Wspólne opodatkowanie małżonków przy ryczałcie od przychodów ewidencjonowanych

Podatkiem dochodowym od osb fizycznych opodatkowany jest każdy podatnik z osobna. Ustawa o podatku dochodowym od osb fizycznych wprowadza jednak wyjątki od tej zasady, zezwalając na łączne opodatkowanie kilku osb. Z możliwości tej mogą korzystać osoby samotnie wychowujące dzieci oraz małżonkowie. Możliwość opodatkowania łącznego ze względu na swoją preferencyjność (podatek obliczony łącznie jest często mniejszy od sumy podatkw obliczonych oddzielnie) ma cechy przywileju podatkowego.

1. Wprowadzenie
W przypadku małżonków zasadą jest opodatkowanie odrębne – art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307 z późn. zm.) – u.p.d.o.f. Jeżeli jednak małżonkowie spełnią kilka warunków mogą opodatkować się łącznie. Do warunków tych należy zaliczyć:
1) podleganie nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu lub posiadanie miejsca zamieszkania w kraju unijnym,
2) istnienie wspólności majątkowej przez cały rok podatkowy,
3) pozostawanie w związku małżeńskim przez cały rok podatkowy,
4) złożenie wspólnego wniosku wyrażonego w zeznaniu podatkowym,
5) nieuzyskiwanie dochodów (przychodów) opodatkowanych na zasadach określonych w ustawie z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz. U. Nr 144, poz. 930 z późn. zm.) – u.z.p.d.o.f., z pewnym jednak, dość istotnym, wyjątkiem,
6) nieuzyskiwanie dochodów (przychodów) opodatkowanych podatkiem liniowym,
7) nieuzyskiwanie dochodów (przychodów) opodatkowanych na zasadach określonych w ustawie z dnia 24 sierpnia 2006 r. o podatku tonażowym (Dz. U. Nr 183, poz. 1353).

 2. Nieograniczony obowiązek podatkowy

Nieograniczony obowiązek podatkowy polega na konieczności opodatkowania całości dochodów danego podatnika bez względu na miejsce położenia źródeł tych przychodów. Podlegają mu osoby fizyczne, które mają miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (art. 3 ust. 1 u.p.d.o.f.). Za osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uważa się osobę fizyczną, która:
1) posiada na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych) lub
2) przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.
Członkowie personelu przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych oraz inne osoby korzystające z przywilejów i immunitetów dyplomatycznych lub konsularnych na podstawie umów lub powszechnie uznanych zwyczajów międzynarodowych, jak również członkowie ich rodzin pozostający z nimi we wspólnocie domowej są jednak wolni od podatku dochodowego od dochodu uzyskanego ze źródeł przychodów położonych za granicą, jeżeli nie są obywatelami polskimi i nie mają stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (art. 3 ust. 3 u.p.d.o.f.).

Możliwość łącznego rozliczenia dotyczy także:
1) małżonków, którzy mają miejsce zamieszkania dla celów podatkowych w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego albo w Konfederacji Szwajcarskiej,
2) małżonków, z których jeden podlega nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w Rzeczypospolitej Polskiej a drugi ma miejsce zamieszkania dla celów podatkowych w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego albo w Konfederacji Szwajcarskiej
- jeżeli osiągnęli podlegające opodatkowaniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przychody w wysokości stanowiącej łącznie co najmniej 75% całkowitego przychodu osiągniętego przez oboje małżonków w danym roku podatkowym i udokumentowali certyfikatem rezydencji miejsce zamieszkania dla celów podatkowych.

Możliwość opodatkowania wspólnego może mieć przy tym miejsce pod warunkiem istnienia podstawy prawnej wynikającej z umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania lub innych ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest Rzeczpospolita Polska, do uzyskania przez organ podatkowy informacji podatkowych od organu podatkowego państwa, w którym osoba fizyczna ma miejsce zamieszkania dla celów podatkowych. Na żądanie organów podatkowych lub organów kontroli skarbowej podatnicy są obowiązani udokumentować wysokość całkowitych przychodów osiągniętych w danym roku podatkowym, przedstawiając zaświadczenie wydane przez właściwy organ podatkowy innego niż Rzeczpospolita Polska państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub innego państwa należącego do Europejskiego Obszaru Gospodarczego albo Konfederacji Szwajcarskiej, w którym osoby te mają miejsce zamieszkania dla celów podatkowych lub inny dokument potwierdzający wysokość całkowitych przychodów osiągniętych w danym roku podatkowym.

3. Wspólność majątkowa

Wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) uregulowana została w ustawie z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz. 59 z późn. zm.) – k.r. i o. Powstaje ona między małżonkami z chwilą zawarcia małżeństwa i obejmuje przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków (art. 31 § 1 k.r. i o.).
W świetle art. 31 § 2 k.r. i o., do majątku wspólnego należą w szczególności:
1) pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków,
2) dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków,
3) środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków.
Odrębny majątek każdego z małżonków stanowią:
1) przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;
2) przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;
3) przedmioty majątkowe nabyte ze środków uzyskanych w zamian za przedmioty wymienione w dwóch punktach poprzedzających;
4) przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;
5) przedmioty majątkowe służące do wykonywania zawodu, jeżeli zostały nabyte ze środków należących do odrębnego majątku małżonka wykonującego ten zawód (nie dotyczy to jednak przedmiotów służących do prowadzenia gospodarstwa rolnego lub przedsiębiorstwa);
6) prawa niezbywalne;
7) przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;
8) wierzytelności o wynagrodzenie za pracę lub za inne usługi świadczone osobiście przez jednego z małżonków;
9) przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;
10) prawa autorskie twórcy, prawa twórcy wynalazku, wzoru lub projektu racjonalizatorskiego.
Trzeba jednak podkreślić, iż przedmioty zwykłego urządzenia domowego służące do użytku obojga małżonków są na mocy art. 34 k.r. i o. objęte wspólnością ustawową także w wypadku, gdy zostały nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił.

W świetle art. 47 k.r. i o. małżonkowie mogą przez umowę w formie aktu notarialnego wspólność ustawową rozszerzyć lub ograniczyć albo ustanowić rozdzielność majątkową lub rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków (umowa majątkowa). Umowę taką można zawrzeć także przed zawarciem małżeństwa.
Jednakże k.r. i. o. przewiduje w tym zakresie pewne ograniczenia. Nie można przez umowę rozszerzyć zakresu wspólności na:
1) prawa niezbywalne;
2) wierzytelności z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia, o ile nie wchodzą one do wspólności ustawowej, jak również wierzytelności z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę;
3) niewymagalne jeszcze wierzytelności o wynagrodzenie za pracę albo za inne usługi świadczone osobiście przez jednego z małżonków.
Aby móc skorzystać z opodatkowania łącznego musi istnieć wspólność majątkowa, przy czym niekoniecznie musi to być wspólność ustawowa. Wspólność ta może być więc rozszerzona lub ograniczona – wspólne opodatkowanie nie przysługuje jedynie w przypadku jej wyłączenia. Od dnia 1 stycznia 2007 r. ustawodawca sprecyzował, że wspólność musi trwać przez cały rok podatkowy.