1. Obywatel polski zatrudniony wyłącznie w zagranicznej spółce
1.1. Opodatkowanie
Prawo polskiego fiskusa do opodatkowania dochodów ze stosunku pracy jest ograniczone postanowieniami umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, zawartej z państwem, w którym praca jest wykonywana. Jak wynika z art. 15 ust. 1 Konwencji Modelowej OECD / um. OECD (stanowiącej wzorzec dla umów o unikaniu podwójnego opodatkowania zawieranych przez Polskę) dochody z pracy najemnej podlegają opodatkowaniu tylko w państwie rezydencji (tu: w Polsce), ale jeżeli „praca najemna wykonywana jest w drugim umawiającym się państwie”, to otrzymywane z tego tytułu wynagrodzenie może być opodatkowane w państwie wykonywania pracy (tu: w UE). W przypadku opodatkowania wynagrodzenia za pracę najemną w państwie jej wykonywania państwo rezydencji (Polska) stosuje jedną z metod unikania podwójnego opodatkowania: metodę zwolnienia (wyłączenia) z zastrzeżeniem progresji albo metodę ograniczonego zaliczenia.
Do przychodów uzyskanych od dnia 1 stycznia 2008 r. mają zastosowanie przepisy art. 27g ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307 z późn. zm.) - dalej u.p.d.o.f., w wersji obowiązującej od dnia 1 stycznia 2009 r. Odliczeniu podlega kwota stanowiąca różnicę między podatkiem obliczonym zgodnie z art. 27 ust. 9 albo 9a (tj. przy zastosowaniu metody zaliczenia) a kwotą podatku obliczonego przy zastosowaniu zasad określonych w art. 27 ust. 8 (metoda zwolnienia z progresją) do dochodów ze źródeł:
–wymienionych w art. 12 ust. 1 (praca najemna), art. 13 (działalność wykonywana osobiście), art. 14 (działalność gospodarcza), lub
–z praw majątkowych w zakresie praw autorskich i praw pokrewnych w rozumieniu odrębnych przepisów, z wykonywanej poza terytorium Polski działalności artystycznej, literackiej, naukowej, oświatowej i publicystycznej, z wyjątkiem dochodów (przychodów) uzyskanych z tytułu korzystania z tych praw lub rozporządzania nimi.
Przykład
G. Florczak - rezydent polski jest zatrudniony w irlandzkiej ABC Ltd. Z tytułu pracy wykonywanej w Irlandii ABC Ltd. wypłaca mu wynagrodzenie. Dochody G. Florczak opodatkowane są w Irlandii. Natomiast w Polsce dochody te są zwolnione z opodatkowania z zastrzeżeniem progresji (art. 15 ust. 1 w związku z art. 24 ust. 1 i ust. 3 umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania z Irlandią, Dz. U. z 1996 r. Nr 29, poz. 129 z późn. zm.).
Przykład
Szkworek - rezydent polski jest zatrudniony w brytyjskiej ABC Ltd., która ponosi koszty wynagrodzenia. W 2009 r. A. Szkworek wykonywał pracę zarówno w Polsce (pobyt 120 dni), jak i w Wielkiej Brytanii (pobyt 240 dni). Oznacza to, że dochód uzyskany za pracę wykonywaną w Polsce podlega opodatkowaniu tylko w Polsce, natomiast pozostała część dochodu A. Szkworka podlega opodatkowaniu zarówno w Wielkiej Brytanii, jak i w Polsce, przy czym w Polsce podlega ona zwolnieniu z opodatkowania z zastrzeżeniem progresji (art. 14 w związku z art. 22 ust. 2 umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania z Wielką Brytanią i Irlandią Północną (Dz. U. z 2006 r. Nr 250, poz. 1840).
Przykład
A. Tomczak - rezydent polski jest zatrudniony w amerykańskiej spółce LLC. Z tytułu pracy wykonywanej w USA w 2009 r. LLC wypłaca mu wynagrodzenie w wysokości 100.000 USD, Z tytułu uzyskanego dochodu A. Tomczak zapłacił w USA podatek dochodowy w wysokości 22.000 USD. Podatek zapłacony w USA podlega zaliczeniu na poczet zobowiązania podatkowego w Polsce (art. 16 ust. 1 w związku z art. 20 ust. 1 umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania ze Stanami Zjednoczonymi (Dz. U. z 1976 r. Nr 31, poz. 178). Przyjmując, że A. Tomczak rozlicza się samodzielnie i nie uzyskuje żadnych innych dochodów ze źródeł w kraju, polski podatek od tego dochodu wynosiłby (w przeliczeniu według kursu USD/PLN na poziomie 3,0) ok. 28.000 USD. W przypadku braku tzw. ulgi abolicyjnej A. Tomczak musiałby zapłacić na rzecz polskiego fiskusa równowartość ok. 6000 USD. Skorzystanie z ulgi abolicyjnej oznacza w tej sytuacji brak obowiązku dopłaty podatku, a zatem obciążenie dochodów uzyskanych ze stosunku pracy w spółce LLC kształtuje się na poziomie „amerykańskim”.
