Rafał Bujalski: Z punktu widzenia zadłużonego podatnika VAT sprawa wydaje się absurdalna. Oto spłacając dług podatkowy poprzez przeniesienie własności rzeczy lub praw majątkowych na rzecz Skarbu Państwa, gminy, powiatu lub województwa, organy podatkowe żądają od podatnika zwrotu już odliczonego podatku VAT, czyli de facto żądają zapłaty dodatkowego podatku VAT.

Agnieszka Wesołowska: Tak, niestety tak się dzieje. Trudno co prawda stwierdzić, na ile ta praktyka miała i ma obecnie miejsce na gruncie prawa polskiego, ponieważ orzecznictwo polskich sądów w tym zakresie jest dość ubogie, jednak nie ma wątpliwości, że taka praktyka istnieje. Co więcej, wydane ostatnio przez Trybunał orzeczenie* w sprawie Posnania Investment SA (C-36/16) potwierdza jednoznacznie, że praktyka taka jest prawidłowa i zgodna z przepisami prawa unijnego.

Czy mogłaby Pani przybliżyć tło tej sprawy?

Oczywiście. Wyrok w tej sprawie to na pewno jedno z ciekawszych orzeczeń w ogóle wydawanych w sprawach opierających się na przepisach prawa krajowego. Sprawa dotyczyła polskiej spółki zajmującej się obrotem nieruchomościami, podatnika podatku VAT, która w celu spłaty ciążących na niej zobowiązań podatkowych chciała skorzystać z instytucji przewidzianej na gruncie Ordynacji podatkowej, dokładnie przepisu art. 66 tej ustawy, zezwalającej na przekazanie dóbr na rzecz Skarbu Państwa celem zapłaty podatku. Tak też się stało w sprawie, ponieważ spółka przekazała na rzecz gminy należącą do niej nieruchomość, wywiązując się ze swoich zobowiązań. Spółka ta jednak powzięła wątpliwość, czy takie przekazanie powinno być opodatkowane podatkiem VAT, innymi słowy, czy stanowi ono odpłatną dostawę towarów. Aby rozstrzygnąć tę kwestię, spółka zwróciła się wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej na jej rzecz przez Ministra Finansów. Ten stwierdził, że przekazanie takie jak opisane, stanowi opodatkowaną VAT dostawę towarów. Interpretacja została zaskarżona, w wyniku czego została uchylona przez Wojewódzki Sąd Administracyjny. Organ interpretacyjny złożył jednak kasację, i tak sprawa trafiła na wokandę Naczelnego Sądu Administracyjnego, który swoje wątpliwości przedstawił unijnemu Trybunałowi w ramach postępowania prejudycjalnego.

Jak na wątpliwości NSA odpowiedział unijny Trybunał?

Trybunał jednoznacznie odpowiedział, że przekazanie przez podatnika dóbr, w opisanej sprawie nieruchomości, celem spłaty ciążących zobowiązań podatkowych nie może podlegać opodatkowaniu podatkiem VAT. Uzasadnił to tym, że w takim przypadku nie jest spełniony podstawowy warunek uznania transakcji za odpłatną w rozumieniu przepisów vatowskich, mianowicie pomiędzy podatnikiem a Skarbem Państwa reprezentowanym w sprawie przez gminę, nie dochodzi do wymiany świadczeń wzajemnych.

Trybunał, w mojej ocenie słusznie, podkreślił, że zapłata podatku, dokonana niezależnie w jakiej formie, stanowi jednostronną czynność. Podatnik nie dostaje bowiem nic w zamian za wywiązanie się z zobowiązania podatkowego.

Jakie Pani zdaniem będą praktyczne skutki tego orzeczenia?

Orzeczenie to jednoznacznie wskazuje, że transakcje dokonywane na podstawie przepisu art. 66 Ordynacji podatkowej, polegające na przekazaniu dóbr w celu zapłaty podatku, nie podlegają opodatkowaniu podatkiem VAT. Oznacza to, że organy podatkowe w Polsce nie mogą domagać się zapłaty podatku VAT przy takich transakcjach, powołując się na argument, że przekazanie takie stanowi odpłatną dostawę towarów. W tym kontekście warto zauważyć, że analogiczna teza była również przedstawiona na gruncie polskiego orzecznictwa, kiedy to w uchwale 7 sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego z 2007 roku (sygn. I FPS 2/07) stwierdzono, że przeniesienie własności rzeczy na rzecz Skarbu Państwa w zamian za zaległości podatkowe z tytułu podatków stanowiących dochody budżetu państwa nie jest czynnością podlegającą opodatkowaniu dla potrzeb VAT. Wyrok krajowy dotyczył jednak uprzednio obowiązującej ustawy o VAT, tak więc komentowane orzeczenie Trybunału można uznać za potwierdzenie tez, na pewno pozytywnych dla podatników i de facto już prezentowanych.

Rozumiem, że jeżeli w Polsce zapadały wyroki potwierdzające konieczność zapłaty podatku VAT w sytuacjach faktycznych podobnych do omawianej przez nas, to podatnicy będą teraz mogli domagać się zwrotu zapłaconego podatku?

Tak, zdecydowanie wyrok ten daje taką szansę podatnikom. Oczywiście, nie jest on wiążący dla podatników ani też organów podatkowych, ale z pewnością podatnicy mogą przywoływać przed organami tezy w nim zaprezentowane, w mojej ocenie, z dużą szansą na powodzenie, w szczególności, dlatego że wyrok ten, jak wspominałam, stanowi potwierdzenie krajowej linii orzeczniczej.

Czy są jeszcze jakieś inne aspekty wyroku, które warto podkreślić?

Tak. Omawiając jego skutki należy koniecznie zwrócić uwagę na jeszcze jeden aspekt poruszony przez Trybunał, a mianowicie konieczność dokonania korekty podatku VAT naliczonego od dóbr, które w terminie późniejszym są przedmiotem przekazania na gruncie przepisu art. 66 Ordynacji. W praktyce oznacza to, że mimo, iż same przekazanie jest opodatkowane na gruncie podatku VAT, to jednak obliguje ono do dokonania korekty, co skutkuje tak obowiązkami natury formalnej, ale i często może mieć konsekwencje finansowe. Oznacza to ni mniej ni więcej, że, jeżeli podatnik zdecyduje się na przekazanie na rzecz Skarbu Państwa np. nieruchomości, to samo przekazanie nie będzie podlegało VAT. Ale, jeżeli od tej nieruchomości podatnik ten wcześniej odliczył VAT naliczony przy jej nabyciu, będzie musiał dokonać korekty tego podatku i zwrócić go do urzędu skarbowego.
Wydaje się, że właśnie ten aspekt omawianej sprawy może blokować lub zniechęcać podatników, którzy chcieliby korzystać z mechanizmu przewidzianego na gruncie Ordynacji.

Dziękuję za rozmowę.

-----------------------------
* Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu.