Postępowanie podatkowe ma być bardzej transparentne

Projekt nowelizacji Kodeksu postępowania administracyjnego i Ordynacji podatkowej, przygotowany przez nadzwyczajną komisję sejmową Przyjazne Państwo zakłada zwiększenie transparentności procesu podejmowania decyzji w sprawach administracyjnych i podatkowych. Osiągnięciu tego służyć ma wprowadzenie metryki sprawy jako obowiązkowej części akt administracyjnych i podatkowych, wskazywanie w prawnym uzasadnieniu decyzji czy istnieją rżne sposoby wykładni przepisw i ustalenia treści normy prawnej stanowiącej podstawę wydania decyzji, a jeżeli tak, to dlaczego organ przyjął taki, a nie inny rezultat wykładni; i wprowadzenie wyraźnego ustawowego obowiązku wykładni prokonstytucyjnej.

W obecnym stanie prawnym w postępowaniu administracyjnym i podatkowym brak jest ustawowego obowiązku tworzenia metryki sprawy, w której wskazywano by wyraźnie autora i ewentualnych współautorów podjętego rozstrzygnięcia. Decyzja podpisywana jest przez osobę, która pełni funkcję organu administracji lub przez upoważnionego pracownika danego organu. W związku z tym ustalenie urzędników faktycznie odpowiedzialnych za szkody w przypadku wydania decyzji sprzecznych z prawem jest bardzo trudne. Nowa regulacja zakłada, że w metryce uwidocznione mają być wszystkie osoby, które uczestniczyły w podejmowaniu czynności w danym postępowaniu z określeniem wykonywanych przez nie czynności i z odpowiednim odesłaniem do zachowanych w formie pisemnej lub elektronicznej dokumentów odzwierciedlających te czynności. Metryka ta powinna być na bieżąco aktualizowana. Taka forma dokumentowania udziału poszczególnych urzędników w wewnętrznym procesie podejmowania decyzji ma wzmocnić poczucie odpowiedzialności tych osób za przyjęte rozstrzygnięcie, a także pośrednio może wpłynąć na ograniczenie korupcji.

W obowiązujących obecnie przepisach ustawowych nie zostały także sprecyzowane wymagania, jakim odpowiadać musi uzasadnienie prawne rozstrzygnięć wydawanych w sprawach administracyjnych i podatkowych.. Kodeks postępowania administracyjnego i Ordynacja podatkowa wskazują jedynie, co powinno zawierać uzasadnienie faktyczne. Skutkiem tego jest, że organy administracji rzadko dokonują w uzasadnieniu wykładni powoływanych przepisów ograniczając się najczęściej tylko do ich wymienienia. Proponowane w projekcie rozwiązanie, które nakazuje organowi wskazać rozważone w toku rozstrzygania sprawy sposoby wykładni i uzasadnić, dlaczego oparto się na takich właśnie jej rezultatach powinno sprzyjać poprawie jakości wydawanych decyzji, a co za tym idzie ograniczyć liczbę odwołań do organów wyższej instancji.

Zasada wykładni prokonstytucyjnej nie jest zasadą wyrażoną wprost ani w k.p.a., ani w Ordynacji. Można ją jednak pośrednio wyprowadzić z konstytucyjnej hierarchii źródeł prawa i z zasad teorii prawa. Jednajże brak jej ustawowego zapisu powoduje, że urzędnicy interpretując przepisy prawne posługują się najczęściej wykładnią oportunistyczną, która jest dla urzędnika najwygodniejsza. Konsekwencją tego jest częste wydawanie decyzji naruszających chronione konstytucyjnie prawa i obowiązki obywateli. Wprowadzenie obowiązku wykładania i stosowania przepisów prawa w sposób zapewniający realizację zasad konstytucyjnych oraz ratyfikowanych umów międzynarodowych ograniczyć ma pracę sądów administracyjnych, zobligowanych do uchylania sprzecznych z wykładnią prokonstytucyjną decyzji i wypłatę odszkodowań dla obywateli, za szkody z nich wynikające.