Zapominają jednak, że z tej samej dyrektywy wynika, iż sama weryfikacja prawidłowości rozliczeń musi odbywać się w ramach procedur, przewidzianych prawem krajowym.

Nie brakuje przykładów, na to, że organy podatkowe dają się ponieść fantazji i zapominają o naczelnej zasadzie postępowania podatkowego, tj. zasadzie praworządności wyrażonej expressis verbis w art. 120 Ordynacji podatkowej, zgodnie z którym organy podatkowe muszą działać na podstawie prawa. Przepis ten koreluje z wyrażającym konstytucyjną zasadę praworządności art. 7 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, stwierdzającym, że organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa. Oznacza to, że w postępowaniu podatkowym nie działa zasada, że dozwolone jest wszystko to, co nie jest przez prawo zakazane.

Przykładem naruszania zasady praworządności przez urzędy skarbowe są, z całą pewnością, kontrole krzyżowe kontrahentów podatnika, występującego o zwrot VAT, prowadzone w toku czynności sprawdzających, o których mowa w dziale V Ordynacji podatkowej. Jest to oczywiste bezprawie, o czym przekonują coraz to nowsze wyroki sądów administracyjnych – stwierdził m.in. WSA w Łodzi w wyroku z 28.04.2015r., sygn. akt I SA/Łd 271/15.

Urząd skarbowy kontra Sąd

17 lipca 2014 r. Spółka złożyła deklarację VAT-7 za czerwiec 2014 r. z wykazaną nadwyżką podatku naliczonego nad należnym w kwocie 8.324 zł, do zwrotu w terminie 25 dni. Wykazany w deklaracji podatek naliczony powstał w efekcie nabycia towarów od spółek ze Słowacji.

Naczelnik Urzędu Skarbowego postanowieniem w sprawie, przedłużył termin zwrotu nadwyżki podatku naliczonego nad należnym, wykazanej w deklaracji VAT-7 za czerwiec 2014 r. do 13 stycznia 2015 r., termin zwrotu nadwyżki podatku naliczonego nad należnym wykazanej w deklaracji VAT-7 za czerwiec 2014 r. powołując się na art. 87 ust. 2 ustawy o VAT. Podjęte rozstrzygnięcie organ pierwszej instancji uzasadnił podjęciem czynności sprawdzających, tj. prowadzoną analizą przedłożonej dokumentacji, w szczególności dotyczącej transakcji z udziałem ww. podmiotów słowackich.

Organ podkreślił przy tym, że w ramach wymiany informacji w zakresie podatku od towarów i usług wystąpił do słowackiej administracji podatkowej z wnioskami o weryfikację transakcji wewnątrzwspólnotowych z udziałem tych kontrahentów, za wcześniejsze okresy rozliczeniowe. Zwrócił uwagę, że odpowiedzi od słowackiej administracji podatkowej będą miały istotny wpływ na ocenę prawidłowości przebiegu transakcji wewnątrzwspólnotowych w rozpatrywanej sprawie, tj. mających miejsce w czerwcu 2014 r.

Spółka zaskarżyła postanowienie naczelnika urzędu skarbowego o przedłużeniu zwrotu podatku VAT uzasadniając, że nie ma żadnych przesłanek do dalszej weryfikacji. Dyrektor izby skarbowej nie przychylił się jednak do stanowiska podatnika i utrzymał w mocy skarżone postanowienie uzasadniając, że przedłużenie terminu w przedmiotowej sprawie nastąpiło wskutek podjęcia przez organ pierwszej instancji czynności wyjaśniających, mających na celu ustalenie rzeczywistego przebiegu transakcji wewnątrzwspólnotowych, a działanie takie jest zgodne z obowiązującymi przepisami prawa podatkowego.

Zobacz książkę "VAT. Wybór orzecznictwa" dostępną w księgarni internetowej Profinfo >>

Odmiennego zdania był jednak WSA w Łodzi. W omawianym wyroku wskazał, że uwzględniając charakter czynności sprawdzających określony w art. 272 Ordynacji podatkowej, w doktrynie przyjmuje się, że zmierzają one przede wszystkim do zbadania i ustalenia poprawności formalnej dokumentów, stanowiąc tym samym wstępną kontrolę podatkową o charakterze formalnym.

Zdaniem WSA ustawodawca wyraźnie wskazał zakres czynności, które organ może przeprowadzić w ramach czynności sprawdzających. W zakresie tym nie mieszczą się czynności związane z tzw. kontrolą krzyżową. Wynika to bowiem nie tylko z zakresu dopuszczalnych czynności, o których mowa we wskazanych wyżej przepisach, ale także z art. 274c § 1 Ordynacji podatkowej. Stosownie do treści tego przepisu organ podatkowy w związku z prowadzonym postępowaniem podatkowym lub kontrolą podatkową, może zażądać od kontrahentów podatnika wykonujących działalność gospodarczą przedstawienia dokumentów, w zakresie objętym kontrolą u podatnika w celu sprawdzenia ich prawidłowości i rzetelności. Ustawodawca dopuścił więc możliwość zażądania od kontrahentów podatnika przedstawienia dokumentów, w tym także w celu sprawdzenia zasadności zwrotu podatku VAT, jednak jedynie w związku z prowadzonym u podatnika postępowaniem podatkowym lub kontrolą podatkową. Kontrola krzyżowa dopuszczalna jest w ramach prowadzonego wobec podatnika postępowania podatkowego lub kontroli podatkowej, ale nie poza nimi.

Zdaniem Sądu nie ma więc podstaw prawnych aby jedynie w ramach czynności sprawdzających określonych w dziale V Ordynacji podatkowej, bez wszczęcia postępowania podatkowego lub kontroli podatkowej, żądania od kontrahentów podatnika dokumentów w celu sprawdzenia zasadności zwrotu podatku VAT.

Z tych względów Sąd uznał, że w zaskarżonym postanowieniu organ dokonał błędnej wykładni art. 87 ust. 2 w związku z art. 87 ust. 6 ustawy o VAT i w związku z art. 272 pkt 3 Ordynacji podatkowej, uznając, że podstawą do przedłużenia terminu zwrotu jest fakt zwrócenia się do słowackiej administracji podatkowej z zapytaniem o kontrahentów skarżącej i transakcje z nimi zawarte. W efekcie powyższego Sąd uchylił skarżone postanowienie urzędu skarbowego o przedłużeniu terminu zwrotu VAT.

Wątpliwa racja stanu

Konieczność ochrony budżetu państwa przed oszustwami podatkowymi jest zrozumiała. Przeprowadzane z tego powodu czynności weryfikacyjne są jednak stanowczo zbyt uciążliwe dla przedsiębiorców i zbyt często prowadzone na oślep, bez uzasadnionych przesłanek. Nie może być zgody na samowolę organów podatkowych oraz przyzwolenia na ich działanie poza stworzonymi przez ustawodawcę procedurami.

W analizowanym przypadku na skutek działań przedsiębiorcy doszło do wykrycia samowoli urzędu skarbowego i uchylenia wadliwego postanowienia o przedłużeniu terminu zwrotu VAT, a co za tym idzie wystąpił obowiązek niezwłocznego zwrotu Spółce podatku VAT naliczonego. Konkluzja może być tylko jedna: tak jak urząd skarbowy kontroluje przedsiębiorcę, tak przedsiębiorcy jest kontrolowanie praworządności poczynań organów podatkowych

Robert Nogacki, Kamil Mysłek

Kancelaria Prawna Skarbiec specjalizuje się w kompleksowej obsłudze prawnej podmiotów gospodarczych.