Zestawienie dotyczy obecnych systemów podatkowych w Europie Środkowo-Wschodniej. Obejmuje 22 kraje. Oprócz krajów z regionu, Rosji, Ukrainy i państw bałtyckich, tegoroczne wydanie uwzględnia także Bułgarię, Kosowo i Niemcy.

VAT jako główne źródło dochodu

Z raportu Mazars wynika, że dzięki korzystnemu klimatowi gospodarczemu w ostatnich latach, deficyty budżetowe zmniejszyły się i zaczęła wzrastać konsumpcja w większości krajów Europy Środkowo-Wschodniej. Rządy starają się wykorzystać ten boom. Przy planowaniu wpływów budżetowych coraz częściej stawiają na podatki konsumpcyjne.

Jednym z najważniejszych źródeł przychodów jest podatek od towarów i usług. Dzięki przepisom unijnym zasady są ujednolicone, ale stosowane stawki podatkowe znacznie różnią się od siebie w obrębie regionu. Średnia stawka VAT wynosi ok. 20 proc. W 2018 r. tylko Czarnogóra podniosła najwyższą stawkę VAT o kilka punktów procentowych. Stawki 25 proc. i 27 proc. odpowiednio w Chorwacji i na Węgrzech są nadal szczególnie wysokie.

LEX Biblioteka Podatkowa >>

Państwa regionu coraz chętniej korzystają z nowoczesnych technologii cyfrowych nakierowanych na zwiększenie efektywności ściągania VAT. Chodzi tu m.in. o wprowadzenie kas fiskalnych online i zwiększone monitorowanie transakcji związanych z transportem (np. węgierski elektroniczny system kontroli drogowej). Od roku 2018 na Węgrzech oprogramowanie rozliczeniowe musi być połączone z systemem organu podatkowego.

- Technologiczne rozwiązania są stosowane również w Polsce. Mam tu na myśli chociażby jednolity plik kontrolny, split payment, czy monitoring przepływu towarów. Wszystkie te narzędzia mają na celu zautomatyzowanie procesów kontroli przedsiębiorców oraz funkcję prewencyjną, polegającą niejako na odstraszaniu podatników od rozliczania podatków w sposób nie do końca zgodny z interesem Skarbu Państwa – komentuje Kinga Baran, doradca podatkowy, dyrektor departamentu doradztwa podatkowego w warszawskim biurze Mazars.

Zdaniem Baran podatnicy powinni przygotować się, że w najbliższych latach ich biznes będzie kontrolowany w sposób przekrojowy, a nie tak jak miało to miejsce do tej pory, wyłącznie wybiórczo.

Koszty pracy to niemal 160 proc. wynagrodzenia netto

Mazars zauważa, że proporcja podatków i obciążeń pracy nadal spada w regionie. Całkowity koszt pracy dla pracodawców wynosi nadal jednak blisko 160 proc. wynagrodzenia netto.
 
Tradycyjnie wypadające słabo w porównaniach dotyczących obciążeń kosztami pracy, Węgry delikatnie poprawiły swoją pozycję, choć ostatnie znaczące obniżki są wyłącznie korzystne dla rodzin. Warto też zauważyć, że w 2018 roku rumuński system składek socjalnych został całkowicie przemodelowany. Ponadto w tym roku Rumunii i Czarnogórze udało się obniżyć stawki podatku od osób fizycznych. Kinga Baran podkreśla, że w Polsce z kolei planowane są działania odwrotne, polegające na dodatkowym obciążeniu osób fizycznych (zapowiadane zwiększenie składek na ubezpieczenie społeczne dla osób prowadzących działalność gospodarczą, czy chociażby niedawne ograniczenie możliwości korzystania z podwyższonych kosztów przy prawach autorskich).

Opodatkowanie CIT działalności gospodarczej

Różnica między najniższą a najwyższą stawką podatku wynosi aż 20 punktów procentowych, ale metody wyliczania podstawy opodatkowania różnią się znacząco, dlatego podatki od osób prawnych w analizowanych krajach nie mogą zostać porównane na podstawie samych stawek podatku. Zdaniem Kingi Baran, taki stan rzeczy potwierdza fakt, że niektóre kraje wprowadziły rozwiązania podatkowe całkiem inne niż tradycyjne opodatkowanie oparte na zysku. Wcześniej jedynie Estonia miała swój własny unikalny system, w którym spółki nie musiały płacić 20-proc. CIT, dopóki nie było wypływu dochodu z firmy. W 2018 r. Łotwa wybrała podobną ścieżkę, a także włączyła wypłacane zyski do podstawy opodatkowania.

W innych krajach Europy Środkowo-Wschodniej, różnice w nacisku kładzionym na podatek od osób prawnych są coraz bardziej widoczne. W tym roku w Chorwacji stawka podatku od osób prawnych spadła o kilka punktów procentowych, natomiast w Słowenii nastąpił porównywalny wzrost. Ogólnie średnia stawka podatku od osób prawnych w Europie Środkowo-Wschodniej wynosi nieco ponad 17 proc. (licząc z najwyższą stawką w przypadku krajów z progresywnym systemem opodatkowania).

Ciekawa pozostaje kwestia możliwości rozliczania strat. Wszystkie kraje Europy Środkowo-Wschodniej z tradycyjnym systemem podatku dochodowego dopuszczają przeniesienie strat poniesionych w poprzednich latach i ich odliczenie od podstawy opodatkowania w kolejnych latach. Zasadniczo ta kwota może być wykorzystana przez określony czas, zwykle 5-7 lat, a w niektórych krajach tylko przez 3-4 lata. Jedynie sześć krajów nadal dopuszcza możliwość rozliczania straty przez czas nieokreślony.

Problematyka podmiotów powiązanych i cen transferowych

Przepisy na temat cen transferowych zostały wprowadzone do systemów podatkowych prawie wszystkich krajów i obecnie kładzie się coraz większy nacisk na towarzyszące im obowiązki dokumentacyjne. Podstawowym celem raportowania według krajów wymaganego przez OECD jest wspieranie przejrzystości poprzez dostarczenie lokalnym organom podatkowym informacji niezbędnych do oceny ryzyka podatkowego.

 



Zdaniem Baran można stwierdzić, że trendy w polskim prawie podatkowym są generalnie zbieżne z tymi wprowadzanymi w pozostałych krajach w regionie Europy Środkowo-Wschodniej. W jej ocenie rozliczanie podatków w Polsce jest jednak bardziej skomplikowane niż u naszych sąsiadów, co wynika z rozbieżności podejścia organów podatkowych do przepisów podatkowych. Wydawane w ogromnej masie interpretacje podatkowe zamiast przyczyniać się rozjaśniania wykładni podatków, jeszcze bardziej ten obraz zaciemniają. Tym samym podatnik nigdy nie może być do  końca pewny, czy przyjęte przez niego podejście jest tym najbardziej bezpiecznym, które w przyszłości zostanie zaakceptowane podczas potencjalnej kontroli podatkowej.

Pełna wersja raportu znajduje się tutaj. >>