzie. Również zostanie wydany materjał aktowy powstały z czynności związków religijnych w obydwu wymienionych zakresach ich działania, który się znajduje w posiadaniu lub rozporządzalności państwowej.

Materjał aktowy związków religijnych, o ile się tyczy spraw administracyjnych jednostek wyznaniowych, których obwody terytorjalne zostały nową granicą państwową rozdzielone, zostanie wszakże wydany dopiero po ustanowieniu obwodów administracyjnych jednostek wyznaniowych zgodnie z granicami państwowemi.

d) Obowiązek wzajemnego wydania ogranicza się do materiału aktowego, powstałego w dobie od 1 stycznia 1890 r. do 10 sierpnia 1920 r.

Z okresu od 1 stycznia 1870 r. do końca roku 1889 zostaną na równych przesłankach i warunkach wydane wszystkie przynależne priora. Dla następującej gałęzi administracji przesuwa się tę granicę wstecz aż do 1 maja 1848 r. włącznie: koleje, wojskowość, rolnictwo i leśnictwo, administracja wewnętrzna (łącznie z zarządem budowlanym i górniczym), poczta i telegraf.

Nadto zostaną wydane począwszy od 1 maja 1848 r. akta byłej krajowej komisji indemnizacyjnej i regulacyjnej, byłej krajowej komisji allodjalizacyjnej, lokalnego komisarza dla spraw agrarnych i krajowej komisji dla spraw agrarnych.

Bez ujmy dla tych zasad zostaną, na osobne żądanie, wydane także pomoce nie starsze od roku 1848, razem z przynależnemi aktami, o ile chodzi o dokumenty tworzące fakta prawne, jeżeli stworzone lub poświadczone przez nie stosunki prawne jeszcze trwają, jak n. p. koncesje, kontrakty, tytuły prawonabywcze (wodne, górnicze i t. d.), konsensy, sprawy lenne, fideikomisy, fundacje, nadania i t. d.

Artykuł  24.

a) Materjał aktowy, który nie ma charakteru wspólnego a tyczy się jednostek terytorjalnych, które rozdzielone zostały granicą państwową polsko-czeskosłowacką, rozdziela się między obie Strony tak, by każdej Stronie dostały się akta, dotyczące tej części danej jednostki terytorjalnej, która jej przypadła.

Wspólny materjał aktowy, t. j. poszczególne tomy, księgi, poszyty, fascykuły, dokumenty, które tyczą się obu części jednostek terytorjalnych, podzielonych między układające się Strony, przypada tej Stronie, której dostała się większa część danej jednostki.

Za tego rodzaju materjał wspólny uważa się tylko materjał wogóle niepodzielny, lub taki materjał, który można rozdzielić tylko sposobem mechanicznym (przez rozerwanie, wyrwanie), przyczem załączniki tworzą z aktem nierozłączną całość.

Strona, która zatrzymuje oryginały załączników, sporządzi własnym kosztem ich kopje dla Strony drugiej.

b) Państwo, któremu taki materjał wspólny nie przypadnie, ma prawo wglądania weń przez swoje organy i sporządzania sobie jego odpisów, fotografij, zdjęć i t. p., w danym razie może żądać od Państwa, przechowującego ten materjał, wygotowywania kopij i ewentualnych wyjaśnień, za zwrotem jego kosztów własnych, oraz wypożyczać takie akta, na czas naprzód oznaczony, do użytku, z zapewnieniem ich bezpieczeństwa i zwrotu.

c) Prawo wglądania rozciąga się na materjał aktowy, który powstał w czasie od 1 stycznia 1870 r. do 10 sierpnia 1920 r.

d) Jeżeli obok oryginału w zakresie takiego wspólnego materjału istnieje jeszcze drugi egzemplarz (n. p. przy metrykach), lub kopje pisane albo mechanicznie rozmnożone, otrzyma ta z umawiających się Stron, której oryginał nie przypadnie, ów drugi egzemplarz, ewentualnie jedną lub według potrzeby i możności i więcej kopij.

Artykuł  25.

Przez materjał aktowy należy rozumieć:

a) Akta archiwalne i registratualne (exhibity, referaty, koncepty, wyjaśnienia, opinje, protokóły toczących się spraw, załączniki, korektury, ewentualnie jeszcze niezałatwione lub niewysłane pisma, dalej drukowane lub innym sposobni powielone a przedmiotu toczących się spraw dotyczące akta (jak opracowania, sprawozdania, wykazy, tablice i t. d.).

b) Rejestry (metryki, publiczne i urzędowe księgi, jak księgi gruntowe, rejestry handlowe, księgi górnicze, wodne, kolejowe, gospodarskie, plany lasów, rejestry znaków ochronnych i t. d. dalej indeksy, protokóły podawcze, skorowidze, katalogi, rachunki, pomoce kasowe, tablice, statystyczne, wykazy, sprawozdania, katastry i publikacje urzędów państwowych i samorządowych, jako też i wojennych central gospodarczych, które aż do przemiany politycznej pozostawały pod państwowym nadzorem i t. d.).

c) Plany (mapy, projekty, szkice, studja, programy, opisy, ewentualnie istniejące kopie i matryce, bez względu na to, czy odnoszą się do wymienionych powyżej rejestrów, czy też nie).

d) Tytuły i dokumenty prawne (dokumenty wszelkiego rodzaju, jak fundacyjne, umowy publiczne lub prywatne, koncesje, statuty, oferty przyjęte itd.) bez względu na miejsce przechowania i sposób wcielenia w archiwach i registraturach w całości bez względu na materjał, z którego są sporządzone lub na jakim są utrwalone.

Artykuł  26.

a) Obie umawiające się Strony zobowiązują się wzajemnie, że zbadają swoje archiwa, registratury, kancelarje jako też i inne miejsca przeznaczone na przechowywanie aktowego materjału, o którym powyżej mowa, oraz że dostarczą drugiej Stronie wykazów tego aktowego materjału, który, zdaniem przechowującej go Strony, ma być wydany. Wykazy te zostaną drugiej z umawiających się Stron przesłane częściami, albo naraz, najdalej do sześciu miesięcy po wejściu w życie niniejszej Umowy. Wszelkie koszty z tera połączone ponosi strona przechowująca aktowy materjał, o który chodzi.

b) Obie umawiające się Strony zobowiązują się wzajemnie dozwolić, celem stwierdzenia aktowego Materjału, który ma być wydany, albo którego znajomość może być dla drugiej Strony pożądana, aby do dwunastu miesięcy po dostarczeniu wyżej wymienionych wykazów, t. j. zatem najdalej do doby półtora roku od wejścia w życie niniejszej Umowy, odbył się rozgląd w odnośnych archiwach, registraturach, kancelarjach, jako też i innych miejscach, przeznaczonych na przechowywanie aktowego materjału, o który chodzi, w godzinach urzędowych i pod dozorem odnośnych miejscowych urzędników przez urzędników, wyznaczonych przez Stronę drugą oraz, że w tym celu użyczą, im tak pomocy swoich własnych urzędników, jako też odpowiadających potrzebom tych prac lokali. Zwłaszcza zapewnia się tym wysłanym urzędnikom możność korzystania z repertorjów (wglądania w nie, czynienia z nich wyciągów, zapisek i t. d.), jako też i wchodzenie do składów tych archiwów, registratur, kancelaryj i t. d. Obowiązek ten ogranicza się do materjału aktowego, powstałego w dobie od 1 stycznia 1870 r. do 10 sierpnia 1920 r.

