1. Podatek od czynności cywilnoprawnych

Podstawową regulacją dotyczącą omawianej materii jest ustawa z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 101, poz. 649 z późn. zm.) – dalej u.p.c.c.
Zakres przedmiotowy tego podatku został wymieniony w art. 1 u.p.c.c., w myśl którego opodatkowaniu podlegają niektóre czynności cywilnoprawne, takiej jak np. umowy sprzedaży, pożyczki czy darowizny - te ostatnie tylko w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy.
 
Przykład
Stowarzyszenie otrzymało darowiznę pieniężną w kwocie 10.000 zł. Od uzyskanej kwoty nie płaci podatku od czynności cywilnoprawnych (nie było to przejęcie długów, ciężarów lub zobowiązań darczyńcy), ani podatku od spadków i darowizn (opłacają go jedynie osoby fizyczne).
 
Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania czynności cywilnoprawnej (art. 3 ust. 1 pkt 1 u.p.c.c.) i ciąży na podmiocie uzyskującym korzyść z danej czynności cywilnoprawnej, czyli np. w przypadku sprzedaży – na kupującym, a w przypadku darowizny – na obdarowanym (art. 4 u.p.c.c.).
Podatkiem od czynności cywilnoprawnych (PCC) opodatkowany jest zazwyczaj obrót nieprofesjonalny. Zgodnie z art. 2 pkt 4 u.p.c.c. omawianemu podatkowi nie podlegają czynności cywilnoprawne, inne niż umowa spółki i jej zmiany, jeżeli przynajmniej jedna ze stron z tytułu dokonania tej czynności jest:

  • a) opodatkowana podatkiem od towarów i usług,
  • b) zwolniona z podatku od towarów i usług, z wyjątkiem:
    • umów sprzedaży i zamiany, których przedmiotem jest nieruchomość lub jej część, albo prawo użytkowania wieczystego, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej lub prawo do miejsca postojowego w garażu wielostanowiskowym lub udział w tych prawach,
    • umowy sprzedaży udziałów i akcji w spółkach handlowych.

Innymi słowy obrót profesjonalny, mający miejsce, gdy sprzedającym jest przedsiębiorca w rozumieniu art. 15 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054 z późn. zm.) nie podlega PCC, bez względu na to, czy dokonujący dostawy towarów lub świadczący usługę faktycznie płaci z tego tytułu VAT, czy też korzysta ze zwolnienia od podatku - dotyczy to zarówno zwolnień przedmiotowych, jak i podmiotowych.
 
Przykład
Podmiot dokonał zakupu wyposażenia od trzech innych podmiotów:

  • od podatnika VAT - czynność nie podlega PCC z uwagi na opodatkowanie VAT,
  • od przedsiębiorcy zwolnionego od VAT - czynność nie podlega PCC z uwagi na zwolnienie od VAT (niezależnie od tego, z jakiego tytułu zwolnienie przysługuje),
  • od osoby fizycznej nie prowadzącej działalności gospodarczej - czynność podlega PCC, chyba że będzie można skorzystać ze zwolnienia podatkowego.

 
2. Organizacje pożytku publicznego

Organizacje pożytku publicznego (OPP) uregulowane zostały w przepisach ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 234, poz. 1536 z późn. zm.) – dalej u.d.p.p. Status takiej organizacji może uzyskać organizacja pozarządowa, jak również spółka kapitałowa powołana w celu niezwiązanym z prowadzeniem działalności gospodarczej, jeżeli prowadzi działalność pożytku publicznego na rzecz ogółu społeczności, lub określonej grupy podmiotów, pod warunkiem że grupa ta jest wyodrębniona ze względu na szczególnie trudną sytuację życiową lub materialną w stosunku do społeczeństwa.
W myśl art. 3 ust. 1 u.d.p.p. działalnością pożytku publicznego jest działalność społecznie użyteczna, prowadzona przez organizacje pozarządowe w sferze zadań publicznych określonych w ustawie. Organizacjami pozarządowymi są przy tym:

  • 1) niebędące jednostkami sektora finansów publicznych, w rozumieniu ustawy o finansach publicznych,
  • 2) niedziałające w celu osiągnięcia zysku

osoby prawne lub jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, w tym fundacje i stowarzyszenia (z wyjątkiem partii politycznych, związków zawodowych, organizacji pracodawców oraz samorządów zawodowych i fundacji utworzonych przez partie polityczne).

Działalność pożytku publicznego może być prowadzona także przez:

  1. osoby prawne i jednostki organizacyjne działające na podstawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, o stosunku Państwa do innych kościołów i związków wyznaniowych oraz o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, jeżeli ich cele statutowe obejmują prowadzenie działalności pożytku publicznego;
  2. stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego;
  3. spółdzielnie socjalne;
  4. spółki akcyjne i spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz kluby sportowe będące spółkami działającymi na podstawie przepisów ustawy z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie (Dz. U. Nr 127, poz. 857 z późn. zm.), które:

nie działają w celu osiągnięcia zysku oraz przeznaczają całość dochodu na realizację celów statutowych oraz nie przeznaczają zysku do podziału między swoich członków, udziałowców, akcjonariuszy i pracowników.

Sfera zadań publicznych została określona w art. 4 ust. 1 u.d.p.p. i obejmuje między innymi zadania w zakresie pomocy społecznej, działalności charytatywnej, ochrony i promocji zdrowia, czy nauki, szkolnictwa wyższego, edukacji, oświaty i wychowania, działalności na rzecz integracji europejskiej oraz rozwijania kontaktów i współpracy między społeczeństwami, promocji Rzeczypospolitej Polskiej za granicą, działalności na rzecz rodziny, macierzyństwa, rodzicielstwa, upowszechniania i ochrony praw dziecka itd.
Należy przy tym podkreślić, iż każda organizacja pożytku publicznego musi prowadzić działalność pożytku publicznego, ale nie każda organizacja, która prowadzi działalność pożytku publicznego, musi mieć status organizacji pożytku publicznego.