Genezę błędu organu podatkowego, który zamiast wystąpić o zgodę na przesłuchanie informuje stronę o jej prawie odmowy odpowiedzi na pytania przedstawia Tomasz Król w komentarzu praktycznym opublikowanym w Vademecum Głównego Księgowego.
Wynika to z art. 196 Ordynacji podatkowej, który wprowadza zasadę, że nikt nie może odmówić zeznań w charakterze świadka i szereg wyjątków od tej zasady. Np. świadek może odmówić odpowiedzi na pytania, gdy odpowiedź mogłaby narazić jego lub jego bliskich na odpowiedzialność karną, karną skarbową albo spowodować naruszenie obowiązku zachowania ustawowo chronionej tajemnicy zawodowej. Przed odebraniem zeznania organ podatkowy musi pouczyć świadka o prawie odmowy zeznań i odpowiedzi na pytania oraz uprzedzić o odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania.
Organy podatkowe przenoszą te zasady przesłuchiwania świadków na przesłuchanie strony. Przepis art. 199 Ordynacji wprowadza bowiem regułę, że do przesłuchania strony stosuje się przepisy dotyczące świadka, z wyłączeniem przepisów o środkach przymusu. Z uwagi na wskazane przepisy zdarza się, że organ przeprowadzający przesłuchanie strony myli obie instytucje. Jest to wadliwe postępowanie, gdyż art. 199 oprócz tego, że odsyła do art. 196 Ordynacji i reguł wprowadzonych dla przesłuchania świadków, to wprowadza także własną regułę, która ma pierwszeństwo – strony nie można przesłuchać bez jej zgody. Do momentu wyrażenie tej zgody nie ma możliwości analizy, czy strona ma prawo do odmowy odpowiedzi na jakieś pytanie.
Niekiedy nawet sąd może poprzeć pogląd, że informacja o prawie do odmowy odpowiedzi na pytania przez świadka i nieskorzystanie z tej możliwości są równoważne wyrażeniu przez świadka zgody na przesłuchanie. Przykładem jest wyrok z 24 listopada 2004 r. WSA w Bydgoszczy (I SA/Bd 502/04). W takich sytuacjach strona postępowania powinna powołać się na wyrok z 31 stycznia 2006 r. NSA (II FSK 276/05). Sąd uznał w nim wyrok WSA w Bydgoszczy za wadliwy.
Ze stanowiska NSA wynikają następujące wnioski:
• Instytucja wyrażenia zgody na przesłuchanie przez stronę nie sprowadza się do prawa odmowy udzielenia odpowiedzi na jakiekolwiek pytanie. Załóżmy, że podatnik jako strona nie wyraził zgody na przesłuchanie, które się jednak odbyło. Jednocześnie podatnik został poinformowany o przysługującym mu prawie do odmowy udzielenia odpowiedzi na poszczególne pytania (w tym odpowiedzi na wszystkie pytania). Jeżeli podatnik odpowiedział na pytania, to nie oznacza, że udzielił zgodę na przesłuchanie. Tak samo odmowa odpowiedzi na pytania, nie jest odmową udzielenia zgody na przesłuchanie.
• Ustawodawca przewidział jako odrębną instytucję odmowy odpowiedzi na pytania w toku przesłuchania i instytucję wyrażenia zgody na przesłuchanie w charakterze strony – instytucji tych nie wolno utożsamiać ze sobą.
• Przepisy prawa podatkowego należy wykładać ściśle i zgodnie z ich literalnym brzmieniem. Jeśli treść przepisu jest dostatecznie jasna, to przy odczytywaniu normy prawnej i jej wdrażaniu nie powinno się dokonywać żadnych skomplikowanych zabiegów interpretacyjnych (zasada: „clara non est interpretanda"). Literalna interpretacja art. 199 Ordynacji podatkowej bez żadnych wątpliwości wskazuje, że zgoda podatnika na jego przesłuchanie w charakterze strony jest warunkiem koniecznym do ważności takiej czynności i w konsekwencji możliwości wykorzystania złożonych przez stronę zeznań.
Fragment komentarza Tomasza Króla "Dowód z przesłuchania strony w postępowaniu podatkowym" opublikowanego w Vademecum Głównego Księgowego
| Dowiedz się więcej z książki | |
 |
Dowody i postępowanie dowodowe w prawie podatkowym
|