Wyłącza się z pod tego uprawnienia materjał, określony w artykule 23 b) zdanie ostatnie.

c) Obie umawiające się Strony zobowiązują się wzajemnie, że sobie wydadzą na żądanie i takie akta, o jakich mowa w artykule 23 ustęp a) i ustęp b) oraz w artykule 24 ustęp a), które nie zostały podane w wykazach powyżej wymienionych. Ewentualne żądania sumaryczne w tym zakresie poda każda z obydwu Stron najdalej do sześciu miesięcy po skończeniu rozglądu, o którym mowa w ustępie b) niniejszego artykułu, t. j. zatem najdalej do dwóch lat od wejścia w życie niniejszej Umowy.

Pojedyncze żądania zaś mogą być podawane najdalej do lat dziesięciu od wejścia w życie niniejszej Umowy.

Artykuł  27.

a) Obie umawiające się Strony zobowiązują się wzajemnie, że do daty trzech miesięcy od dnia odesłania wykazów i sumarycznych żądań powyżej wymienionych będą miały w pogotowiu do oddania materjał aktowy, o który chodzi, przy urzędach, które go mają w przechowaniu. Jeżeli w tym zakresie ten materjał aktowy nie zostanie przejęty przez drugą z umawiających się Stron, zostanie z powrotem wcielony, a koszty nowego wydzielania go ponosi Strona przejmująca.

b) Odwoź materjału aktowego przeprowadzi Strona przejmująca własnym nakładem. Wywożeniu tego materiału nie będą stawiane żadne przeszkody charakteru celno-finansowego.

Artykuł  28.

Obie umawiające się Strony zobowiązują się wzajemnie postarać się o to, aby wszelki aktowy materjał miejsc wchodzących w rachubę aż do ostatecznego załatwienia wszystkich spraw dotyczących rozdziału tego materjału pozostał o tyle nieuszczuplony, żeby bez wiadomości i przyzwolenia drugiej z umawiających się Stron żaden dział tego materjału nie był gdzie indziej umieszczony, szkartowany, albo jakimkolwiek sposobem pozbyty lub zniszczony.

Artykuł  29.

a) Obie umawiające się Strony ustanowią do jednego miesiąca po ratyfikacji niniejszej Umowy po jednym generalnym komisarzu; zadaniem tych komisarzy będzie, żeby, o ile chodzi o materjał aktowy, przechowywany przez jedną lub drugą z obydwu umawiających się Stron, wszczęli akcję wydzielczą i odbiorczą oraz dbali o to, aby prace te były skończone jaknajśpieszniej.

b) Ci komisarze generalni mają swoją siedzibę urzędową na obszarze byłego Śląska Cieszyńskiego lub w jego najbliższem sąsiedztwie, a porozumiewają się bądź w drodze bezpośredniej korespondencji pisemnej, bądź też osobiście, na perjodycznych zjazdach.

c) Generalni komisarze będą upoważnieni do bezpośredniego znoszenia się z Ministerstwem Spraw Zagranicznych i z wszelkiemi urzędami swojego Państwa, które przechowują materjał aktowy, o którym tu mowa, oraz wyznaczają w porozumieniu z temi urzędami dla poszczególnych archiwów, registratur, kancelaryj i innych zbiorów aktów, lub dla grup tychże, komisje zdawcze i odbiorcze, złożone z jednego komisarza od każdej Strony.

d) Komisje zdawcze i odbiorcze oznaczają akta, które mają być wydane, i dbają o należyte wydawanie i odwożenie tego materjału aktowego.

Artykuł  30.

Co się tyczy elaboratów katastru podatku gruntowego (triangulacyjny, katastralny, operaty ewidencyjne, mapy oryginalne, czystodruki, mapy przeglądowe, rzuty indykacyjne, operaty szacunkowe, protokóły parcelacyjne i t. p.), obowiązuje nadto następujące osobne postanowienie:

a) Materjał, który, tyczy się wyłącznie terytorjum drugiej z umawiających się Stron, zostanie wydany jaknajrychlej, wszakże najpóźniej w terminach, ustanowionych dla wydania aktowego materjału wogóle, a to bez ograniczenia czasowego, po podpisaniu niniejszej Umowy, w oryginale, ze szczególowemi wykazami, o ile się to już nie stało na zasadzie porozumienia zawartego dnia 10 września 1920 r. między polską skarbową dyrekcją w Cieszynie, a czeskosłowacką dyrekcją skarbową w Opawie.

b) Z materjału terytorjum pogranicznego na Śląsku Cieszyńskim i w byłem Królestwie Węgierskiem otrzyma, bez czasowego ograniczenia, elaboraty oryginalne ta z obu umawiających się Stron, której terytorjum dane elaboraty w przeważającej części dotyczą; druga Strona otrzyma kopje odnośnych elaboratów.

O ile rozdzielenie tych elaboratów jest możebne bez uszkodzenia całości, zostaną takie dwustronne operacje wydane wedle stosunku terytorialnej przynależności. Wydanie materjału terytorjum pogranicznego w oryginale lub w kopji zostanie, wraz z szczegółowym wykazem, przeprowadzone o ile możności jaknajrychlej po podpisaniu niniejszej Umowy. Wydatki połączone ze sporządzeniem kopij pokrywa ta Strona, która otrzyma oryginał.

Artykuł  31.

Obie umawiające się Strony wydadzą bezzwłocznie zarządzenia, dotyczące wzajemnego wydania aktów sądowych, rejestrów, ksiąg i map gruntowych w powiatach sądowych, rozdzielonych między Republiką Czeskosłowacką a Rzecząpospolitą Polską, znajdujących się w jakichkolwiek instancjach sądowych, drogą porozumienia się Ministerstw Sprawiedliwości obu Stron.

Artykuł  32.

Co do aktów, tyczących się komunikacji wszelkiego rodzaju, z wyjątkiem kolei żelaznych, należy postępować według zasad wyszczególnionych w odniesieniu do aktów, tyczących się jednostek administracyjnych i jednostek terytorjalnych, rozdzielonych nową granicą polsko-czeskosłowacką (artykuł 24 a) ustęp 1).

Wspólne akta, tyczące się dróg przeciętych granicą, otrzymuje Strona, w której posiadaniu znajduje się dłuższa część poszczególnej linji komunikacyjnej na terytorjum Śląska Cieszyńskiego oraz na byłem terytorjum plebiscytowem na Orawie i Spiszu. (Artykuł 24 a) ustęp 2, 3 i 4).

Artykuł  33.

Załatwienie spraw, dotyczących rozdziału aktów wojskowych, kolejowych i aktów przechowywanych dotąd przez urzędy austrjackie zastrzega się z tem, że część o rozdziale aktowym (artykuł 23-artykuł 33) nie wejdzie w życie, dopóki obie Strony nie porozumieją się także co do tych spraw.

CZĘŚĆ  V.

LIKWIDACJA MAJĄTKU KRAJU ŚLĄSKIEGO, B. KOMITATÓW ORAWY I SPISZA, JAKO TEŻ INNYCH KORPORACYJ.

Artykuł  34.

Majątek Kraju Śląskiego, b. komitatów Orawy i Spisza, jako też innych związków samorządowych 1 korporacyj prawa publicznego, które istniały w dniu 28 października 1918 r. a których obszar lub obręb działalności został przecięty nową granicą pomiędzy Rzecząpospolitą Polską a Republiką Czeskosłowacką, na podstawie decyzji Konferencji Ambasadorów z dnia 28 lipca 1920 r. podlega likwidacji stosownie do przepisów tej umowy.

Artykuł  35.

Pod pojęcie majątku korporacyj i instytucyj prawa publicznego, podlegających rozdziałowi, podpadają wszystkie prawa rzeczowe, przywileje, prawa obligatoryjne, długi, ciężary i zobowiązania, jako też wszelkie stosunki prawne majątkowej natury. Nadto narówni z majątkiem rozdziałowi podlegają wszelkie fundusze, które były pod nadzorem władz państwowych lub samorządowych.

Artykuł  36.

Z likwidacji są wyłączone: dobro publiczne, gościńce i drogi, kościoły i kaplice, związki kościelne, cmentarze, jako też pomniki wszelkiego rodzaju i t. p.

Artykuł  37.

Wszelkie sprawy, tyczące się utrzymania pogranicznych mostów, wspólnych gościńców i dróg, używania wodociągu, elektrowni, gazowni, sieci tramwajowej i sieci kanalizacyjnej przez obie części dawnej gminy Cieszyna, dalej prawnych stosunków na pogranicznych potokach (wodach płynących), jako też określenia charakteru granicznej linji temi wodami przebiegającej, zostaną załatwione osobnemi umowami między obu Państwami na podstawie dat uzyskanych przy, sposobności administracyjnych objazdów granicy wspólnie przez współdziałające Delegacje międzynarodowe komisji rozgraniczającej czeskosłowacko-polskiej.

Artykuł  38.

Miarodajnym dla likwidacji (t. j. dla stwierdzenia i szacunku majątku) jest w zasadzie stan majątku w dniu 28 października 1918 r.

Artykuł  39.

Związki samorządowe i korporacje prawa publicznego mogą się same ugodzić co do likwidacji, a to w ramach obowiązujących je przepisów.

O ile się same nie ugodzą najdalej w sześć miesięcy po wejściu w życie niniejszej Umowy, przedłożą spisy wszystkich aktywów i długów, podlegających likwidacji (inwentarze i ewent. bilanse) według stanu z dnia 28 października 1918 r. Komisji Likwidacyjnej. O ile to nie nastąpi, to sporządzi te spisy organ, wyznaczony przez Komisją Likwidacyjną, przyczem na jej żądanie udzielą pomocy tak zarządy majątkowe, jak i właściwe urzędy.

Artykuł  40.

Rozrachunkowi nie podlega majątek, co do podziału którego zawarto lub mają być zawarte osobne umowy.

Odnosi się to przedewszystkiem do kas oszczędności miasta Cieszyna, Jabłonkowa i Frysztatu, kas sierocych i zakładów ubezpieczeń społecznych.

Co do rozdziału aktów obowiązują specjalne przepisy niniejszej Umowy.

Artykuł  41.

Wartość majątku ustala się według zasad słuszności i sprawiedliwości.

Artykuł  42.

Klucz likwidacyjny ustala się:

1. Dla majątku komitatów i gmin w przecięciu na podstawie wielkości przejętego obszaru, liczby ludności według spisu z roku 1910, jako też ł bezpośrednich podatków państwowych (w przecięciu lat 1911, 1912 i 1913) przypadających na przejęte części terytorjum.

2. Dla innych korporacyj i instytucyj Komisja Likwidacyjna ustala klucz słuszny i sprawiedliwy z uwzględnieniem czy to pochodzenia majątku, czy też ilości członków, ilości i wysokości udziałów, długości gościńców i dróg i t. p.

Artykuł  43.

Dla własności nieruchomości łącznie z inwentarzem i przynależnościami jako też dla własności ruchomości obowiązuje zasada terytorjalna.

Prawa majątkowe, wynikające z wierzytelności publiczno lub prywatno-prawnych do osób fizycznych lub prawnych, przypadną tej Stronie, na której terytorjum znajduje się w chwili wejścia w życie niniejszej Umowy objekt obciążony danemi należnościami względnie miejsce zamieszkania lub siedziba dłużnika.

O ile majątek, który przypadł jednej ze Stron w udziale, przedstawia większą wartość, aniżeli jej według klucza podziałowego przypada, nadwyżka zostaje zarachowana na dobro Strony drugiej.

Artykuł  44.

Ciężar długów zabezpieczonych hipotecznie zostaje przejęty przez tę Stronę, która przejęła własność nieruchomości obciążonej daną hipoteką. W wypadku, gdy nieruchomość obciążona hipoteką została przecięta nową granicą, dług hipoteczny zostaje rozdzielony między obie części przeciętej granicą nieruchomości w stosunku do ich obszaru względnie w stosunku do ich dochodowości wpisanej do katastru gruntowego. W ten sposób zostaną rozdzielone długi hipoteczne, ciążące łącznie na kilku nieruchomościach, z której jedne znajdują się obecnie na terytorjum Rzeczypospolitej Polskiej, a inne na terytorjum Republiki Czeskosłowackiej.

Podział długów hipotecznych dokonany w myśl poprzednich zasad między części nieruchomości przeciętej granicą względnie między poszczególne nieruchomości obciążone dotąd łączną hipoteką zostanie wpisany na prośbę Strony interesowanej do ksiąg gruntowych.

Artykuł  45.

Długi niezabezpieczone oraz inne zobowiązania nie podpadające pod postanowienia artykułu poprzedniego, które obciążają związki samorządowe lub korporacje prawa publicznego, zostają rozdzielone w stosunku do wartości przejętego majątku.

Artykuł  46.

Ciężar długów niezabezpieczonych i innych zobowiązań Kraju Śląskiego, które nie podpadają pod postanowienia artykułu 44, przejmuje na siebie Strona Czeskosłowacka.

Ciężar długów niezabezpieczonych i innych zobowiązań dawnej gminy Cieszyna przejmuje na siebie Strona Polska.

Celem uniknięcia trudności i kosztów związanych ze szczegółowym rozrachunkiem majątku Kraju Śląskiego i dawnej gminy Cieszyna, obie układające się Strony zgodziły się na to, że na pełne wyrównanie wzajemnych likwidacyjnych pretensyj tych związków Strona Polska przekaże Stronie Czeskosłowackiej i sumę pięć milionów sześćset tysięcy koron czeskosłowackich płatną w dwóch równych ratach rocznych: 2 stycznia 1926 r. i 2 stycznia 1927 r.

W ten sposób likwidacja majątku Kraju Śląskiego i dawnej gminy Cieszyna zostaje definitywnie załatwiona.

Artykuł  47.

Rozdział fundacyj między obu Państwami zostanie przeprowadzony przez Komisję Likwidacyjną, wymienioną w artykule 48 niniejszej Umowy, na podstawie instrumentu fundacyjnego z uwzględnieniem celu i zobowiązań fundacyj.

Artykuł  48.

Szczegółowy rozrachunek, o ile nie został przeprowadzony w tej Umowie, względnie o ile związki i korporację same go nie przeprowadziły, przeprowadzi na zasadach powyższych Komisja Likwidacyjna Czeskosłowacko-Polska.

Zostanie ona utworzona w ciągu sześciu tygodni od dnia ratyfikacji niniejszej Umowy i składać się będzie z przedstawicieli obu Stron, a to po jednym delegacie i jednym zastępcy z każdej Strony i potrzebnej liczby ekspertów. Będzie ona zasiadać naprzemian w Opawie i Katowicach.