Podatnicy podlegający nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, którzy czasowo przebywają za granicą i osiągają dochody ze źródeł przychodów położonych poza Polską, są zobowiązani do wpłacenia zaliczki na podatek w wysokości 19% w terminie do dnia 20 miesiąca następującego po miesiącu, w którym wrócili do kraju. Przepis ten stosuje się z uwzględnieniem umów o unikaniu podwójnego opodatkowania. Oznacza to, że obowiązek wpłaty zaliczki na podatek dochodowy nie obowiązuje w sytuacji, gdy umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania nie przyznaje Polsce prawa do opodatkowania danego dochodu z pracy najemnej wykonywanej za granicą.
Przykład
A. Szkworek – rezydent polski był w 2009 r. zatrudniony w brytyjskiej ABC Ltd., przy czym przez pierwsze 240 dni wykonywał pracę w Wielkiej Brytanii. Po powrocie do Polski A. Szkworek obowiązany był do zapłaty zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych w terminie do dnia 20 miesiąca następującego po miesiącu, w którym powrócił do kraju (art. 44 ust. 7 u.p.d.o.f.). Deklaracji nie składa się począwszy od 1 stycznia 2007 r.
Wolna od podatku dochodowego w Polsce jest część przychodów rezydentów, przebywających czasowo za granicą i uzyskujących przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy za każdy dzień pobytu za granicą w którym podatnik pozostawał w stosunku służbowym, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczym stosunku pracy w kwocie odpowiadającej 30% diety, określonej w przepisach w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju (art. 21 ust. 1 pkt 20 u.p.d.o.f.). Prawo do obniżenia przychodu o 30% diety za każdy dzień pobytu za granicą, w którym podatnik pozostawał w stosunku pracy przysługuje zasadniczo począwszy od rozliczenia za 2006 r. (art. 20 ustawy z dnia 16 listopada 2006 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw, Dz. U. Nr 217, poz. 1588).
Przykład
A. Szkworek (rezydent polski) zatrudniony w brytyjskiej ABC Ltd., który w 2009 r. wykonywał pracę w Wielkiej Brytanii, przebywając tam 240 dni), może odliczyć od przychodów kwotę GBP 2.304 (= 30% x 240 x GBP 32).
Dochody z tytułu umowy o pracę łączącej polskiego rezydenta ze spółką zagraniczną należy co do zasady wykazać w zeznaniu rocznym. Co do zasady, terminem złożenia zeznania rocznego jest 30 kwietnia następnego roku podatkowego, również w przypadku, gdy osoba podlegająca w Polsce nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu przebywa poza granicami Polski. Nie ma obowiązku składania zeznania jedynie w przypadku uzyskania w roku podatkowym dochodów podlegających wyłącznie opodatkowaniu za granicą względnie, gdy dochody zagraniczne podlegają zwolnieniu z opodatkowania w Polsce, a jednocześnie brak jest innych dochodów podlegających opodatkowaniu w kraju według skali podatkowej.
1.2. Ubezpieczenia społeczne
Z dniem 1 maja 2010 r. weszły w życie nowe rozporządzenia dotyczące koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego:
- rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, Dz. Urz. UE L z 30.04.2004, s. 1 - dalej Rozporządzenie 883/2004 oraz
- rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczące wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, Dz. Urz. UE L 30.10.2009, s. 1 - dalej Rozporządzenie 987/2009.
