1. Brzmienie przepisów polskich

Na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 1 w związku z poz. 10 załącznika nr 4 do ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535, z późn. zm.) – dalej u.p.t.u., zwolnione są od podatku usługi świadczone przez organizacje członkowskie, gdzie indziej niesklasyfikowane (wyłącznie statutowe). Z treści załącznika nr 4 do u.p.t.u. wynika również, że chodzi o usługi o symbolu PKWiU 91 (chodzi o symbol stosowanego dla celów podatkowych PKWiU z 1997 r., tj. określonego przepisami rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 18 marca 1997 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług (Dz. U. Nr 42, poz. 264, z późn. zm.)- dalej PKWiU). W grupowaniu tym wymienione zostały:

  1. usługi świadczone przez organizacje komercyjne i organizacje pracodawców (PKWiU 91.11.10-00.00),
  2. usługi świadczone przez organizacje profesjonalne (PKWiU 91.12.10-00.00),
  3. usługi świadczone przez związki zawodowe (PKWiU 91.20.10-00.00),
  4. usługi świadczone przez organizacje religijne (PKWiU 91.31.10-00.00),
  5. usługi świadczone przez organizacje polityczne (PKWiU 91.32.10-00.00),
  6. usługi w zakresie inicjatyw społecznych i organizowania akcji wspierających na rzecz obiektów użyteczności publicznej (PKWiU 91.33.11-00.00),
  7. usługi świadczone na rzecz ochrony indywidualnych grup społecznych (PKWiU 91.33.12-00.00),
  8. usługi świadczone przez organizacje młodzieżowe (PKWiU 91.33.13-00.00),
  9. usługi świadczone przez organizacje członkowskie pozostałe, gdzie indziej niesklasyfikowane (PKWiU 91.33.14-00.00).


2. Brzmienie przepisów unijnych

Zwolnienie, o którym mowa w art. 43 ust. 1 pkt 1 w związku z poz. 10 załącznika nr 4 do ustawy o VAT, wzorowane było na art. 13 część A ust. 1 lit. l) VI Dyrektywy Rady z dnia 17 maja 1977 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw Państw Członkowskich dotyczących podatków obrotowych - wspólny system podatku od wartości dodanej: jednolita podstawa opodatkowania (77/388/EWG) – dalej VI Dyrektywy, który to przepis z dniem 1 grudnia 2007 r. zastąpiony został przepisem art. 132 ust. 1 lit. l) Dyrektywy 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L Nr 347 z dnia 11 grudnia 2006 r., s. 1) – dalej Dyrektywa VAT. Zwalnia od podatku świadczenie usług, a także dostawa towarów ściśle z nimi związanych, w zakresie zbiorowego interesu swoich członków w zamian za składkę ustaloną zgodnie ze statutem, przez organizacje nienastawione na osiąganie zysku mające cele natury politycznej, związkowej, religijnej, patriotycznej, filozoficznej, filantropijnej lub obywatelskiej, pod warunkiem że to zwolnienie podatkowe nie spowoduje zakłóceń konkurencji.

Dodać warto, że zasadność wprowadzenia tego zwolnienia bywa niekiedy kwestionowana. Z orzeczenia ETS w sprawie 102/86 pomiędzy Apple and Pear Development Council a Commisioners of Customs and Excise (Wielka Brytania) wynika bowiem, że brak związku pomiędzy wysokością składki wpłacanej przez danego członka a wartością otrzymywanych świadczeń (co w praktyce ma bardzo często miejsce) powoduje, że składki tej nie można uznać za wynagrodzenie, a samego świadczenia za świadczenie usług podlegającego opodatkowaniu VAT. Z tego względu niektóre państwa członkowskie (np. Luksemburg czy Niemcy) uznają, że działalność organizacji członkowskich nie stanowi działalności gospodarczej w rozumieniu VAT, a tym samym usługi wykonywane przez te organizacje nie podlegają opodatkowaniu podatkiem VAT. Pozostałe państwa członkowskie (np. Francja czy Belgia) uznają jednak, że świadczenie usług przez organizacje członkowskie stanowi działalność gospodarczą w rozumieniu VAT i stosują powyższe zwolnienie do usług świadczonych przez organizacje „non-profit”. Takie też stanowisko prezentowane jest dotychczas w Polsce.