Rozpoczęcie prac Komisji zostanie ustalone w drodze porozumienia obu Rządów.

Artykuł  49.

Dla prawomocnej decyzji Komisji Likwidacyjnej potrzebną jest zgoda Delegacyj obu Stron.

Ewentualny brak zgody zostanie stwierdzony przez obie Delegacje na wspólnem posiedzeniu.

Każdej z Delegacyj przysługuje prawo stwierdzić jednostronnie brak zgody w ciągu jednego miesiąca od wymienionego w ustępie poprzednim posiedzenia i oddać kwestję sporną swemu Rządowi, który zawiadomi o tem Rząd Strony drugiej.

W obu wypadkach rozstrzygnięcie spornej kwestji przechodzi na Rządy obu Państw.

Artykuł  50.

O ile oba Rządy nie dojdą do porozumienia, w kwestji im przekazanej w ciągu sześciu miesięcy od dnia przekazania sprawy przez Komisję Likwidacyjną lub od dnia zawiadomienia Rządu jednej ze Stron o tem, że drugiemu Rządowi została przekazana sporna sprawa przez Delegację, mogą oba Rządy oddać sporną sprawę arbitrowi wyznaczonemu za zgoda obu Stron lub w braku zgody wyznaczonemu przez Prezesa Instytutu Prawa Międzynarodowego w Brukseli.

Koszta związane z postępowaniem rozjemczem ponoszą obie Strony w równej mierze.

Artykuł  51.

Stowarzyszenia, spółki i ich związki i inne korporacje, nie posiadające charakteru prawno-publicznego, których pole działalności zostało przecięte nową granicą, o ile nie zdołały drogą wewnętrznych układów przeprowadzić rozrachunku, mogą oddać przeprowadzenie tego rozrachunku Komisji Likwidacyjnej (artykuł 48).

Komisja przeprowadzi rozrachunek na podstawie zasad niniejszej Umowy.

Obie Strony zobowiązują się pozwolić na dalszą działalność gospodarczą wymienionych w ustępie pierwszym niniejszego artykułu stowarzyszeń, spółek i ich związków i innych korporacyj, na warunkach dotychczasowych aż do czasu ukończenia rozrachunku przez Komisję Likwidacyjną.

Wymiana pieniędzy tych stowarzyszeń, spółek, ich związków i innych korporacyj dokonana przed l stycznia 1921 r. nie będzie kwestionowana.

Jeżeli takie stowarzyszenia, spółki, ich związki i inne korporacje uskuteczniły już faktyczny podział majątku, to obie Strony zobowiązują się wymierzać tylko podatki, przypadające od majątku znajdującego się na obszarze odnośnego Państwa, a to od chwili faktycznego podziału.

Artykuł  52.

Niniejsza część Umowy nie dotyczy majątku Biskupstwa Wrocławskiego, znajdującego się na części Śląska przypadłej Państwu Czechosłowackiemu. W razie potrzeby obie strony zawrą specjalną umowę co do tego majątku.

CZĘŚĆ  VI.

UREGULOWANIE CIĘŻARÓW EMERYTALNYCH CO DO PRACOWNIKÓW SAMORZĄDOWYCH.

Artykuł  53.

Ciężary emerytalne Kraju Śląska, byłych komitatów Orawy i Spisza i przez nową państwową granicę podzielonych powiatów i gmin reguluje się w następujący sposób:

a) Prawnie nabyte pretensje co do emerytur i zaopatrzeń pracowników wyżej wymienionych związków samorządowych łącznie z nauczycielami, którzy w chwili rozdziału Śląska Cieszyńskiego, Orawy i Spisza pozostawali w czynnej służbie, oraz ich członków rodziny w tych wszystkich wypadkach, w których te pretensje obciążałyby wymienione wyżej związki samorządowe, obciążają tę część związku samorządowego, na której obszarze znajduje się zakład albo urząd, gdzie pracownik w chwili podziału wykonywał służbę, z której prawa do emerytury albo zaopatrzenia powstały.

W wypadkach wątpliwych decyduje chwila faktycznego przejęcia dotyczącego zakładu lub urzędu w zarząd polski lub czeskosłowacki.

b) Emerytury i zaopatrzenia, wypłacane już w chwili podziału dotyczącego związku obciążają część związku samorządowego przypadłą temu Państwu, w obrębie którego osoba, z której stosunku służbowego prawa do emerytury lub zaopatrzenia powstały, miała bezpośrednio przed wstąpieniem do służby dotychczasowego związku przynależność gminna. Osoby te mają prawo zatrzymać swe dotychczasowe miejsce zamieszkania na obszarze drugiego Państwa bez utraty prawa do emerytury albo zaopatrzenia, o ile nie nabyły obywatelstwa tego Państwa, w którem zamieszkują.

W razie niemożności skonstatowania przynależności gminnej osoby, z której stosunku służbowego powstały prawa do emerytury albo zaopatrzenia, lub w razie jeśli gmina przynależności znajduje się poza obszarem obu Państw umawiających się, wypłaca emeryturę lub zaopatrzenie ta część związku samorządowego, na której obszarze znajduje się zakład albo urząd, gdzie osoba wyżej wymieniona w chwili spensjonowania lub śmierci była stale służbowo przydzielona.

CZĘŚĆ  VII.

ŚLĄSKIE ZAKŁADY KREDYTOWE.

Artykuł  54.

Rząd Rzeczypospolitej Polskiej wyraża swą zgodę na to, iż obligacje wydane przez "Zakład Kredytowy Komunalny Kraju Śląskiego" (Kommunal-Kredit-Anstalt des Landes Schlesien) oraz przez "Austrjacko-Śląski Zakład Kredytowy Ziemski" (Oesterreichisch-Schlesische Bodenkreditanstalt), płatne są w koronach czeskosłowackich w stosunku jedna korona czeskosłowacka za jedną koronę austro-węgierską.

Obie umawiające się Strony są zgodne w tem, iż obsługę obligacyj, wymienionych w ustępie poprzednim, wykonywać będą "Śląski Zakład Kredytowy Komunalny" oraz "Śląski Ziemski Zakład Kredytowy" w Opawie, oraz że likwidacja wzajemnych stosunków prawnych nastąpi w myśl postanowień, zawartych w artykułach następnych.

Artykuł  55.

Wierzytelności Zakładu Kredytowego Komunalnego Kraju Śląskiego do związków samorządowych na terytorjum Rzeczypospolitej Polskiej oraz wierzytelności Austrjacko-Śłąskiego Zakładu Kredytowego Ziemskiego, które były lub są zabezpieczone hipoteką na nieruchomościach, znajdujących się na terytorjum Rzeczypospolitej Polskiej, przejmuje Rzeczpospolita Polska, względnie instytucja w tym celu przez Rząd Rzeczypospolitej Polskiej wyznaczona (zwane w dalszym ciągu stroną polską) Śląski Zakład Kredytowy Komunalny oraz Śląski Zakład Kredytowy w Opawie (zwane w dalszym ciągu stroną czeskosłowacką) są zobowiązane w ciągu miesiąca od wejścia w życie niniejszej Umowy wydać stronie polskiej kontrakty i zapisy dłużne oraz wypisy z ksiąg rachunkowych i wszelkie inne akta, odnoszące się do wierzytelności przejętych przez stronę polską.