Nowe rozporządzenia zasadniczo przejmują dotychczasowe rozwiązania prawne w zakresie zasad ustalania właściwego ustawodawstwa w zakresie ubezpieczeń społecznych w stosunku do obywateli Unii Europejskiej wykonujących pracę na terytorium Unii (zob. Rozporządzenie Rady (EWG) nr 1408/71 z dnia 14 czerwca 1971 r. dotyczące stosowania systemów zabezpieczenia społecznego dla pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek i do członków ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie (Dz. Urz. UE L 5.07.1971, s. 2). W odniesieniu do pracowników najemnych przewiduje ono zasadniczo regułę podlegania przepisom prawnym państwa, w którym praca jest wykonywana, nawet jeżeli dany pracownik mieszka na terytorium innego państwa członkowskiego czy też gdy pracodawca, który go zatrudnia ma swoją siedzibę lub miejsce zamieszkania na terytorium innego państwa członkowskiego (art. 11 ust. 2 lit. a Rozporządzenia 883/2004). Zasada ta w odniesieniu do obywateli polskich wykonujących pracę na obszarze UE na podstawie umowy o pracę zawartej z unijnym podmiotem będzie oznaczała, że pracownik ten będzie co do zasady podlegał zagranicznym przepisom ubezpieczeniowym, tj. przepisom państwa, w którym praca jest wykonywana. Ewentualny wyjątek od tej zasady byłby możliwy pod warunkiem zawarcia przez właściwe w zakresie ubezpieczeń społecznych władze dwóch zainteresowanych państw członkowskich EOG porozumienia, o zastosowaniu w stosunku do danej osoby lub niektórych grup osób wyjątku od zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym w państwie wykonywania pracy (tzw. porozumienia wyjątkowe, art. 16 Rozporządzenia 883/2004). Odrębne zasady ustalania właściwych przepisów ubezpieczeniowych dotyczą również pracowników najemnych świadczących normalnie pracę najemną na terytorium dwóch lub więcej państw członkowskich.
Przykład
A. Szkworek - rezydent polski jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę w brytyjskiej ABC Ltd. Miejscem świadczenia pracy jest Londyn. Ze względu na wykonywanie pracy na terytorium Wielkiej Brytanii A. Szkworek podlega brytyjskim przepisom w zakresie zabezpieczenia społecznego.
Odrębne zasady ustalania właściwego ustawodawstwa w zakresie ubezpieczeń społecznych dotyczą m.in. osób zatrudnionych na statkach pływających czy też personelu kontraktowego Wspólnot Europejskich (art. 11 ust. 4, art. 15 Rozporządzenia 883/2004).
2. Obywatel polski zatrudniony wyłącznie w polskiej spółce
2.1. Opodatkowanie
Zgodnie z art. 15 ust. 1 um. OECD wynagrodzenie z tytułu pracy najemnej podlega opodatkowaniu w państwie rezydencji (tu: w Polsce), chyba że praca wykonywana jest w drugim umawiającym się państwie (tu: w państwie członkowskim Unii Europejskiej). Fiskus polski może co do zasady opodatkować tylko tę część wynagrodzenia za pracę, wypłacanego przez pracodawcę polskiego, która jest fizycznie wykonywana na obszarze Polski. Należy mieć jednak na uwadze, że z ustępu 2 art. 15 um. OECD wynika wyłączne prawo opodatkowania dochodów przez państwo rezydencji (tu: Polskę) tej osoby, jeżeli łącznie są spełnione trzy przesłanki:
1)odbiorca przebywa w państwie źródła (tu: za granicą) przez okres lub okresy nieprzekraczające łącznie 183 dni w okresie dwunastu miesięcy rozpoczynającym się lub kończącym w danym roku podatkowym, i
2)wynagrodzenie jest wypłacane przez pracodawcę lub w imieniu pracodawcy, który nie ma miejsca zamieszkania lub siedziby w państwie źródła (tu: za granicą), i
3)wynagrodzenie nie jest ponoszone przez zakład lub stałą placówkę, którą pracodawca posiada w państwie źródła (tu: za granicą).
Oznacza to, że w razie spełnienia wszystkich wyżej wymienionych przesłanek Polska ma prawo opodatkować dochody z pracy wykonywanej za granicą przez pracownika zatrudnionego przez przedsiębiorcę polskiego i wysłanego do jednego z państw członkowskich Unii Europejskiej.
Przykład
A. Kowalska mająca miejsce zamieszkania w Polsce i zatrudniona w polskiej spółce z o.o. wykonuje w Niemczech pracę na rzecz niemieckiej GmbH. Polska spółka z o.o. wypłaca wynagrodzenie pracownikowi wysłanemu na obszar Niemiec i nie utrzymuje zakładu na obszarze Niemiec. A. Kowalska będzie przebywać w Niemczech w okresie od 1 września roku 2008 r. do 20 czerwca roku 2009. Oznacza to, że dla A. Kowalskiej powstał obowiązek podatkowy w Niemczech z tytułu dochodów z umowy o pracę. Natomiast dochody te są zwolnione z opodatkowania w Polsce z zastrzeżeniem efektu progresji (art. 15 w związku z art. 24 ust. 2 umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania z Niemcami, Dz. U. z 2005 r. Nr 12, poz. 90).
