1. Zwolnienie ustawowe

Ustawowe zwolnienie od podatku od nieruchomości obejmujące grunty, budynki i budowle, które są zajęte na prowadzenie działalności gospodarczej na terenach specjalnych stref ekonomicznych wynika z przepisów art. 10 ust. 1 u.z.u.s.s. Na podstawie tego przepisu zwolnione są od podatku nieruchomości grunty, budowle i budynki, które są zajęte na prowadzenie działalności gospodarczej na terenie strefy na podstawie zezwolenia, zmienionego stosownie do przepisów art. 6 u.z.u.s.s., przez przedsiębiorcę, do którego stosuje się art. 5 ust. 2 u.z.u.s.s., w okresie ważności tego zezwolenia.

Na podstawie art. 6 ust. 1 u.z.u.s.s., przedsiębiorcy, którzy uzyskali zezwolenie przed dniem 1 stycznia 2001 r. mogli występować z wnioskiem o jego zmianę polegającą na zastosowaniu do tego przedsiębiorcy przepisów dotyczących zwolnień podatkowych określonych w art. 5 u.z.u.s.s. w miejsce przepisów określonych w art. 12 ustawy z dnia 20 października 1994 r. o specjalnych strefach ekonomicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 42, poz. 274 z późn. zm.) w brzmieniu z dnia 31 grudnia 2000 r. Wniosek ten mógł być złożony do 31 grudnia 2007 r. (zob. art. 6 ust. 5 u.z.u.s.s.). Z kolei przedsiębiorcami, do których stosuje się art. 5 ust. 2 u.z.u.s.s., są przedsiębiorcy działający w specjalnej strefie ekonomicznej na podstawie zezwolenia wydanego przed dniem 1 stycznia 2001 r., którzy na dzień 1 maja 2004 r. nie posiadali statusu małego lub średniego przedsiębiorcy (czyli byli „dużymi” przedsiębiorcami; obowiązująca 1 maja 2004 r. ustawa z dnia 19 listopada 1999 r. Prawo działalności gospodarczej - Dz. U. Nr 101, poz. 1178 z późn. zm., nie znała pojęcia „mikroprzedsiębiorców”).
Brzmienie powyższych przepisów powoduje, że omawiane zwolnienie ma stosunkowo niewielki zakres. Ze zwolnienia na podstawie art. 10 ust. 1 u.z.u.s.s. korzystają tylko grunty, budowle i budynki, które są zajęte na prowadzenie działalności gospodarczej na terenie specjalnej strefy ekonomicznej, jeśli spełnione są łącznie następujące warunki:
1) przedsiębiorca działa na podstawie zezwolenia wydanego przed dniem 1 stycznia 2001 r. (przepisy omawianego zwolnienia nie mają zastosowania do przedsiębiorców, którzy działają na podstawie zezwolenia wydanego od dnia 1 stycznia 2001 r.), które zostało do końca 2007 r. zmienione na podstawie art. 6 ust. 1 u.z.u.s.s.,
2) przedsiębiorca nie posiadał w dniu 1 maja 2004 r. statusu małego lub średniego przedsiębiorcy (a więc był „dużym” przedsiębiorcą),
3) nie upłynął okres ważności zezwolenia na prowadzenie działalności gospodarczej na terenie specjalnej strefy ekonomicznej.

Dodać należy, że:
1) omawiane zwolnienie stanowi regionalną pomoc publiczną na wspieranie nowych inwestycji (zob. art. 10 ust. 2 u.z.u.s.s.),
2) wielkość zwolnienia wlicza się do maksymalnej dopuszczalnej pomocy publicznej określonej w art. 5 ust. 2 u.z.u.s.s. (zob. art. 10 ust. 3 u.z.u.s.s.),
3) wysokość zwolnienia określa się według stanu gruntów, budowli i budynków będących podstawą obliczenia podatku za rok 2000 i według stawek podatku obowiązujących w roku 2000 w danej gminie (zob. art. 10 ust. 4 u.z.u.s.s.).

2. Zwolnienia wynikające z uchwał gmin

Na podstawie art. 7 ust. 3 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 121, poz. 844 z późn. zm.) - dalej u.p.o.l., rada gminy, w drodze uchwały, może wprowadzić inne zwolnienia przedmiotowe niż określone w art. 7 ust. 1 u.p.o.l. oraz w art. 10 ust. 1 u.z.u.s.s. Przepis ten stanowi dla rad gmin podstawę do określania zwolnień od podatku od nieruchomości obejmujących grunty, budynki i budowle, które są zajęte na prowadzenie działalności gospodarczej na terenach specjalnych stref ekonomicznych.

Rady gmin (oraz w przypadku miast – rady miast) nie mają jednak pełnej swobody w zakresie określania takich zwolnień od podatku od nieruchomości. Uchwały takie, zgodnie z art. 20b u.p.o.l., powinny być podejmowane z uwzględnieniem przepisów dotyczących pomocy publicznej oraz z wynikającymi z przepisów wykonawczych warunków udzielania zwolnień stanowiących pomoc publiczną (zob. art. 20d ust. 1 u.p.o.l.).

Obecnie obowiązującymi przepisami wykonawczymi w tym zakresie są przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 5 sierpnia 2008 r. w sprawie warunków udzielania zwolnień od podatku od nieruchomości oraz podatku od środków transportowych, stanowiących regionalną pomoc inwestycyjną (Dz. U. Nr 146, poz. 927) – dalej r.w.z.p.n. Z przepisów tych wynika, że poziom pomocy w formie zwolnień od podatku od nieruchomości (oraz podatku od środków transportowych) uzależniony jest od obszaru, na którym realizowana będzie inwestycja, zgodnie z mapą pomocy regionalnej (zob. § 8 r.w.z.p.n.; mapę tą określa § 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 13 października 2006 r. w sprawie ustalenia mapy pomocy regionalnej – Dz. U. Nr 190, poz. 1402), zaś udzielana pomoc, zgodnie z przepisami § 5 r.w.z.p.n, może być obliczana w odniesieniu do:
1) kosztów inwestycji w środki trwałe oraz w wartości niematerialne i prawne, które są związane z realizacją nowej inwestycji
Pojęcie nowej inwestycji definiuje § 2 pkt 3 r.w.z.p.n. Z przepisu tego wynika, że przez nową inwestycję należy rozumieć inwestycję w środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne, polegającą na utworzeniu nowego lub rozbudowie istniejącego przedsiębiorstwa, dywersyfikacji produkcji przedsiębiorstwa przez wprowadzenie nowych dodatkowych produktów bądź na zasadniczej zmianie dotyczącej całościowego procesu produkcyjnego istniejącego przedsiębiorstwa; za nową inwestycję uznaje się również nabycie przedsiębiorstwa, które jest w likwidacji albo zostałoby zlikwidowane, gdyby nie zostało nabyte przez przedsiębiorcę niezależnego w rozumieniu załącznika I do zalecenia Komisji, o którym mowa w pkt 1, od właściciela nabywanego przedsiębiorstwa; za nową inwestycję nie uznaje się nabycia wyłącznie udziałów lub akcji przedsiębiorstwa;
lub
2) kosztów utworzenia miejsc pracy związanych z realizacją nowej inwestycji
Zgodnie z § 2 pkt 2 r.w.z.p.n., przez utworzenie miejsc pracy należy rozumieć wzrost netto liczby pracowników, wyrażony w rocznych jednostkach roboczych (RJR), bezpośrednio zatrudnionych w danym zakładzie w stosunku do średniej z 12 miesięcy poprzedzających utworzenie miejsc pracy; roczne jednostki robocze (RJR) oznaczają liczbę osób zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu pracy w jednym roku - w liczbie tej uwzględnia się, jako ułamek RJR, także osoby zatrudnione w niepełnym wymiarze czasu pracy oraz do pracy sezonowej.

Warunki na jakich udzielana jest pomoc w formie zwolnień od podatku od nieruchomości (oraz podatku od środków transportowych) określają przepisy § 10 r.w.z.p.n. Z przepisów tych wynika, że warunkiem udzielenia pomocy jest:
1) dokonanie, przed rozpoczęciem realizacji inwestycji, zgłoszenia właściwemu organowi podatkowemu (wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta),
2) zobowiązanie się przedsiębiorcy do pokrycia co najmniej 25% kosztów kwalifikujących się do objęcia pomocą ze środków własnych lub z zewnętrznych źródeł finansowania,
3) utrzymanie inwestycji w danym regionie przez okres co najmniej 5 lat, a w przypadku mikroprzedsiębiorców oraz małych i średnich przedsiębiorców - co najmniej 3 lat, od dnia zakończenia jej realizacji,
4) utworzenie nowych miejsc pracy w okresie 3 lat od dnia zakończenia inwestycji i utrzymanie zatrudnienia na poziomie nie niższym niż średnia z 12 miesięcy poprzedzających utworzenie miejsc pracy oraz utrzymanie nowo utworzonych miejsc pracy, w związku z którymi została udzielona pomoc, przez okres co najmniej 5 lat, a w przypadku mikroprzedsiębiorców oraz małych i średnich przedsiębiorców – co najmniej 3 lat, od dnia ich utworzenia (w przypadku pomocy obliczanej w odniesieniu do kosztów utworzenia miejsc pracy związanych z realizacją nowej inwestycji).

Stosownie do przepisów § 11 ust. 1 r.w.z.p.n., pomoc przysługuje:
1) od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym dokonano zgłoszenia - w odniesieniu do przedmiotów opodatkowania objętych obowiązkiem podatkowym w dniu dokonania zgłoszenia;
2) od dnia powstania obowiązku podatkowego, zgodnie z przepisami u.p.o.l. - w odniesieniu do przedmiotów opodatkowania, od których obowiązek podatkowy powstał po dniu dokonania zgłoszenia.
Szczegółowe zasady korzystania ze zwolnień określają uchwały poszczególnych rad gmin oraz miast. Są one publikowane w wojewódzkich dziennikach urzędowych (zob. art. 13 ustawy z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych – tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 68, poz. 449 z późn. zm.).