Spółka wykonała na rzecz Urzędu Morskiego w Szczecinie usługi polegające na przeprowadzeniu prac rozbiórkowych, wykonaniu nowych ostróg brzegowych, wybudowaniu progu podwodnego i wykonaniu sztucznego zasilenia brzegu morskiego piaskiem. Spółka przyjęła, że zakres tych robót miał istotne znaczenie z punktu widzenia ochrony środowiska morskiego, gdyż głównym celem tych prac było zapobieżenie negatywnym skutkom wypłukiwania materiału z dna morza, przywrócenie równowagi biologicznej oraz poprawa jakości wody. Dlatego spółka uznała, że wykonane przez nią czynności należało zaliczyć do usług, o których mowa w art. 83 ust. 1 pkt 11 ustawy o VAT.
 

Organy podatkowe dokonując kontroli wystawionych faktur przez spółkę z tytułu wykonanych prac na rzecz urzędu uznały, że nie można zaliczyć ich do kategorii usług związanych z ochroną środowiska morskiego i tym samym nie można zastosować w stosunku do nich stawki 0% opodatkowania.
 

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie (I SA/Sz 230/16) zaaprobował stanowisko organów podatkowych oraz ich argumentację. Zarówno organy, jak i WSA, powoływały się na wyrok NSA (I FSK 1493/14). Sąd stwierdził w nim, że zrealizowane przez spółkę prace miały wpływ zarówno na środowisko morskie, jak i lądowe. Jednak ich zasadniczym celem nie była ochrona środowiska morskiego lecz ochrona brzegu morskiego przed erozją, służącą potrzebom gospodarczym, ochronie przed powodzią i zabezpieczeniu bytu ekonomicznego gmin nadmorskich. WSA wskazał dodatkowo, że taka ochrona brzegów morskich wywiera także negatywne skutki w środowisku naturalnym, bowiem narusza "dynamiczny charakter procesów naturalnych". Okoliczności te, w ocenie sądu pierwszej instancji, uprawniały organy podatkowe do stwierdzenia, że ustawodawca ustalając kompetencje organów administracji morskiej wyraźnie oddzielił sprawy ochrony środowiska morskiego od budowy i utrzymania umocnień brzegowych.
 

Orzeczenie WSA zostało zaskarżone dwoma skargami kasacyjnymi: spółki i Rzecznika Praw Obywatelskich. Oba podmioty uznawały, że nieuprawnionym twierdzeniem było, że tylko usługi, których głównym celem była ochrona środowiska morskiego, mogły skorzystać z preferencyjnej stawki VAT. Zdaniem oponentów organów podatkowych, przepis art. 83 ust. 1 pkt 11 ustawy o VAT odnosi się do „usług związanych z ochroną środowiska morskiego”, a nie do usług stanowiących ochronę środowiska morskiego.
 

25 sierpnia br. Naczelny Sąd Administracyjny (I FSK 1857/16), pomimo faktu, że istnieje przeciwstawna linia orzecznicza do twierdzeń spółki i Rzecznika Praw Obywatelskich, skierował pytanie prejudycjalne do poszerzonego składu sędziowskiego o treści: Czy w stanie prawnym obowiązującym w 2011 r. i 2012 r. usługami związanymi z ochroną środowiska morskiego, do których miała zastosowanie przewidziana w art. 83 ust. 1 pkt 11 ustawy o VAT 0-proc. stawka podatku, były usługi polegające na odbudowie i rozbudowie umocnień brzegu Morza Bałtyckiego, służące zachowaniu w stanie niepogorszonym już istniejących brzegów morskich i ich zabezpieczeniu przed dalszym zniszczeniem?
11 grudnia br. NSA podjął uchwałę (I FPS 2/17), w której wprost stwierdził, tego typu usługi należą do kategorii usług objętych stawką 0%. Sąd uznał, że wątpliwości spółki i Rzecznika Praw Obywatelskich, co do pojęcia „środowisko morskie”, były uzasadnione. NSA wyjaśnił, że rzeczywiście nie ma odpowiedniego źródła, w którym można byłoby odnaleźć prawidłową metodę odczytania tego pojęcia, ponieważ nie wyjaśniają go ani przepisy europejskie, ani orzecznictwo TSUE. Pojęcie to nie zostało również wyjaśnione ani użyte w żadnej innej ustawie podatkowej. Jednak, sąd stwierdził, że brzegi morskie nie mogą pozostać poza regulacjami. Sąd dostrzegł dopełnienie między brzegami a wodą i stwierdził, że jednoczesny cel w postaci ochrony środowiska lądowego nie może eliminować ochrony środowiska morskiego. Usługi związane z ochroną środowiska morskiego nie muszą mieć tylko jednego głównego celu. NSA podsumował uchwałę stwierdzeniem, że nie można zawężać ulgi o dodatkowe warunki, które nie wynikają z przepisu.
 

Anna Olbrych