Ustawa ta utrzymuje większość rozwiązań zawartych w dotychczas obowiązującej ustawie z dnia 23 stycznia 2004 r. o podatku akcyzowym (Dz. U. Nr 29, poz. 257, z późn. zm.), dlatego w artykule zostaną przedstawione jedynie najważniejsze wprowadzane przez nią nowe rozwiązania prawne.

1. Zrezygnowano z podziału wyrobów akcyzowych na zharmonizowane i niezharmonizowane. Jednocześnie zmieniono definicję wyrobów akcyzowych, obejmując tym pojęciem wyroby energetyczne, energię elektryczną, napoje alkoholowe oraz wyroby tytoniowe, określone w załączniku nr 1 do ustawy. Akcyzą są obecnie opodatkowane wyroby akcyzowe oraz samochody osobowe, tym samym zrezygnowano z opodatkowania dotychczasowych wyrobów akcyzowych niezharmonizowanych innych niż samochody osobowe.

2. Zrezygnowano z podwójnej klasyfikacji wyrobów akcyzowych, tj. w układzie PKWiU i CN, określając, że do celów poboru akcyzy i oznaczania wyrobów akcyzowych znakami akcyzy stosuje się klasyfikację w układzie odpowiadającym Nomenklaturze Scalonej (CN) zgodną z rozporządzeniem Rady (EWG) nr 2658/87 z dnia 23 lipca 1987 r. w sprawie nomenklatury taryfowej i statystycznej oraz w sprawie Wspólnej Taryfy Celnej (Dz. Urz. WE L 256 z 07.09.1987, str. 1, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 2, t. 2, str. 382, z późn. zm.).

3. Zmodyfikowano dotychczasowy katalog czynności podlegających opodatkowaniu, w szczególności usunięto z niego eksport towarów oraz wewnątrzwspólnotową dostawę towarów oraz co do zasady zrezygnowano z opodatkowywania sprzedaży wyrobów akcyzowych. Jednocześnie przyjęto, że przedmiotem opodatkowania akcyzą jest w szczególności:

1) produkcja wyrobów akcyzowych;

2) wprowadzenie wyrobów akcyzowych do składu podatkowego;

3) import wyrobów akcyzowych;

4) nabycie wewnątrzwspólnotowe wyrobów akcyzowych, z wyłączeniem nabycia wewnątrzwspólnotowego dokonywanego do składu podatkowego;

5) wyprowadzenie ze składu podatkowego, poza procedurą zawieszenia poboru akcyzy, wyrobów akcyzowych niebędących własnością podmiotu prowadzącego ten skład podatkowy, z wyłączeniem wyrobów akcyzowych objętych zwolnieniem od akcyzy ze względu na ich przeznaczenie, przez podmiot, o którym mowa w art. 13 ust. 3 ustawy (art. 5 ust. 1 ustawy). Uzupełnieniem katalogu określającego przedmiot opodatkowania są regulacje art. 5 ust. 2-5 ustawy.

4. Wprowadzono nowe szczegółowe regulacje dotyczące opodatkowania akcyzą energii elektrycznej, w szczególności określające:

1) przedmiot opodatkowania w przypadku energii elektrycznej (art. 9 ustawy);

2) moment powstania obowiązku podatkowego w przypadku energii elektrycznej (art. 11 ustawy);

3) podatnika w przypadku nabycia energii elektrycznej (art. 13 ust. 1 i 5 ustawy)

4) obowiązek składania deklaracji podatkowych i terminu płatności akcyzy w przypadku obrotu energią elektryczną (art. 24 i 25 ustawy).

5. Przyjęto, że podatnikiem akcyzy jest osoba fizyczna, osoba prawna oraz jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, która dokonuje czynności podlegających opodatkowaniu akcyzą lub wobec której zaistniał stan faktyczny podlegający opodatkowaniu akcyzą. Jednocześnie wyraźnie wskazano niektóre podmioty będące podatnikami zgodnie z tą regułą, a także rozstrzygnięto kwestię, kto jest podatnikiem, w przypadkach, w których mogły pojawiać się rozbieżności interpretacyjne (art. 13 ustawy).