Jeżeli obywatel i rezydent polski wykonuje pracę na terytorium innego państwa UE nie dłużej niż 183 dni w okresie kolejnych dwunastu miesięcy (przesłanka 1), a jego krajowy pracodawca nie wypłaca wynagrodzenia w ciężar kosztów zagranicznego zakładu (przesłanka 3), to trzeba jeszcze badać, czy wynagrodzenie „jest wypłacane przez pracodawcę lub w imieniu pracodawcy” zagranicznego (przesłanka 2). Chodzi o pojęcie tzw. pracodawcy w sensie ekonomicznym, związane z odpowiedzią na pytanie: kto ostatecznie ponosi koszt wynagrodzenia wysłanego pracownika? Powszechnie przyjmuje się, że przedsiębiorca zagraniczny nie ponosi kosztu wynagrodzenia polskiego pracownika, jeżeli stanowi ono jedynie element kosztowy wynagrodzenia za świadczenie usług ustalonego w umowie łączącej podmiot polski i zagraniczny. Z drugiej strony w przypadku, gdy polski podmiot dokonuje jedynie wypłaty wynagrodzenia, a koszty zatrudnienia refakturowane są następnie na podmiot zagraniczny, należy przyjąć, że pracodawcą przynajmniej w sensie ekonomicznym jest zagraniczny podmiot.
Przykład
A. Nowak mający miejsce zamieszkania w Polsce w okresie od dnia 1 stycznia 2009 r. do dnia 31 maja 2009 r. wykonywał pracę na rzecz niemieckiej GmbH na podstawie stosunku pracy łączącego go z polską spółką, jednakże kosztami wynagrodzenia została następnie obciążona spółka niemiecka, przy czym:
• od dnia 1 stycznia 2009 r. do dnia 30 kwietnia 2009 r. - praca była wykonywana w Polsce
• od dnia 1 maja 2009 r. do dnia 31 maja 2009 r. - praca była wykonywana w Niemczech
Oznacza to, że wynagrodzenie za okres 1 stycznia 2009 r. – 30 kwietnia 2009 r. należy opodatkować w Polsce, natomiast wynagrodzenie za okres 1 maja 2009 r. – 31 maja 2009 r. – zostanie opodatkowane w Niemczech (nie jest spełniona przesłanka zapisana w art. 15 ust. 2 lit. b umowy z Niemcami). W Polsce zastosowanie znajdzie metoda wyłączenia z zastrzeżeniem efektu progresji.
Przykład
K. Bronowicki - rezydent polski jest zatrudniony w polskiej Express sp. z o.o. Pracodawca delegował go do brytyjskiej spółki-córki Express Ltd. w celu świadczenia usług w zakresie wprowadzania nowej technologii w ramach umowy o świadczenie usług łączącej obydwie spółki. W 2009 r. jego łączny pobyt w Wielkiej Brytanii wynosił 120 dni; w poprzedzającym roku tam nie przebywał. Wynagrodzenie wypłacane K. Bronowickiemu przez polskiego pracodawcę za pracę wykonywaną w Wielkiej Brytanii podlega opodatkowaniu w Polsce, ponieważ zostały spełnione przesłanki art. 14 ust. 2 umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania z Wielką Brytanią i Irlandią Północną (Dz. U. z 2006 r. Nr 250, poz. 1840).
Zgodnie z wprowadzonym od dnia 1 stycznia 2007 r. przepisem art. 32 ust. 6 u.p.d.o.f., zakład pracy nie pobiera zaliczek na podatek dochodowy od dochodów uzyskanych przez pracownika z pracy wykonywanej poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pod warunkiem że dochody te podlegają lub będą podlegać opodatkowaniu poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Oznacza to, że w przypadku, gdy z góry wiadomo, że pobyt pracownika za granią przekroczy okres określony we właściwej umowie o unikaniu podwójnego opodatkowania, który powoduje przyznanie praw do opodatkowania wynagrodzenia za pracę najemną państwu, w którym praca jest wykonywana, płatnik podatku dochodowego od osób fizycznych (tu: polski podmiot wysyłający pracownika do pracy za granicę) ma prawo do zaprzestania poboru zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych. Wyjątek od tej zasady wystąpi, gdy podatnik wnioskuje o kontynuację pobierania zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych, z uwzględnieniem przepisów art. 27 ust. 9 i 9a u.p.d.o.f. (proporcjonalne odliczenie podatku zapłaconego za granicą).
