Sprawozdania finansowe od 2014 r. muszą być przygotowane według nowych zasad

Obowiązująca od tego roku nowa definicja kontroli w Międzynarodowych Standardach Sprawozdawczości Finansowej (MSSF) jest szersza i bardziej szczegółowa od tej obowiązującej w dotychczasowym polskim prawodawstwie.

Zmiany w MSSF 10, 11 i 12, które muszą być stosowane we wszystkich krajach Unii Europejskiej w sprawozdaniach finansowych sporządzanych zgodnie z MSSF począwszy od 2014 r., dotyczą głównie konsolidacji spółek. Zdaniem ekspertów firmy doradczej Deloitte, autorów opracowania „Kompletny obraz. Praktyczny przewodnik po MSSF”, z punktu widzenia przedsiębiorców najbardziej istotne są zmiany w MSSF 10, ponieważ uregulują kwestie, które dotychczas mogły być różnie interpretowane (np. możliwość sprawowania kontroli pomimo posiadania mniej niż 50 proc. praw głosu).

Wprowadzona w MSSF 10 nowa definicja „kontroli” nie wpływa na techniczną stronę sposobu sporządzania skonsolidowanego sprawozdania finansowego, może jednakże wpłynąć na ocenę, które jednostki – jako jednostki zależne - będą tym sprawozdaniem objęte. W praktyce oznacza to możliwość włączenia do konsolidacji tych jednostek, które do tej pory jej nie podlegały lub odwrotnie.

„Zmiana ta dotyczy przede wszystkim udziałowców, którzy posiadają mniej niż 50 proc. prawa do głosu w danej inwestycji (posiadają np. 45 proc.), a w której pozostały akcjonariat jest mocno rozdrobniony lub udziałowców posiadających potencjalne prawa głosu w inwestycji (np.: opcje na akcje). Poza tym nowy standard może dotknąć również inwestorów posiadających jednostki specjalnego przeznaczenia oraz takich, którzy w swoim portfolio mają spółki komandytowe, komandytowo-akcyjne lub fundusze inwestycyjne” – wyjaśnia Marcin Samolik, Starszy Menedżer w dziale Audytu, Deloitte.

Poprzednia definicja kontroli zawarta w MSR 27 kładła nacisk przede wszystkim na aspekty formalne relacji między spółkami. Teraz dodatkowo należy kierować się subiektywną oceną, opartą na wytycznych zawartych w MSSF 10. Nowością jest także to, że zgodnie z MSSF 10 kontrolę nad inwestycją można sprawować w imieniu innych inwestorów i być tzw. agentem, co skutkuje nieujmowaniem takiej inwestycji we własnej konsolidacji.

Obowiązujący od stycznia 2014 r. standard działa retrospektywnie, tzn. jeżeli w świetle nowej definicji kontroli zakres konsolidowanych jednostek jest szerszy, konieczna będzie zmiana danych porównawczych za 2013 r. „Działy finansowe w większości spółek zapewne dokonały już odpowiedniej analizy zmian, które wiążą się z wejściem w życie nowych przepisów, tym bardziej że przygotowywane sprawozdania za rok 2014 muszą być już zgodne z tymi wytycznymi” – mówi Monika Jakubczyk, Dyrektor w dziale Audytu, Deloitte.

Tymczasem nowy MSSF 10 jest dużo bardziej dokładny niż przepisy Ustawy o rachunkowości, która dziś obowiązuje polskich przedsiębiorców. Pomiędzy oboma dokumentami istnieją różnice, choćby w definiowaniu „jednostki dominującej”, „jednostki zależnej” czy „kontroli”. Do nowych standardów obowiązkowo muszą stosować się w skonsolidowanych sprawozdaniach finansowych spółki giełdowe oraz banki. Jak argumentują eksperci Deloitte, MSSF 10 może początkowo sprawiać przedsiębiorcom trudności w analizie funkcji kontroli, ale w efekcie jego wprowadzenie przyniesie pozytywne skutki, ponieważ dotychczas pole do interpretacji w tym obszarze było zbyt duże.

MSSF 11, który także wszedł w życie w styczniu tego roku, dotyczy tzw. wspólnych ustaleń umownych. Jego zastosowaniem powinni zainteresować się przede wszystkim ci inwestorzy, którzy wraz z innymi partnerami biznesowymi prowadzą wspólne ustalenie umowne. Nowy MSSF dopuszcza ustalenia umowne obejmujące wyłącznie: wspólne działania (zastępuje wspólnie kontrolowaną działalność oraz aktywa) oraz wspólne przedsięwzięcia (zastępuje wspólnie kontrolowane jednostki). MSSF 11 likwiduje także możliwość ujmowania udziału we wspólnym przedsięwzięciu metodą proporcjonalną – dopuszczalna pozostaje tylko metoda praw własności. Zmiany te dotkną przede wszystkim te grupy, w których stosowano dotychczas konsolidację proporcjonalną, a także te, w których spółki współkontrolowane sprzedające całą produkcję swoim inwestorom były ujmowane metodą praw własności. Takie spółki, według nowych przepisów, mogą zostać zaklasyfikowana jako wspólne działania.

Ostatni z nowych standardów MSSF 12 (o ujawnianiu zaangażowania w innych podmiotach) w całości dotyczy informacji ujmowanych w notach do sprawozdania finansowego. MSSF 12 wprowadza wymóg, aby spółka ujawniała informacje umożliwiające czytelnikom sprawozdania finansowego ocenę charakteru i ryzyka związanego z zaangażowaniem w inwestycję oraz wpływu inwestycji na sytuację finansową inwestora, jego wyniki finansowe i przepływy pieniężne. Obowiązkiem stosowania MSSF 12 są objęte wszystkie spółki posiadające spółki zależne, wspólne ustalenia umowne, jednostki stowarzyszone lub nieobjęte konsolidacją jednostki strukturyzowane.

Obecnie przygotowywanych sprawozdań za 2013 r. dotyczy natomiast MSSF 13, który definiuje wartość godziwą oraz zawiera wskazówki dotyczące wyceny w wartości godziwej i znacznie rozszerza zakres ujawnień informacji na jej temat w notach do sprawozdania finansowego m.in. w zakresie prezentacji „hierarchii” określania wartości godziwej. „Wedle obecnie obowiązujących przepisów wartość godziwa to cena, jaką można osiągnąć przy sprzedaży danego składnika aktywów lub przekazaniu zobowiązania uczestnikowi rynku w ramach zwykłej transakcji na dzień wyceny. Także ten MSSF jest dużo bardziej szczegółowy niż przepisy polskiej Ustawy o rachunkowości. Wszystkie te zmiany mają przyczynić się do większej przejrzystości sporządzanych sprawozdań finansowych” – mówi Paweł Tendera, Menedżer w dziale Audytu, Deloitte.