Kwestią sporną w sprawie było to czy gmina jest zobowiązana do wystawienia faktury dla strony postępowania o rozgraniczenie nieruchomości z tytułu ustalonych kosztów tego postępowania.
Chodziło o mieszkańca gminy, który wystąpił do burmistrza z wnioskiem o dokonanie rozgraniczenia nieruchomości, które stały się sporne ze względu na niezgodność w przebiegu granic między sąsiadami. Burmistrz do przeprowadzenia czynności rozgraniczeniowych upoważnił uprawnionego geodetę. Po wykonanych, czynnościach, geodeta wystawił fakturę VAT. Koszty postępowania rozgraniczeniowego, które nie są ustawowym obowiązkiem organu, obciążają strony będące właścicielami rozgraniczanych nieruchomości po połowie.
Mieszkaniec inicjujący rozgraniczenie zażądał od gminy faktury VAT, która stanie się dla niego podstawą do zapłaty, ponieważ jest podatnikiem i może ją odliczyć. Gmina mimo, że jest zarejestrowana, jako czynny podatnik VAT nie wystawiła mu faktury.
Gmina zapytała fiskusa czy aby powinna taką fakturę wystawić. Sama uważa, że nie, ponieważ nie ma podstaw do tego, żeby koszty postępowania rozgraniczeniowego ustalone w drodze postanowienia Burmistrza traktować, jako objęte VAT po stronie gminy. Według gminy prowadzenie postępowania administracyjnego i ustalenie jego kosztów jest typową działalnością wykonywaną w charakterze organu władzy publicznej, która z mocy art. 15 ust. 6 ustawy o VAT pozostaje poza zakresem aktywności gminy, jako podatnika. Bez znaczenia w tym wypadku pozostaje to, że część tych kosztów wiązała się z nabyciem usług od podmiotów trzecich, którym w tym przypadku był geodeta.
Fiskus się nie zgodził. W jego ocenie gmina, zlecając wykonanie usługi geodezyjnej w celu rozgraniczenia spornych nieruchomości, sama świadczy usługę na rzecz stron sporu i zobowiązana jest w związku z tym do wystawienia faktury za wykonaną usługę. Organ uznał, że jednostki samorządu terytorialnego są podatnikami podatku od towarów i usług w zakresie wszelkich czynności, które mają charakter cywilnoprawny, tzn. są przez nierealizowane na podstawie umów cywilnoprawnych. Będą to zatem wszystkie realizowane przez te jednostki czynności w sferze ich aktywności cywilnoprawnej, np. czynności sprzedaży, zamiany (nieruchomości i ruchomości), wynajmu, dzierżawy, itp., umów prawa cywilnego (nazwanych i nienazwanych). W tym zakresie ich czynności mają bowiem charakter działalności gospodarczej w rozumieniu art. 15 ust 2 ustawy o VAT.
Organ podkreślił także, że świadczenie usług ma również miejsce wówczas, gdy podatnik, działając we własnym imieniu, ale na rzecz osoby trzeciej, bierze udział w świadczeniu usług. W ocenie organu, gmina, zlecając wykonanie usługi geodezyjnej w celu rozgraniczenia spornych nieruchomości, sama świadczy usługę na rzecz stron sporu i zobowiązana jest w związku z tym do wystawienia faktury za wykonaną usługę.
Sprawa trafiła do WSA w Poznaniu. Sąd nie zgodził się z fiskusem. Według niego fiskus błędnie uznał, że burmistrz obciążając kosztami administracyjnego postępowania rozgraniczeniowego jego strony, nie realizował zadań nałożonych odrębnymi przepisami prawa, dla realizacji których został powołany. Tym samym organ dokonał niewłaściwej oceny co do zastosowania w sprawie przepisów prawa materialnego tj. art. 15 ust. 6 w zw. z art. 15 ust. 1 i ust. 2 ustawy o VAT.
W ocenie Sądu prowadzenie postępowania administracyjnego i ustalenie jego kosztów jest typową działalnością wykonywaną przez Gminę w charakterze organu władzy publicznej, i jako takie, zgodnie z art. 15 ust. 6 ustawy o VAT, pozostaje poza zakresem objętych VAT czynności wykonywanych na podstawie zawartych umów cywilnoprawnych. O opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług mowa może być jedynie wówczas, gdy dana czynność mieści się w zakresie przedmiotowym ustawy o VAT i jest wykonywana przez podatnika VAT działającego w charakterze podatnika. Tu żadna z tych przesłanek nie została spełniona.
Sąd zwrócił też uwagę, że wolą osoby, która zainicjowała swoim wnioskiem postępowanie administracyjne było ustalenie w sposób prawnie wiążący (pod sankcją państwową) przebiegu granic nieruchomości, a nie nabycie określonej usługi geodety. Występując o rozgraniczenie nieruchomości, właściciel nieruchomości liczył się być może z koniecznością poniesienia kosztów postępowania, jednak na ich wysokość nie miał żadnego wpływu. Poniesienie tych kosztów nie jest też objęte jego wolną wolą, ale jest obowiązkiem wynikającym z postanowienia organu administracji publicznej. Właściciel nieruchomości nie decydował ani o wyborze geodety ani o wysokości jego wynagrodzenia, jedynie wszczął postępowanie administracyjne. Jeszcze mniejszy wpływ na poniesienie i zakres omawianych kosztów miał drugi uczestnik postępowania administracyjnego, który poniósł połowę jego kosztów, a nie miał w istocie wpływu na jego wszczęcie (a brak jest podstaw by skutki podatkowe związane z poniesieniem kosztów przez obu uczestników postępowania administracyjnego postrzegać odmiennie).
Dlatego nie można przyjąć, że w sprawie miało miejsce świadczenie przez gminę (odsprzedaż) usługi na rzecz stron postępowania administracyjnego dotyczącego rozgraniczenia nieruchomości. Nie sposób przyjąć, że prowadzenie postępowania administracyjnego przez burmistrza i orzeczenie w sposób władczy o jego kosztach może stanowić o prowadzeniu przez gminę działalności gospodarczej w rozumieniu art. 15 ust. 2 i ust. 6 ustawy o VAT.
Wyrok WSA w Poznaniu z 16 lutego 2017 r., I SA/Po 994/16, LEX nr 2239150