Powyższe przejęcie wierzytelności zostanie na Zarządzenie Rządu Rzeczypospolitej Polskiej wpisane do ksiąg gruntowych i przepisane w zapisach dłużnych. Rzeczpospolita Polska względnie wyznaczona przez Rząd Rzeczypospolitej Polskiej instytucja wchodzi we wszystkie prawa z tytułu kontraktów pożyczek i będzie uprawniona do dochodzenia ich na zasadzie przepisów prawnych w Rzeczypospolitej Polskiej) obowiązujących.

Artykuł  56.

Rzeczpospolita Polska względnie instytucja wyznaczona przez Rząd Rzeczypospolitej Polskiej przejmuje z tytułu likwidacji wobec Strony czeskosłowackiej ciężar opłaty odpowiedniej części długu obligacyjnego Zakładów wymienionych w artykule 54 ustęp l, według planów amortyzacyjnych tychże Zakładów w wysokości odpowiadającej przejętym przez stronę polską wierzytelnościom według ich stanu z dnia 1 stycznia 1925 r. Wypłaty będą dokonane w koronach czeskosłowackich w stosunku jedna korona, czeskosłowacka za jedną koronę austrjacko-węgierską. Celem ustalenia należnej sumy Strona czeskosłowacka przedstawi stronie polskiej potrzebne zestawienia wraz z planami amortyzacyjnemi oraz dopuści przedstawicieli strony polskiej do wglądu we wszystkie księgi, korespondencje, wykazy, konta, dokumenta i wszelkie inne akta.

Artykuł  57.

Dla ustalenia sumy, należnej każdorazowo przez stronę polską stosownie do artykułu 56, strona czeskosłowacka przedłoży stronie polskiej na trzy miesiące przed terminem każdej płatności potrzebne obliczenia, obejmujące procenta, raty amortyzacyjne oraz jedną trzecią część dodatku administracyjnego przypadającego na przejęte wierzytelności. Stronie polskiej przysługiwać będzie prawo weryfikacji tych obliczeń w sposób analogiczny do przewidzianego w artykule 55, oraz prawo wnoszenia poprawek, które winny być uzgodnione na miesiąc przed terminem płatności.

Przypadająca do wypłaty przez stronę polską suma, obliczona w myśl poprzedniego ustępu niniejszego artykułu, będzie wypłacona Stronie czeskosłowackiej na trzy dni przed terminem płatności salvo errore et ommissione, t. j. z zastrzeżeniem późniejszego wyrównania na wypadek ujawnionych niedokładności w obliczeniu.

Wypłaty, przypadające na stronę polską według artykułu 56 za czas od 1 stycznia 1925 r. a zapadłe przed wejściem w życie niniejszej Umowy, będą wypłacone w sześć tygodni po przedłożeniu przez stronę czeskosłowacka Stronie polskiej obliczeń tych wypłat.

Strona polska będzie mogła powyższe wypłaty uskutecznić według swego wyboru bądź w gotówce, bądź płatnemi kuponami i odpowiedniemi obligacjami wymienionych Zakładów Kredytowych w ich nominalnej wartości, przycięta spłata obligacjami jest dopuszczalną, tylko dla spłaty rat amortyzacyjnych, w taki sam sposób względnie w inny sposób, na który, się obie. strony zgodzą, bodzie mogła Strona polska w każdej chwili spłacić cześć lub całość dłużnego kapitału. Strona czeskosłowacka na życzenie Strony polskiej udzieli wszelkie; pomocy przy skupie papierów wartościowych, potrzebnych na cele wymienionych wypłat.

Artykuł  58.

Tytułem wyrównania procentów, rat amortyzacyjnych, procentów za zwłokę oraz dodatków administracyjnych za czas do 31 grudnia 1924 r. włącznie, przypadających na wierzytelności przejęte przez Stronę polską, zapłaci Strona polska Stronie czeskosłowackiej sumę trzech miljonów koron czeskosłowackich w dziesięciu ratach półrocznych po trzysta tysięcy koron czeskosłowackich. Pierwsza rata płatna będzie 2 stycznia 1926 r.

Artykuł  59.

Rzeczpospolita Polska przejmuje gwarancję wypłat określonych w artykułach poprzednich. Natomiast Rzeczpospolita Polska względnie polska część Kraju Śląskiego są zwolnione z wszelkich innych gwarancyj i zabezpieczeń, jakieby z tytułu wydanych przez Zakład Kredytowy Komunalny Kraju Śląskiego i Austrjacko-Śląski Zakład Kredytowy Ziemski obligacyj i listów zastawnych mogły obciążać Stronę polską, a które obciążać będą jedynie czeskosłowacką część Kraju Śląskiego, względnie Republikę Czeskosłowacką.

Rzeczpospolita Polska zrzeka się wszelkich praw do majątku Zakładów Kredytowych, wymienionych w artykule 54 niniejszej Umowy.

CZĘŚĆ  VIII.

SPRAWY FINANSOWE.

Rozdział  I.

Uregulowanie dawnych pretensyj i zobowiązań pieniężnych.

Artykuł  60.

Obowiązujące w Rzeczypospolitej Polskiej postanowienia o waloryzacji pretensyj pieniężnych, a mianowicie rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 14 maja 1924 r. o przerachowaniu prywatno-prawnych zobowiązań, w brzmieniu ustalonem rozporządzeniem Ministra Skarbu w porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwości z dnia 25 marca 1925 r. (Dz. U. R. P. Nr. 30 pozycja 213), ponadto rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 grudnia 1924 r. o przerachowaniu zobowiązań związków samorządowych (Dz. U. R. P. Nr. 115, pozycja 1026), z dnia 28 grudnia 1924 r. o przerachowaniu gwarantowanych przez Państwo obligacyj i akcyj kolei prywatnych (Dz. U. R. P. Nr. 115, pozycja 1027), z dnia 27 grudnia 1924 r. o przerachowaniu zobowiązań Skarbu Państwa austrjackiego i węgierskiego, tudzież zobowiązań funduszu krajowego galicyjskiego (Dz. U. R. P. Nr . 115, pozycja 1028), wreszcie z dnia 27 grudnia 1924 r. o przerachowaniu należności innemi przepisami nieobjętych (Dz. U. R. P. Nr. 115, pozycja 1030), tudzież wszelkie przyszłe rozporządzenia waloryzacyjne będą w pełnej rozciągłości stosowane do wierzytelności osób, które według traktatów pokojowych lub umów zawartych celem wykonania tychże, są obywatelami Republiki Czeskosłowackiej, a to tak, iż każdy z wymienionych wierzycieli będzie traktowany narówni z wierzycielami polskimi, z zastrzeżeniem par. 43, ustęp 2 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 14 maja 1924 r.

To samo stosuje się do wierzytelności osób prawnych, których siedziba znajdowała się na terytorjum Republiki Czeskosłowackiej już w dniu 28 października 1918 r. względnie które po tym terminie powstały na terytorium Republiki Czeskosłowackiej, względnie których siedziba została przeniesioną na terytorjum Republiki Czeskosłowackiej w wykonaniu art. 270 Traktatu Pokoju w St.-Germain lub art. 253 Traktatu Pokoju w Trianon.

Jeśli natomiast przeniesienie siedziby osoby prawnej na terytorjum Republiki Czeskosłowackiej nie podpada pod postanowienia pomienionych artykułów Traktatu Pokoju, pretensje pieniężne tych osób prawnych, powstałe przed przeniesieniem siedziby, będą traktowane w ten sposób, w jakiby były traktowane, gdyby przeniesienie siedziby nie było nastąpiło.