Marcin Jamroży, Katarzyna Kaczor
1.1. Opodatkowanie
Prawo polskiego fiskusa do opodatkowania dochodów ze stosunku pracy jest ograniczone postanowieniami umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, zawartej z państwem, w którym praca jest wykonywana. Jak wynika z art. 15 ust. 1 Konwencji Modelowej OECD / um. OECD (stanowiącej wzorzec dla umów o unikaniu podwójnego opodatkowania zawieranych przez Polskę) dochody z pracy najemnej podlegają opodatkowaniu tylko w państwie rezydencji (tu: w Polsce), ale jeżeli „praca najemna wykonywana jest w drugim umawiającym się państwie”, to otrzymywane z tego tytułu wynagrodzenie może być opodatkowane w państwie wykonywania pracy (tu: w UE). W przypadku opodatkowania wynagrodzenia za pracę najemną w państwie jej wykonywania państwo rezydencji (Polska) stosuje jedną z metod unikania podwójnego opodatkowania: metodę zwolnienia (wyłączenia) z zastrzeżeniem progresji albo metodę ograniczonego zaliczenia.
Do przychodów uzyskanych od dnia 1 stycznia 2008 r. mają zastosowanie przepisy art. 27g ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307 z późn. zm.) - dalej u.p.d.o.f., w wersji obowiązującej od dnia 1 stycznia 2009 r. Odliczeniu podlega kwota stanowiąca różnicę między podatkiem obliczonym zgodnie z art. 27 ust. 9 albo 9a (tj. przy zastosowaniu metody zaliczenia) a kwotą podatku obliczonego przy zastosowaniu zasad określonych w art. 27 ust. 8 (metoda zwolnienia z progresją) do dochodów ze źródeł:
–wymienionych w art. 12 ust. 1 (praca najemna), art. 13 (działalność wykonywana osobiście), art. 14 (działalność gospodarcza), lub
–z praw majątkowych w zakresie praw autorskich i praw pokrewnych w rozumieniu odrębnych przepisów, z wykonywanej poza terytorium Polski działalności artystycznej, literackiej, naukowej, oświatowej i publicystycznej, z wyjątkiem dochodów (przychodów) uzyskanych z tytułu korzystania z tych praw lub rozporządzania nimi.
Przykład
G. Florczak - rezydent polski jest zatrudniony w irlandzkiej ABC Ltd. Z tytułu pracy wykonywanej w Irlandii ABC Ltd. wypłaca mu wynagrodzenie. Dochody G. Florczak opodatkowane są w Irlandii. Natomiast w Polsce dochody te są zwolnione z opodatkowania z zastrzeżeniem progresji (art. 15 ust. 1 w związku z art. 24 ust. 1 i ust. 3 umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania z Irlandią, Dz. U. z 1996 r. Nr 29, poz. 129 z późn. zm.).
Przykład
Szkworek - rezydent polski jest zatrudniony w brytyjskiej ABC Ltd., która ponosi koszty wynagrodzenia. W 2009 r. A. Szkworek wykonywał pracę zarówno w Polsce (pobyt 120 dni), jak i w Wielkiej Brytanii (pobyt 240 dni). Oznacza to, że dochód uzyskany za pracę wykonywaną w Polsce podlega opodatkowaniu tylko w Polsce, natomiast pozostała część dochodu A. Szkworka podlega opodatkowaniu zarówno w Wielkiej Brytanii, jak i w Polsce, przy czym w Polsce podlega ona zwolnieniu z opodatkowania z zastrzeżeniem progresji (art. 14 w związku z art. 22 ust. 2 umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania z Wielką Brytanią i Irlandią Północną (Dz. U. z 2006 r. Nr 250, poz. 1840).
Przykład
A. Tomczak - rezydent polski jest zatrudniony w amerykańskiej spółce LLC. Z tytułu pracy wykonywanej w USA w 2009 r. LLC wypłaca mu wynagrodzenie w wysokości 100.000 USD, Z tytułu uzyskanego dochodu A. Tomczak zapłacił w USA podatek dochodowy w wysokości 22.000 USD. Podatek zapłacony w USA podlega zaliczeniu na poczet zobowiązania podatkowego w Polsce (art. 16 ust. 1 w związku z art. 20 ust. 1 umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania ze Stanami Zjednoczonymi (Dz. U. z 1976 r. Nr 31, poz. 178). Przyjmując, że A. Tomczak rozlicza się samodzielnie i nie uzyskuje żadnych innych dochodów ze źródeł w kraju, polski podatek od tego dochodu wynosiłby (w przeliczeniu według kursu USD/PLN na poziomie 3,0) ok. 28.000 USD. W przypadku braku tzw. ulgi abolicyjnej A. Tomczak musiałby zapłacić na rzecz polskiego fiskusa równowartość ok. 6000 USD. Skorzystanie z ulgi abolicyjnej oznacza w tej sytuacji brak obowiązku dopłaty podatku, a zatem obciążenie dochodów uzyskanych ze stosunku pracy w spółce LLC kształtuje się na poziomie „amerykańskim”.
