Odpowiedź:

Przepisy podatkowe nakładają na „podmioty powiązane” obowiązek współpracy na zasadach rynkowych, czyli takich, które przyjęłyby między sobą podmioty, które takich powiązań nie mają. Obowiązki te sprowadzają się do prawidłowego ustalenia cen we wzajemnych transakcjach.
Jeżeli natomiast w wyniku takich powiązań zostaną ustalone lub narzucone warunki różniące się od warunków, które ustaliłyby między sobą niezależne podmioty, i w wyniku tego podatnik nie wykazuje dochodów albo wykazuje dochody niższe od tych, jakich należałoby oczekiwać, gdyby wymienione powiązania nie istniały – dochody danego podatnika (oraz należny podatek) zostaną określone przez organy podatkowe w drodze szacowania bez uwzględnienia warunków wynikających z tych powiązań.

Uzasadnienie:

Powyższe wynika z art. 25 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.) – dalej u.p.d.o.f. i art. 11 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 851 ze zm.) – dalej u.p.d.o.p.
Oczywiście sam fakt istnienia powiązań między podmiotami nie wystarczy, by dać prawo organom podatkowym do badania cen czy innych warunków współpracy ustalonych przez te podmioty. Zgodnie z przepisami, dopiero gdy organ podatkowy dowiedzie, że w wyniku takich powiązań zostały ustalone lub narzucone warunki różniące się od warunków, które ustaliłyby między sobą niezależne podmioty, i w wyniku tego podmiot badany nie wykazuje dochodów albo wykazuje dochody niższe od tych, jakich należałoby oczekiwać, gdyby wymienione powiązania nie istniały – wówczas dochody danego podmiotu oraz należny podatek określa się bez uwzględnienia warunków wynikających z tych powiązań.

Podmioty powiązane

Przez podmioty powiązane rozumie się podmioty powiązane kapitałowo, majątkowa lub rodzinnie.
Podmiotami powiązanymi kapitałowo są m.in. podmioty, w których ta sama osoba fizyczna (osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej) równocześnie bezpośrednio lub pośrednio bierze udział w zarządzaniu podmiotami krajowymi lub w ich kontroli albo posiada udział w kapitale tych podmiotów.
Podmiotami powiązanymi są również podmioty, w których występują powiązania rodzinne pomiędzy podmiotami krajowymi lub osobami pełniącymi w tych podmiotach funkcje zarządzające lub kontrolne albo nadzorcze oraz jeżeli którakolwiek osoba łączy funkcje zarządzające lub kontrolne albo nadzorcze w tych podmiotach.
Posiadanie udziału w kapitale innego podmiotu oznacza sytuację, w której dany podmiot bezpośrednio lub pośrednio posiada w kapitale innego podmiotu udział nie mniejszy niż 5% (od dnia 1 stycznia 2017 r. udział ten będzie wynosił 25%). Z udziałem pośrednim mamy do czynienia w sytuacji gdy dwa podmioty powiązane są ze sobą poprzez fakt posiadania wspólnego udziałowca.

Powiązania rodzinne

Natomiast przez pojęcie powiązań rodzinnych rozumie się małżeństwo oraz do drugiego stopnia: pokrewieństwo (dzieci, rodzice) oraz powinowactwo (powinowactwo to jest związek z rodziną małżonka, np. powinowatymi są zięć i teść).
W mojej ocenie pomiędzy wszystkimi wymienionymi w pytaniu występują powiązania kapitałowe i/lub rodzinne. Oznacza to, że jeżeli między tymi podmiotami dochodzi do transakcji winny one zadbać, aby warunki tych transakcji nie odbiegały od rynkowych. W przeciwnym przypadku podmioty te narażają się na ryzyko, że organ podatkowy oszacuje dochody i podatek bez uwzględnienia warunków wynikających z tych powiązań, stosując metody wskazane w art. 25 ust. 2 u.p.d.o.f. i art. 11 ust. 2 u.p.d.o.p.
Podatnicy podatku dochodowego od osób prawnych dokonujący transakcji z podmiotami powiązanymi w pewnych okolicznościach są również obowiązani do sporządzenia dokumentacji podatkowej takiej (takich) transakcji. Powstanie tego obowiązku uzależnione jest od rodzaju transakcji, jej wartości oraz wysokości kapitału zakładowego podmiotu zawierającego transakcję.

Dokumentacja transakcji z podmiotem powiązanym

Zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami u.p.d.o.f. (art. 25a) należy przygotować dokumentację transakcji z podmiotem powiązanym, jeżeli łączna kwota (lub jej równowartość) wynikająca z umowy lub rzeczywiście zapłacona w roku podatkowym w wyniku danej transakcji przekracza równowartość:

  • 1. 30.000 euro - w przypadku świadczenia usług, sprzedaży lub udostępnienia wartości niematerialnych i prawnych, albo
  • 2. 50.000 euro - w pozostałych przypadkach.

W zakresie zaś przepisów u.p.d.o.p. (art. 9a), obowiązują następujące progi:

  • 1. 100.000 euro - jeżeli wartość transakcji nie przekracza 20% kapitału zakładowego, albo
  • 2. 30.000 euro - w przypadku świadczenia usług, sprzedaży lub udostępnienia wartości niematerialnych i prawnych, albo
  • 3. 50.000 euro - w pozostałych przypadkach.

Dodać należy, że wyrażone w euro wielkości przelicza się na walutę polską po średnim kursie ogłaszanym przez Narodowy Bank Polski, obowiązującym w ostatnim dniu roku podatkowego poprzedzającego rok podatkowy, w którym została zawarta transakcja (umowa) objęta obowiązkiem dokumentacyjnym.


Sporządzenia dokumentacji podatkowej takiej (takich) transakcji obejmuje:

  1. określenie funkcji, jakie spełniać będą podmioty uczestniczące w transakcji (uwzględniając użyte aktywa i podejmowane ryzyko);
  2. określenie wszystkich przewidywanych kosztów związanych z transakcją oraz formę i termin zapłaty;
  3. metodę i sposób kalkulacji zysków oraz określenie ceny przedmiotu transakcji;
  4. określenie strategii gospodarczej oraz innych działań w jej ramach – w przypadku gdy na wartość transakcji miała wpływ strategia przyjęta przez podmiot;
  5. wskazanie innych czynników – w przypadku gdy w celu określenia wartości przedmiotu transakcji przez podmioty uczestniczące w transakcji zostały uwzględnione te inne czynniki, a w przypadku zawarcia umowy spółki niebędącej osobą prawną, umowy wspólnego przedsięwzięcia lub umowy o podobnym charakterze – w szczególności przyjętych w umowie zasad dotyczących praw wspólników (stron umowy) do udziału w zysku oraz uczestnictwa w stratach;

określenie oczekiwanych przez podmiot obowiązany do sporządzenia dokumentacji korzyści związanych z uzyskaniem świadczeń – w przypadku umów dotyczących świadczeń (w tym usług) o charakterze niematerialnym.

Marek Jurek, autor współpracuje z publikacją Vademecum Doradcy Podatkowego
Odpowiedzi udzielono 22.11.2016 r.