Pretensje pieniężne, któreby przy nostryfikacji dokonanej przez rozdział przedsiębiorstwa zostały przydzielone przedsiębiorstwu w Republice Czeskosłowackiej, nie podpadają również poci postanowienia niniejszej Umowy, lecz będą traktowane podobnie, jak pretensje pieniężne, określone w ustępie poprzednim.

Artykuł  61.

Przy spłacie wierzytelności hipotecznych, przy konwersji i spłacie obligacyj kolei Albrechta, kolei Karola Ludwika, kolei węgiersko-galicyjskich, kolei północnej imienia Ferdynanda i kolei Lwów-Czerniowce, o ile obciążają one Państwo Polskie z mocy umów międzynarodowych, dalej przy konwersji i spłacie obligacyj pożyczek, zaciągniętych przez były kraj Galicję, oraz przy konwersji i spłacie galicyjskich obligacyj komunalnych i listów zastawnych Banku Krajowego we Lwowie, obywatele Republik Czeskosłowackiej będą traktowani w pełnej rozciągłości narówni z obywatelami Rzeczypospolitej Polskiej.

Postanowienia ustępów 2 - 4 artykułu 60 mają swe analogiczne zastosowanie.

Artykuł  62.

Obowiązujące w Republice Czeskosłowackiej postanowienia ustawy z dnia 10 kwietnia 1919 r. (cis. 187 Sb. z. a n.), regulującej obieg i zarząd środków pieniężnych w Państwie Czeskosłowackiem, jak również i inne obecne i przyszłe ustawy i rozporządzenia, odnoszące się do spłaty wierzytelności pieniężnych, będą stosowane do obywateli Rzeczypospolitej Polskiej w całej rozciągłości bez względu na miejsce ich zamieszkania, a to tak, iż obywatele Rzeczypospolitej Polskiej będą traktowani narówni z obywatelami Republiki Czeskosłowackiej, mającymi rzeczywiste miejsce zamieszkania na terytorium Republiki Czeskosłowackiej w dniu 26 lutego 1919 r. lub później. Zakaz płacenia w koronach czeskosłowackich, zawarty w rozporządzeniu z dnia 1 kwietnia 1919 r. (cis. 167 Sb. z. a n.), traci swą ważność w odniesieniu do obywateli Rzeczypospolitej Polskiej.

Postanowienia ustępu poprzedniego stosują się taksamo do wierzytelności osób prawnych, których siedziba znajdowała się na terytorjum Rzeczypospolitej Polskiej dnia 26 lutego 1919 r. jak i tych, które po tym terminie powstały na terytorjum Rzeczypospolitej Polskiej, względnie których siedziba została przeniesiona na terytorjum Rzeczypospolitej Polskiej w wykonaniu artykułu 270 Traktatu Pokoju w St.-Germain, oraz podobnych postanowień innych traktatów pokojowych, jak i konwencji w sprawie Górnego Śląska, zawartej w Genewie dnia 15 maja 1922 r. Postanowienia ustępów 3 i 4 artykułu 60 mają swe analogiczne zastosowanie.

Artykuł  63.

Postanowienia artykułów poprzednich nie odnoszą się do tych wierzytelności obywateli Rzeczypospolitej Polskiej, zamieszkałych na terytorjum Republiki Austrjackiej, których sposób spłaty został uregulowany umową, zawartą przez Republikę Czeskosłowacką z Republiką Austriacką dnia 18 czerwca 1924 r. Stosowanie cytowanej Umowy nie będzie jednak miało miejsca do wierzytelności tych obywateli Rzeczypospolitej Polskiej, którzy obok domicylu na terytorjum Republiki Austrjackiej posiadają drugi domicyl poza tem terytorjum.

Artykuł  64.

Pretensje pieniężne zabezpieczone na nieruchomości, będą regulowane przepisami tego Państwa, na którego terytorjum znajduje się dana nieruchomość, o ile wierzycielem jest obywatel tego samego Państwa.

Artykuł  65.

Postanowienia niniejszego rozdziału nie odnoszą się do zobowiązań, które zostały uregulowane bez zastrzeżeń wzajemnem porozumieniem się stron interesowanych.

O ile chodzi o wierzytelności obywateli Republiki Czeskosłowackiej, stosuje się w Rzeczypospolitej Polskiej odnośnie do złożenia do depozytu sadowego polskie przepisy prawne, powołane w artykule 60 niniejszej Umowy. O ile chodzi o wierzytelności obywateli Rzeczypospolitej Polskiej, złożenie do depozytu sądowego w Republice Czeskosłowackiej ma ważność tylko w razie, jeśli było prawnie uzasadnione i było dokonane w koronach czeskosłowackich w wysokości, odpowiadającej przepisom ustaw, powołanych w artykule 62 niniejszej Umowy.

Artykuł  66.

Postanowienia niniejszej Umowy nie dotyczą wierzytelności, które zostały cedowane po dniu 1 stycznia 1925 r. na rzecz obywateli Rzeczypospolitej Polskiej lub Republiki Czeskosłowackiej przez obywateli innych Państw.

Wierzytelności z umów o prywatnem ubezpieczeniu będą uregulowane osobną Umową.

Artykuł  67.

Rejestracja polskich papierów wartościowych, należących do obywateli Republiki Czeskosłowackiej, przewidziana w artykule 43, ustęp 4 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 14 maja 1924 r. w brzmieniu nadanem mu rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 grudnia 1924 r. będzie przeprowadzona za pośrednictwem urzędów czeskosłowackich.

Republika Czeskosłowacka zobowiązuje się użyć wszelkich ostrożności, by przez rejestrację objęte były jedynie papiery, należące do obywateli Republiki Czeskosłowackiej. Rząd Rzeczypospolitej Polskiej uzna wykazy rejestracyjne, przedłożone mu przez Rząd Republiki Czeskosłowackiej, za dostateczne i nie będzie wymagał żadnych dalszych dowodów co do obywatelstwa właścicieli.

Artykuł  68. ¹

Rząd Rzeczypospolitej Polskiej przeprowadzi rejestrację czeskosłowackich papierów wartościowych, znajdujących się na terytorjum Rzeczypospolitej Polskiej, o ile papiery te nie podlegały konskrypcji i oznaczeniu w Republice Czeskosłowackiej, ponieważ ani w dniu 12 marca 1919 r. nie znajdowały się na obszarze Republiki Czeskosłowackiej, ani ich właściciel na tym obszarze w tym dniu nie miał miejsca zamieszkania, ani nie przebywał w Republice Czeskosłowackiej dłużej niż jeden rok, oraz o ile papiery te po dniu wyżej podanym nie przeszły na obszar Republiki Czeskosłowackiej.

Rząd Rzeczypospolitej Polskiej zobowiązuje się użyć wszelkich ostrożności, by przez rejestrację objęte były jedynie te czeskosłowackie papiery wartościowe, co do których zostały spełnione warunki, wymienione w ustępie poprzednim.

Rząd Republiki Czeskosłowackiej uzna wykazy rejestracyjne przedłożone mu przez Rząd Rzeczypospolitej Polskiej, za dostateczne i zarządzi opatrzenie czeskosłowackim znakiem konskrypcyjnym papierów wartościowych, temi wykazami objętych. Papiery te będą tak samo traktowane, jak papiery, które były swego czasu konskrybowane i oznaczone w Republice Czeskosłowackiej.