6. Doprecyzowano kwestie związane z obowiązkiem składania przez podatnika deklaracji podatkowej, zwłaszcza w odniesieniu do podmiotu prowadzącego skład podatkowy. Jako zasadę przyjęto, że podatnik jest obowiązany, bez wezwania organu podatkowego:

1) składać właściwemu naczelnikowi urzędu celnego deklaracje podatkowe według ustalonego wzoru,

2) obliczać i wpłacać akcyzę na rachunek właściwej izby celnej

- za miesięczne okresy rozliczeniowe, w terminie do 25. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstał obowiązek podatkowy (art. 21 ust. 1 ustawy).

7. Przeniesiono do ustawy wszystkie obligatoryjne zwolnienia od akcyzy wynikające z przepisów wspólnotowych, które na gruncie dotychczas obowiązujących przepisów były umieszczone w rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 26 kwestia 2004 r. w sprawie zwolnień od podatku akcyzowego (Dz. U. z 2006 r. Nr 72, poz. 500, z późn. zm.) – art. 30-37 ustawy.

8. Zmodyfikowano regulacje dotyczące procedury zawieszenia poboru akcyzy, m.in.:

1) co do zasady zrezygnowano ze stosowania procedury zawieszenia poboru akcyzy w przypadku wyrobów akcyzowych zwolnionych od akcyzy ze względu na przeznaczenie;

2) doprecyzowano regulacje dotyczące obowiązku podatkowego i zobowiązania podatkowego w związku z przemieszczaniem wyrobów akcyzowych w procedurze zawieszenia poboru akcyzy;

3) określono, że podmiot prowadzący skład podatkowy jest obowiązany do prowadzenia ewidencji wysłanych i otrzymanych, a zarejestrowany handlowiec - otrzymanych, administracyjnych dokumentów towarzyszących; podmiot prowadzący skład podatkowy jest obowiązany również do prowadzenia ewidencji dokumentów handlowych towarzyszących przemieszczaniu wyrobów akcyzowych innych niż określone w załączniku nr 2 do ustawy, objętych stawką akcyzy inną niż stawka zerowa; określono także formę w jakiej mogą być prowadzone te ewidencje (papierowa lub elektroniczna);

4) precyzyjniej określono sytuacje, w których następuje zakończenie procedury zawieszenia poboru akcyzy.

9. Doprecyzowano, w stosunku do obecnie obowiązujących regulacji, sześć przypadków, w których następuje wyłączenie z obowiązku produkcji określonych wyrobów akcyzowych w składzie podatkowym (art. 47 ust. 1 ustawy).

10. Uporządkowano zasady składania, stosowania i zwrotu zabezpieczeń akcyzowych, uproszczono ustalanie wysokości zabezpieczeń oraz sprecyzowano obowiązki i odpowiedzialność podmiotów związane ze stosowaniem zabezpieczeń.

11. Enumeratywnie wyliczono wyroby będące wyrobami energetycznymi w rozumieniu ustawy (art. 86 ust. 1 ustawy) oraz określono stawki akcyzy na poszczególne wyroby energetyczne (art. 89 ustawy). Jednocześnie wprowadzono czasowe zwolnienie od akcyzy w stosunku do węgla i koksu przeznaczonych do celów opałowych (do dnia 1 stycznia 2012 r.) oraz w stosunku do gazu ziemnego (mokrego) przeznaczonego do celów opałowych (do dnia 31 października 2013 r. albo do czasu, gdy udział gazu ziemnego w konsumpcji energii na terytorium kraju osiągnie 25 %). Do czasu obowiązywania drugiego z tych zwolnień, zwolniono od akcyzy pozostałe węglowodory gazowe o kodzie CN 2711 29 00, przeznaczone do celów opałowych oraz wyroby akcyzowe, o których mowa w art. 89 ust. 1 pkt 15 lit. b ustawy.

12. Bezpośrednio w ustawie nałożono obowiązek znakowania i barwienia określonych wyrobów energetycznych (art. 90 ustawy).

13. Kompleksowo uregulowano w ustawie, w odniesieniu do samochodów osobowych, przedmiot opodatkowania akcyzą, moment powstania obowiązku podatkowego, zakres podmiotowy i podstawę opodatkowania akcyzą, sposób ustalania podstawy opodatkowania w przypadku, gdy odbiega ona od wartości rynkowej, stawki podatku akcyzowego, a także obowiązki i uprawnienia podatników (art. 100-113 ustawy).