Podatnicy podlegający nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, którzy czasowo przebywają za granicą i osiągają dochody ze źródeł przychodów położonych poza Polską, są zobowiązani do wpłacenia zaliczki na podatek w wysokości 19% w terminie do dnia 20 miesiąca następującego po miesiącu, w którym wrócili do kraju. Przepis ten stosuje się z uwzględnieniem umów o unikaniu podwójnego opodatkowania. Oznacza to, że obowiązek wpłaty zaliczki na podatek dochodowy nie obowiązuje w sytuacji, gdy umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania nie przyznaje Polsce prawa do opodatkowania danego dochodu z pracy najemnej wykonywanej za granicą.
Przykład
A. Szkworek – rezydent polski był w 2009 r. zatrudniony w brytyjskiej ABC Ltd., przy czym przez pierwsze 240 dni wykonywał pracę w Wielkiej Brytanii. Po powrocie do Polski A. Szkworek obowiązany był do zapłaty zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych w terminie do dnia 20 miesiąca następującego po miesiącu, w którym powrócił do kraju (art. 44 ust. 7 u.p.d.o.f.). Deklaracji nie składa się począwszy od 1 stycznia 2007 r.
Wolna od podatku dochodowego w Polsce jest część przychodów rezydentów, przebywających czasowo za granicą i uzyskujących przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy za każdy dzień pobytu za granicą w którym podatnik pozostawał w stosunku służbowym, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczym stosunku pracy w kwocie odpowiadającej 30% diety, określonej w przepisach w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju (art. 21 ust. 1 pkt 20 u.p.d.o.f.). Prawo do obniżenia przychodu o 30% diety za każdy dzień pobytu za granicą, w którym podatnik pozostawał w stosunku pracy przysługuje zasadniczo począwszy od rozliczenia za 2006 r. (art. 20 ustawy z dnia 16 listopada 2006 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw, Dz. U. Nr 217, poz. 1588).
Przykład
A. Szkworek (rezydent polski) zatrudniony w brytyjskiej ABC Ltd., który w 2009 r. wykonywał pracę w Wielkiej Brytanii, przebywając tam 240 dni), może odliczyć od przychodów kwotę GBP 2.304 (= 30% x 240 x GBP 32).
Dochody z tytułu umowy o pracę łączącej polskiego rezydenta ze spółką zagraniczną należy co do zasady wykazać w zeznaniu rocznym. Co do zasady, terminem złożenia zeznania rocznego jest 30 kwietnia następnego roku podatkowego, również w przypadku, gdy osoba podlegająca w Polsce nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu przebywa poza granicami Polski. Nie ma obowiązku składania zeznania jedynie w przypadku uzyskania w roku podatkowym dochodów podlegających wyłącznie opodatkowaniu za granicą względnie, gdy dochody zagraniczne podlegają zwolnieniu z opodatkowania w Polsce, a jednocześnie brak jest innych dochodów podlegających opodatkowaniu w kraju według skali podatkowej.
1.2. Ubezpieczenia społeczne
Z dniem 1 maja 2010 r. weszły w życie nowe rozporządzenia dotyczące koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego:
- rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, Dz. Urz. UE L z 30.04.2004, s. 1 - dalej Rozporządzenie 883/2004 oraz
- rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczące wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, Dz. Urz. UE L 30.10.2009, s. 1 - dalej Rozporządzenie 987/2009.