Za oznaczenie urzędy czeskosłowackie pobierać będą opłatę w wysokości pół procent wartości nominalnej papierów.

Rząd Rzeczypospolitej Polskiej uznaje, że oznaczenie czeskosłowacką pieczęcią konskrypcyjną jest jedynie znakiem ewidencyjnym, który nie może być przeszkodą przy wypłacie papierów i handlu nimi.

Rozdział  II.

Wydanie depozytów.

Artykuł  69.

Depozyty, znajdujące się w dniu wejścia w życie Umowy na terytorjum państwowem Republiki Czeskosłowackiej, względnie Rzeczypospolitej Polskiej w przechowaniu kas państwowych i sierocych, jakichkolwiek urzędów, notariuszy publicznych (rejentów), adwokatów, zakładów kredytowych i innych osób fizycznych lub prawnych, które zarządzają cudzem mieniem, zostaną wydane w całości, po potrąceniu wydatków na nich ciążących, właścicielowi, jeżeli ten nie ma miejsca zamieszkania na terytorjum Państwa, w którem depozyt się znajduje, i jest obywatelem Państwa drugiego, a zażąda zwolnienia depozytu w ciągu sześciu miesięcy od wejścia w życie niniejszej Umowy. Postanowienie to dotyczy tak depozytów otwartych, jak i zamkniętych i schowkowych, o ile one obejmują papiery wartościowe i inne dokumenty (łącznie z książeczkami wkładkowemi, książeczkami albo arkuszami udziałowemi, lub polisami), obce waluty, szlachetne kruszce w formie monet i innej (przerobione i nieprzerobione), perły i drogie kamienie.

Postanowienia powyższe odnoszą się również do depozytów, będących własnością osób prawnych, co do których decyduje ich siedziba - Rząd Rzeczypospolitej Polskiej względnie Republiki Czeskosłowackiej nie jest jednak obowiązany do zwolnienia depozytów takich podmiotów, które w przyszłości mają otrzymać charakter polskich względnie czeskosłowackich podmiotów na zasadzie Traktatów Pokojowych lub innych umów, któreby między obu Państwami zostały zawarte.

Gdyby zwolnione wartości nie znajdowały się w faktycznem przechowaniu depozytarjuszy, lecz tylko w ich przechowaniu prawnem, a wartości same były złożone poza terytorjum Państwa zwalniającego, Rząd powinien zezwolić, lub o ile chodzi o przechowanie przez Państwo, zarządzić, aby potrzebne dokumenty dyspozycyjne zostały sporządzone względnie wydane.

Wartości, które zwalnia się na podstawie niniejszego artykułu, nie można obciążyć ani daniną majątkową, ani innym podatkiem, któryby zwolnienie utrudnił lub uniemożliwił. Również inne zarządzenia, państwowe, któreby miały podobny skutek, są wykluczone. Wszelkie sprzeciwiające się powyższemu zarządzenia zabezpieczające i inne zostaną uchylone.

Przeszkodą dla wydania depozytów mogą być zobowiązania z tytułu podatków i innych opłat publicznych tylko wówczas, jeżeli zobowiązania te istniały już w czasie wniesienia prośby o zwolnienie; zobowiązania takie winny być wyrównane przed wydaniem depozytu.

Podanie o zezwolenie na wywóz wartości, wymienionych w ustępie 1, o ile znajdują się one w przechowaniu osób w ustępie tym niewymienionych, będą traktowane w analogiczny sposób z ta zmianą, że nie są one ograniczone żadnym terrorem.

O ile chodzi o papiery wartościowe, przeznaczone na kaucje lub t. p., względnie z innych powodów winkulowane, Rządy uproszczą i przyspieszą w miarę możności postępowanie przygotowawcze, potrzebne do zwolnienia (dewinkulacji i t. d.) i wydania odnośnych papierów wartościowych.

Artykuł  70.

O ile depozyty złożone na terytorjum państwowem jednej z umawiających się Stron na imię zakładu kredytowego lub osoby trudniącej się w sposób zarobkowy czynnościami bankowemi, kasy państwowej lub sierocej, jakiegokolwiek urzędu, notarjusza publicznego lub adwokata, znajdujących się na obszarze drugiego Państwa, obejmują tak wartości, które są własnością zakładu kredytowego lub bankiera, kasy państwowej lub sierocej, jakiegokolwiek urzędu, notariusza publicznego lub adwokata, jak również i wartości, które są własnością takich komitentów, wymienionych osób, względem których zachodzą warunki, wymienione w artykule poprzednim, zwolnienie danego depozytu nastąpi według konsygnacji, sporządzonej przez deponenta, na której władza skarbowa pierwszej instancji Państwa, na którego obszarze deponent mieszka lub ma siedzibę, potwierdzi wyraźnie, że wymagane warunki zachodzą.

Zwolnienie pozostałej części depozytów, złożonych na imię zakładów kredytowych, bankierów, kas państwowych lub sierocych, urzędów, notariuszy publicznych lub adwokatów, zastrzega się specjalnemu zarządzeniu właściwej władzy tego Państwa, na którego obszarze depozyt się znajduje.

Zwolnienie depozytów, nieobjętych ustępem i nastąpi na żądanie Strony, które wraz z dowodem, że zachodzą warunki wymagane do zwolnienia, wnieść należy bądź do władzy skarbowej pierwszej instancji tego Państwa, do którego się wartości przywozi, w którym to wypadku władza ta potwierdzi, ze zachodzą warunki, wymagane artykułem poprzednim i prześle żądanie władzy skarbowej pierwszej instancji drugiego Państwa, bądź bezpośrednio do władzy skarbowej pierwszej instancji drugiego Państwa, właściwej wedle siedziby depozytarjusza lub wedle miejsca pobytu właściciela depozytu.

Artykuł  71.

Oba Rządy zarządzą, by znajdujące się na ich terytorjum Zakłady Kredytowe, bankierzy, kasy państwowe i sieroce, jakiekolwiek urzędy, notariusze publiczni i adwokaci jeśli depozyty u nich złożone, a należące do obywatela drugiego Państwa, nie zostały zwolnione na zasadzie niniejszej Umowy z powodu braku podania, w drodze swej własnej władzy skarbowej podawali do wiadomości władzy skarbowej drugiego Państwa dane, potrzebne do osądzenia sprawy, o ile im są znane.

Artykuł  72.

Wartości zwolnione w myśl artykułów poprzednich, o ile chodzi o ich wywóz, oraz płatność kuponów i sum kapitałowych, nie będą podlegały w Państwie zwalniającem innym ograniczeniom, niż te, którym podlegają wartości, należące do własnych obywateli.

CZĘŚĆ  IX.

POSTĘPOWANIE W SPRAWACH SPORNYCH,

Artykuł  73.

Do usuwania nieporozumień i rozsądzania sporów, mogących powstać na tle niniejszej Umowy, o ile nie chodzi o sporne kwestje, wypływające z części V-ej niniejszej Umowy, oraz do interpretowania postanowień Umowy co do wszystkich jej części ustanawia się:

1. Komisję Mieszaną.

2. Sąd Rozjemczy.

Artykuł  74.

Komisja Mieszana składa się z sześciu członkowi trzech mianuje Rząd Polski, a trzech Rząd Czeskosłowacki.

