Osoba prawna zawarła umowę leasingu operacyjnego na samochód osobowy: czas trwania umowy - 36 m-cy, wstępna rata leasingowa - 10%, wartość wykupu - 1%.
Czy z uwagi na niską wartość wykupu umowa leasingu operacyjnego może być zakwestionowana przez organy skarbowe?

Biorąc pod uwagę definicję hipotetycznej wartości netto oraz okoliczność, że podstawowa roczna stawka amortyzacyjna dla samochodów wynosi 20%, uznać należy, że kwota wykupu - aby była "bezpieczna" (przede wszystkim dla leasingodawcy) - powinna być ustalona na poziomie co najmniej 6,4% wartości początkowej samochodu.


Do października 2001 r. nie było w przepisach podatkowych regulacji prawnych odnoszących się bezpośrednio do leasingu. W związku z powyższym kwalifikacja prawna umów leasingu na gruncie podatkowym była utrudniona. Organa podatkowe zaś bardzo "podejrzliwie" patrzyły na leasing, co było związane z faktem, że pod pozorem umowy leasingu często ukrywane były umowy sprzedaży. Pozwalało to na uzyskanie bardzo korzystnych skutków podatkowych dla stron. Dla wyeliminowania takich przypadków organa podatkowe (a także sądy administracyjne) bardzo rygorystycznie patrzyły na umowy leasingu, sprawdzając, czy nie są one w istocie umowami sprzedaży. Jednym z kryteriów sprawdzania pozorności umowy była właśnie cena wykupu przedmiotu po leasingu.

Przykładowo NSA w wyroku z dnia 11 marca 1998 r., I SA/Lu 174/97, LEX nr 34305, stwierdził: "Uzgodnienie przy "opcji zakupu" ceny niższej lub wręcz symbolicznej, przy jednoczesnym okresie trwania leasingu znacznie krótszym od okresu gospodarczej używalności dobra inwestycyjnego, gdy nadto opłaty leasingowe spłacone przez korzystającego w ciągu tego krótkiego czasu przewyższają wartość dobra inwestycyjnego, daje podstawę - co prawidłowo wykorzystały organy podatkowe - do zakwalifikowania umowy stron, pomimo nazwy "umowa leasingu", jako umowy sprzedaży na raty z zastrzeżeniem własności rzeczy sprzedanej przez sprzedawcę do chwili uiszczenia ceny. O treści bowiem stosunku prawnego nie przesądza nazwa umowy, lecz zastrzeżone nią wzajemne prawa i obowiązki stron".

Obecnie znaczenie wysokości ceny wykupu na gruncie podatkowym zmalało. Dla kwalifikacji danej umowy jako umowy leasingu (a nie sprzedaży na raty) nie ma ona bowiem znaczenia. O tym, czy umowa spełnia cechy umowy leasingu przesądzają przesłanki określone odpowiednio w przepisach art. 17b ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 z późn. zm.) - dalej u.p.d.o.p. oraz art. 23b ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z późn. zm.) - dalej u.p.d.o.f., art. 17f u.p.d.o.p. (art. 23f u.p.d.o.f.) oraz art. 17i u.p.d.o.p. (art. 23i u.p.d.o.f.). Tam zaś nie
wskazuje się na cenę wykupu przedmiotu leasingu.

Obecnie wysokość ceny wykupu nie ma praktycznego znaczenia dla leasingobiorcy. Ma ona natomiast pewne znaczenie dla leasingodawcy i to wyłącznie w przypadku leasingu operacyjnego w kontekście tzw. hipotetycznej wartości netto (jest to wartość początkowa pomniejszona o opisy amortyzacyjne dokonywane metodę degresywną przy uwzględnieniu współczynnika 3).

Jak wynika bowiem z przepisów art. 17c ust. 1 u.p.d.o.p. (art. 23c ust. 1 u.p.d.o.f.) jeśli po zakończeniu leasingu operacyjnego realizowana jest opcja wykupu, to przychodem leasingodawcy jest kwota wyrażona w cenie określonej w umowie sprzedaży. Jeśli jednak kwota ta jest niższa od hipotetycznej wartości netto środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych, przychód ten określa się u niego w wysokości wartości rynkowej przedmiotu leasingu.
Podkreślają to także organa podatkowe w swoich interpretacjach. Przykładowo w piśmie Naczelnika Urzędu Skarbowego w Łukowie z dnia 29 kwietnia 2006 r., PD/415-49/2006, http://sip.mf.gov.pl, podkreśla się, że "jeżeli cena wykupu środka trwałego nie będzie niższa od wartości hipotetycznej tego środka trwałego, to obydwu stronom umowy (finansującemu i korzystającemu) nie można określić dodatkowego przychodu z tytułu częściowo odpłatnego zbycia (nabycia) rzeczy".

Biorąc pod uwagę definicję hipotetycznej wartości netto oraz okoliczność, że podstawowa roczna stawka amortyzacyjna dla samochodów wynosi 20%, uznać należy, że kwota wykupu - aby była "bezpieczna" (przede wszystkim dla leasingodawcy) - powinna być ustalona na poziomie co najmniej 6,4% wartości samochodu. Wynika to z następującego wyliczenia.

Przypuśćmy, że wartość samochodu wynosi 100. W pierwszym roku odpis amortyzacyjny wynosiłby 60 (3 x 20% x 100). Podstawa dalszych odpisów wynosi 40 (100 - 60). W drugim roku odpis amortyzacyjny wynosiłby 24 (3 x 20% x 40). Podstawa dalszych odpisów wynosi 16. W trzecim roku odpis amortyzacyjny wynosiłby 9,6 (3 x 20% x 16). Suma hipotetycznych odpisów za te trzy lata (trwania umowy leasingu) wynosiłaby zatem 93,6 (60 24 9,6). Hipotetyczna wartość netto wynosi zatem 6,4. To zaś stanowi 6,4% założonej wartości początkowej.