Nowe rozporządzenia zasadniczo przejmują dotychczasowe rozwiązania prawne w zakresie zasad ustalania właściwego ustawodawstwa w zakresie ubezpieczeń społecznych w stosunku do obywateli Unii Europejskiej wykonujących pracę na terytorium Unii (zob. Rozporządzenie Rady (EWG) nr 1408/71 z dnia 14 czerwca 1971 r. dotyczące stosowania systemów zabezpieczenia społecznego dla pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek i do członków ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie (Dz. Urz. UE L 5.07.1971, s. 2). W odniesieniu do pracowników najemnych przewiduje ono zasadniczo regułę podlegania przepisom prawnym państwa, w którym praca jest wykonywana, nawet jeżeli dany pracownik mieszka na terytorium innego państwa członkowskiego czy też gdy pracodawca, który go zatrudnia ma swoją siedzibę lub miejsce zamieszkania na terytorium innego państwa członkowskiego (art. 11 ust. 2 lit. a Rozporządzenia 883/2004). Zasada ta w odniesieniu do obywateli polskich wykonujących pracę na obszarze UE na podstawie umowy o pracę zawartej z unijnym podmiotem będzie oznaczała, że pracownik ten będzie co do zasady podlegał zagranicznym przepisom ubezpieczeniowym, tj. przepisom państwa, w którym praca jest wykonywana. Ewentualny wyjątek od tej zasady byłby możliwy pod warunkiem zawarcia przez właściwe w zakresie ubezpieczeń społecznych władze dwóch zainteresowanych państw członkowskich EOG porozumienia, o zastosowaniu w stosunku do danej osoby lub niektórych grup osób wyjątku od zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym w państwie wykonywania pracy (tzw. porozumienia wyjątkowe, art. 16 Rozporządzenia 883/2004). Odrębne zasady ustalania właściwych przepisów ubezpieczeniowych dotyczą również pracowników najemnych świadczących normalnie pracę najemną na terytorium dwóch lub więcej państw członkowskich.
Przykład
A. Szkworek - rezydent polski jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę w brytyjskiej ABC Ltd. Miejscem świadczenia pracy jest Londyn. Ze względu na wykonywanie pracy na terytorium Wielkiej Brytanii A. Szkworek podlega brytyjskim przepisom w zakresie zabezpieczenia społecznego.
Odrębne zasady ustalania właściwego ustawodawstwa w zakresie ubezpieczeń społecznych dotyczą m.in. osób zatrudnionych na statkach pływających czy też personelu kontraktowego Wspólnot Europejskich (art. 11 ust. 4, art. 15 Rozporządzenia 883/2004).
2. Obywatel polski zatrudniony wyłącznie w polskiej spółce
2.1. Opodatkowanie
Zgodnie z art. 15 ust. 1 um. OECD wynagrodzenie z tytułu pracy najemnej podlega opodatkowaniu w państwie rezydencji (tu: w Polsce), chyba że praca wykonywana jest w drugim umawiającym się państwie (tu: w państwie członkowskim Unii Europejskiej). Fiskus polski może co do zasady opodatkować tylko tę część wynagrodzenia za pracę, wypłacanego przez pracodawcę polskiego, która jest fizycznie wykonywana na obszarze Polski. Należy mieć jednak na uwadze, że z ustępu 2 art. 15 um. OECD wynika wyłączne prawo opodatkowania dochodów przez państwo rezydencji (tu: Polskę) tej osoby, jeżeli łącznie są spełnione trzy przesłanki:
1)odbiorca przebywa w państwie źródła (tu: za granicą) przez okres lub okresy nieprzekraczające łącznie 183 dni w okresie dwunastu miesięcy rozpoczynającym się lub kończącym w danym roku podatkowym, i
2)wynagrodzenie jest wypłacane przez pracodawcę lub w imieniu pracodawcy, który nie ma miejsca zamieszkania lub siedziby w państwie źródła (tu: za granicą), i
3)wynagrodzenie nie jest ponoszone przez zakład lub stałą placówkę, którą pracodawca posiada w państwie źródła (tu: za granicą).
Oznacza to, że w razie spełnienia wszystkich wyżej wymienionych przesłanek Polska ma prawo opodatkować dochody z pracy wykonywanej za granicą przez pracownika zatrudnionego przez przedsiębiorcę polskiego i wysłanego do jednego z państw członkowskich Unii Europejskiej.
Przykład
A. Kowalska mająca miejsce zamieszkania w Polsce i zatrudniona w polskiej spółce z o.o. wykonuje w Niemczech pracę na rzecz niemieckiej GmbH. Polska spółka z o.o. wypłaca wynagrodzenie pracownikowi wysłanemu na obszar Niemiec i nie utrzymuje zakładu na obszarze Niemiec. A. Kowalska będzie przebywać w Niemczech w okresie od 1 września roku 2008 r. do 20 czerwca roku 2009. Oznacza to, że dla A. Kowalskiej powstał obowiązek podatkowy w Niemczech z tytułu dochodów z umowy o pracę. Natomiast dochody te są zwolnione z opodatkowania w Polsce z zastrzeżeniem efektu progresji (art. 15 w związku z art. 24 ust. 2 umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania z Niemcami, Dz. U. z 2005 r. Nr 12, poz. 90).