Delegacja Polska urzęduje w Warszawie, Delegacja Czeskosłowacka w Pradze.

Artykuł  75.

Komisja bierze pod obrady te tylko sprawy, które jej będą przekazane przez jedną z Delegacyj.

Delegacje porozumiewają się ze sobą na piśmie.

W razie, jeżeli tą drogą nie dojdzie się do porozumienia, Delegacje zgromadzają się na posiedzenie wspólne, przyczem przewodnictwo sprawuje naprzemian przewodniczący Delegacji Czeskosłowackiej i Polskiej.

Posiedzenia będą się odbywały naprzemian w Warszawie i Pradze. Pierwsze posiedzenie wspólne odbędzie się w Warszawie.

Artykuł  76.

W razie, jeżeli Komisja Mieszana nie rozstrzygnie danego sporu, winna przekazać go Sądowi Rozjemczemu.

Artykuł  77.

Sąd Rozjemczy składa się z dwóch członków, mianowanych przez Rząd Polski, z dwóch, mianowanych przez Rząd Czeskosłowacki oraz z przewodniczącego, wybranego przez tych czterech członków.

W razie niemożności dojścia w tym względzie do porozumienia, przewodniczącego zamianuje Prezes Instytutu Prawa Międzynarodowego (Institut de droit international) w Brukseli.

Artykuł  78.

Skład Sądu Rozjemczego jest stały. Sąd obraduje naprzemian w Pradze i w Warszawie, zmieniając co pół roku swoją siedzibę. Pierwsza sesja odbędzie się w Pradze.

Artykuł  79.

Oba Państwa zobowiązują się udzielać Komisji Mieszanej i Sądowi Rozjemczemu wszelkiej możliwej pomocy i poparcia przy wykonywaniu ich czynności; sądy i urzędy administracyjne winny pod każdym względem okazywać im współdziałanie, zwłaszcza w zakresie zbierania dowodów i materjałów pomocniczych.

Artykuł  80.

Procedurę i regulamin wewnętrzny ustala dla siebie sam Sąd Rozjemczy.

Decyzje zapadają większością głosów, przyczem przewodniczący oddaje swój głos na końcu. W razie równości głosów decyduje głos przewodniczącego.

Artykuł  81.

Każdy Rząd pokrywa koszta wynagrodzenia swoich członków Komisji i Sądu, oraz połowę innych kosztów.

CZĘŚĆ  X.

POSTANOWIENIA KOŃCOWE,

Artykuł  82.

Umawiające się Strony zgodne są co do tego, że ani w jednem ani w drugiem Państwie nie mogą być wydane ustawy lub rozporządzenia, które by się sprzeciwiały obowiązującym częściom niniejszej Umowy.

Artykuł  83.

Umowa niniejsza będzie ratyfikowana i dokumenty ratyfikacyjne będą, o ile można jaknajprędzej, wymienione w Pradze.

Wejdzie ona w życie, o ile nic innego nie postanowiono w umowie co do poszczególnych przepisów, piętnastego dnia po wymianie dokumentów ratyfikacyjnych.

Sporządzono w dwóch oryginałach, każdy w języku polskim i czeskosłowackim; oba teksty są autentyczne.

Na dowód czego wyżej wymienieni Pełnomocnicy podpisali niniejszą Umowę i przyłożyli na niej swe pieczęcie.

Działo się w Warszawie, dnia 23 kwietnia 1925 roku.

W imieniu Rzeczypospolitej Polskiej:

Dr. Zygmunt Lasocki m. p.

L. S.

Stanisław Kutrzeba m. p.

L. S.

W imieniu Republiki Czeskosłowackiej:

Antonin Hobza m p.

L. S.

Dr. Bohumil Vlasák m. p.

L. S.

PROTOKÓŁ KOŃCOWY.

Przy podpisaniu niniejszej Umowy Pełnomocnicy obu umawiających się Stron złożyli zgodnie takie oświadczenia:

Do części V.

Obie umawiające się Strony zgadzają się na to, iż w celu przygotowania podstawy do ugody i likwidacji prawnych stosunków Kasy Oszczędności miasta Cieszyna i kas oszczędności w Jabłonkowie i we Frysztacie zostanie w ciągu trzech miesięcy od podpisania niniejszej Umowy ustalony stan aktywów i pasywów tych kas oszczędności z uwzględnieniem tego, na terytorjum którego z Państw znajdują się te aktywa i pasywa. Ustalenie to powierza się Komisji Mieszanej polsko-czeskosłowackiej, składającej się z jednego delegata z każdej Strony, którzy będą mieli możność przybrać sobie ekspertów. Rezultat badań przedłoży Komisja Rządom obu Państw, które jaknajprędzej przystąpią do zawarcia wymienionej ugody.

Wymieniona Komisja zejdzie się najdalej w ciągu jednego miesiąca po podpisaniu tej Urnowy w Cieszynie w Polsce.

Do części VIII.

Obie umawiające się Strony są zgodne co do tego:

1. Iż jako osoby prawne według artykułu 60, 61, 62 i 69 niniejszej Umowy są rozumiane także spółki handlowe, stowarzyszenia z ograniczoną poręką oraz stowarzyszenia zarobkowe i gospodarcze;

2. Iż postanowienie artykułu 63 o podwójnym domicylu będzie wykładane liberalnie.

3. Iż w najbliższym czasie wejdą w porozumienie co do sposobu, w jakiby uregulować wspólną obsługę obligacyj kolei północnej imienia Ferdynanda oraz kolei węgiersko-galicyjskiej, o ile one obciążają oba Państwa w myśl umów międzynarodowych.

Protokół końcowy stanowi część składową niniejszej Umowy.

W imieniu Rzeczypospolitej Polskiej:

Dr. Zygmunt Lasocki m. p.

L. S.

Stanisław Kutrzeba m. p.

L. S.

W imieniu Republiki Czeskosłowackiej:

Antonin Hobza m p.

L. S.

Dr. Bohumil Vlasák m. p.

L. S.

Zaznajomiwszy się z powyższą Umową, uznaliśmy ją i uznajemy za słuszną zarówno w całości, jak i każde z zawartych w niej postanowień; oświadczamy, że jest przyjęta, ratyfikowana i zatwierdzona i przyrzekamy, że będzie niezmiennie zachowana.

Na dowód czego wydaliśmy Akt niniejszy, opatrzony pieczęcią Rzeczypospolitej.

W Warszawie, dnia 15 września 1925 roku.

* Z dniem 21 września 1938 r. Rząd Polski notą z dnia 21 września 1938 r. wypowiedział część III (ochrona mniejszości) niniejszej umowy, zgodnie z oświadczeniem rządowym z dnia 5 października 1938 r. o wypowiedzeniu części III umowy pomiędzy Rzecząpospolitą Polską i Republiką Czeskosłowacką w sprawach prawnych i finansowych, podpisanej w Warszawie dnia 23 kwietnia 1925 r. (Dz.U.38.85.579).

1 Art. 68 zmieniony przez obwieszczenie z dnia 5 października 1926 r.w sprawie sprostowania błędu (Dz.U.26.101.589).

• Identyfikator: Dz.U.1926.41.256
• Rodzaj: Umowa międzynarodowa
• Tytuł: Czechosłowacja-Polska. Umowa w sprawach prawnych i finansowych. Warszawa.1925.04.23.
• Data aktu: 23/04/1925
• Data ogłoszenia: 01/05/1926
• Data wejścia w życie: 29/04/1926