Istota sporu ogniskowała się wokół problemu powstania obowiązku podatkowego w przypadku świadczenia usług budowlanych a konkretnie tego jak należy rozumieć pojęcie wykonania usługi budowlanej. Według podatnika moment ten należy wiązać z datą uzyskania pozwolenia na użytkowanie w ramach tzw. usługi kompleksowej.
Sprawa dotyczyła spółki, która prowadzi działalność gospodarczą w zakresie wykonywania robót budowlanych oraz robót budowlano-montażowych. W tym celu spółka zawiera z kontrahentami umowy o roboty budowlano-montażowe, w których wskazane są szczegółowe zasady dotyczące prowadzenia, wykonania oraz odbioru prac budowlano-montażowych wykonanych przez spółkę. Kontrahentami spółki są podmioty będące podatnikami podatku VAT. Spółka oraz kontrahent w momencie podpisania umowy, uznają, że roboty budowlano-montażowe nie będą mogły zostać uznane za wykonane do momentu podpisania protokołu, czyli do momentu otrzymania przez spółkę pozwolenia na użytkowanie wybudowanego budynku. Wobec powyższego za ustaloną w umowie datę zakończenia wykonywania usługi budowlanej realizowanej inwestycji, należy uznać datę otrzymania przez spółkę pozwolenia na użytkowanie wybudowanego budynku. Do momentu otrzymania przez spółkę pozwolenia na użytkowanie wybudowanego budynku, nie będzie można uznać, iż usługa budowlana (montażowo-budowlana) została wykonana.
W związku z powyższym spółka zapytała fiskusa czy momentem powstania obowiązku podatkowego w podatku VAT z tytułu świadczenia usług budowlanych oraz budowlano-montażowych będzie moment wystawienia faktury, która to faktura zostanie wystawiona najpóźniej 30. dnia od dnia wykonania usług, rozumianego, jako dzień otrzymania przez spółkę pozwolenia na użytkowanie.
Zdaniem spółki, tak. Zdaniem fiskusa nie. Organ podkreślił, że z przepisów ustawy – Prawo budowlane wynika, iż to na inwestorze spoczywa obowiązek uzyskania pozwolenia na użytkowanie w momencie zakończenia robót budowlanych. Organ podkreślił też, że ustawa o VAT nie określa momentu wykonania usługi budowlanej, a brak protokołu końcowego w chwili wykonania usługi budowlanej nie świadczy o tym, że nie doszło (w ogóle lub w konkretnej dacie) do wykonania usługi.
W ocenie organu brak pozwolenia na użytkowanie w chwili wykonania usługi budowlanej nie świadczy o tym, że nie doszło (w ogóle lub w konkretnej dacie) do wykonania czynności. Wykonanie przedmiotowych usług może być udowodnione wszelkimi środkami dowodowymi. Pozwolenia na użytkowanie, nie można utożsamiać z datą wykonania usługi budowlanej czy budowlano-montażowej, bowiem to na inwestorze ciąży obowiązek uzyskania tego pozwolenia i to on zawiadamia odpowiednie organy o zakończeniu prac budowlanych w celu uzyskania tego pozwolenia.
Sprawa ostatecznie trafiła do NSA. Zdaniem sądu spółka nie ma racji. Według NSA zarówno na gruncie przepisów Prawa budowlanego jak i Kodeksu cywilnego umowa o roboty budowlane charakteryzuje się zobowiązaniem osiągnięcia materialnego rezultatu w postaci końcowego efektu, jakim jest wykonanie robót związanych ze wznoszeniem, rozbudową, nadbudową, odbudową, przebudową, remontem obiektów budowlanych. Od robót budowlanych należy odróżnić proces inwestycyjny, którego formą zakończenia jest zawiadomienie właściwego organu o zakończeniu budowy. NSA zwrócił również należy uwagę na to, że czynności związane z zakończeniem procesu inwestycyjnego obciążają inwestora. Natomiast wykonanie usługi budowlanej należy wiązać ze świadczeniem wykonawcy (usługodawcy). Tymczasem w 19a ust. 5 pkt 3 lit. a ustawy o VAT powstanie obowiązku podatkowego powiązano nie z chwilą zakończenia procesu inwestycyjnego, ale z chwilą wykonania usługi. Nie można zatem na gruncie prawa podatkowego rozciągać pojęcia usługi budowlanej na czynności, które z usługą tą mają jedynie związek pośredni stanowiąc jedynie uzupełnienie procesu inwestycyjnego a nie usługi budowlanej.
Tym samym zdaniem NSA skutków podatkowych nie mogło wywołać przyjęcie przez kontrahentów w umowie, że do momentu otrzymania przez spółkę pozwolenia na użytkowanie wybudowanego budynku, nie będzie można uznać, iż usługa budowlana (montażowo-budowlana) została wykonana. Tak skonstruowana między stronami umowa wykracza poza zakres wykonania usługi budowlanej.
Wyrok NSA z 7 lutego 2017 r., sygn. akt I FSK 840/15