Jeżeli obywatel i rezydent polski wykonuje pracę na terytorium innego państwa UE nie dłużej niż 183 dni w okresie kolejnych dwunastu miesięcy (przesłanka 1), a jego krajowy pracodawca nie wypłaca wynagrodzenia w ciężar kosztów zagranicznego zakładu (przesłanka 3), to trzeba jeszcze badać, czy wynagrodzenie „jest wypłacane przez pracodawcę lub w imieniu pracodawcy” zagranicznego (przesłanka 2). Chodzi o pojęcie tzw. pracodawcy w sensie ekonomicznym, związane z odpowiedzią na pytanie: kto ostatecznie ponosi koszt wynagrodzenia wysłanego pracownika? Powszechnie przyjmuje się, że przedsiębiorca zagraniczny nie ponosi kosztu wynagrodzenia polskiego pracownika, jeżeli stanowi ono jedynie element kosztowy wynagrodzenia za świadczenie usług ustalonego w umowie łączącej podmiot polski i zagraniczny. Z drugiej strony w przypadku, gdy polski podmiot dokonuje jedynie wypłaty wynagrodzenia, a koszty zatrudnienia refakturowane są następnie na podmiot zagraniczny, należy przyjąć, że pracodawcą przynajmniej w sensie ekonomicznym jest zagraniczny podmiot.
Przykład
A. Nowak mający miejsce zamieszkania w Polsce w okresie od dnia 1 stycznia 2009 r. do dnia 31 maja 2009 r. wykonywał pracę na rzecz niemieckiej GmbH na podstawie stosunku pracy łączącego go z polską spółką, jednakże kosztami wynagrodzenia została następnie obciążona spółka niemiecka, przy czym:
• od dnia 1 stycznia 2009 r. do dnia 30 kwietnia 2009 r. - praca była wykonywana w Polsce
• od dnia 1 maja 2009 r. do dnia 31 maja 2009 r. - praca była wykonywana w Niemczech
Oznacza to, że wynagrodzenie za okres 1 stycznia 2009 r. – 30 kwietnia 2009 r. należy opodatkować w Polsce, natomiast wynagrodzenie za okres 1 maja 2009 r. – 31 maja 2009 r. – zostanie opodatkowane w Niemczech (nie jest spełniona przesłanka zapisana w art. 15 ust. 2 lit. b umowy z Niemcami). W Polsce zastosowanie znajdzie metoda wyłączenia z zastrzeżeniem efektu progresji.
Przykład
K. Bronowicki - rezydent polski jest zatrudniony w polskiej Express sp. z o.o. Pracodawca delegował go do brytyjskiej spółki-córki Express Ltd. w celu świadczenia usług w zakresie wprowadzania nowej technologii w ramach umowy o świadczenie usług łączącej obydwie spółki. W 2009 r. jego łączny pobyt w Wielkiej Brytanii wynosił 120 dni; w poprzedzającym roku tam nie przebywał. Wynagrodzenie wypłacane K. Bronowickiemu przez polskiego pracodawcę za pracę wykonywaną w Wielkiej Brytanii podlega opodatkowaniu w Polsce, ponieważ zostały spełnione przesłanki art. 14 ust. 2 umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania z Wielką Brytanią i Irlandią Północną (Dz. U. z 2006 r. Nr 250, poz. 1840).
Zgodnie z wprowadzonym od dnia 1 stycznia 2007 r. przepisem art. 32 ust. 6 u.p.d.o.f., zakład pracy nie pobiera zaliczek na podatek dochodowy od dochodów uzyskanych przez pracownika z pracy wykonywanej poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pod warunkiem że dochody te podlegają lub będą podlegać opodatkowaniu poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Oznacza to, że w przypadku, gdy z góry wiadomo, że pobyt pracownika za granią przekroczy okres określony we właściwej umowie o unikaniu podwójnego opodatkowania, który powoduje przyznanie praw do opodatkowania wynagrodzenia za pracę najemną państwu, w którym praca jest wykonywana, płatnik podatku dochodowego od osób fizycznych (tu: polski podmiot wysyłający pracownika do pracy za granicę) ma prawo do zaprzestania poboru zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych. Wyjątek od tej zasady wystąpi, gdy podatnik wnioskuje o kontynuację pobierania zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych, z uwzględnieniem przepisów art. 27 ust. 9 i 9a u.p.d.o.f. (proporcjonalne odliczenie podatku zapłaconego za granicą).
Marcin Jamroży, Katarzyna Kaczor