Istotę sporu stanowi kwestia możliwości odstąpienia przez sąd krajowy od zastanej procedury krajowej, ograniczającej odsetki, przyznane w ramach zwrotu podatku pobranego z naruszeniem prawa wspólnotowego (unijnego).
Sprawa dotyczyła holenderskiego funduszu emerytalnego, któremu polski bank wypłacił dywidendę. Bank ten wówczas, jako płatnik pobrał od wypłaconej dywidendy zryczałtowany podatek dochodowy, uznając, że zwolnienie podmiotowe dotyczy tylko funduszy emerytalnych utworzonych i funkcjonujących na podstawie prawa polskiego.
Fundusz uznał jednak, że to uregulowanie go dyskryminuje naruszając art. 12 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską. Aprobując to stanowisko organ podatkowy stwierdził nadpłatę i zwrócił ją funduszowi jednak bez oprocentowania. Fundusz wskazał jednak, że obowiązek oprocentowania kwoty pobranej z naruszeniem prawa UE wynika z orzecznictwa TSUE.
Należy bowiem wskazać, że zagraniczne fundusze emerytalne zostały objęte zwolnieniem dopiero od 1 stycznia 2011 r., a nastąpiło to w konsekwencji realizacji zobowiązania, podjętego przez rząd Polski wobec Komisji Europejskiej. Nie było natomiast podstawy prawnej do zwrotu oprocentowania. Podstawy takiej nie mógł według fiskusa stanowić art. 77 § 1 pkt 4 Ordynacji podatkowej, gdyż ma on zastosowanie w przypadku stwierdzenia nadpłaty w sytuacji wydania orzeczenia przez TSUE. Podstawy oprocentowania nadpłaty nie mogą także stanowić orzeczenia TSUE, bowiem dotyczyły innych stanów faktycznych, a niezgodność prawa krajowego z prawem wspólnotowym – za wyjątkiem sytuacji, wymienionej w art. 74 Ordynacji. – nie została uznana przez ustawodawcę za przesłankę oprocentowania nadpłaty. Brak jest także szczególnych przepisów unijnych, odnoszących się do oprocentowania takich nadpłat.
Sprawa ostatecznie trafiła do NSA. Według NSA w przypadku pobrania podatku z naruszeniem prawa wspólnotowego, także w sytuacji, gdy naruszenia tego prawa nie stwierdza wyrok TSUE, ale jest ono oczywiste, niedopuszczalne jest ograniczenie oprocentowania powstałej w ten sposób nadpłaty do okresu następującego po zgłoszeniu wniosku o stwierdzenie nadpłaty, a także uzależnienie tego oprocentowania od braku zwrotu nadpłaty w określonym terminie. Według NSA dla realizacji standardów wspólnotowych, wynikających z orzeczeń TSUE, w tym w obszarze oprocentowania nadpłat, powstałych na skutek niezgodności prawa krajowego z prawem wspólnotowym, sąd krajowy uprawniony jest do odpowiedniej modyfikacji zastanej procedury krajowej, jeżeli realizacji tych standardów ona nie zapewnia.
Jednocześnie NSA wskazał, że okres oprocentowania winien być odniesiony do czasu, którego punktem początkowym jest pobranie podatku, a końcowym – możliwość skutecznego domagania się zwrotu nadpłaty. Od momentu bowiem, kiedy podatnik może skutecznie, przy wykorzystaniu dostępnych w procedurze krajowej instrumentów prawnych, żądać zwrotu nadpłaconego podatku, nie jest już pozbawiony możliwości rozporządzania nienależnie pobranymi środkami, jako że ich dostępność (możliwość rozporządzania nimi) uzależniona już jest od jego woli i aktywności.
Według sądu w przypadku, gdy nadpłata podatku powstaje na skutek sprzeczności prawa krajowego z prawem wspólnotowym (unijnym), która to sprzeczność nie jest stwierdzona orzeczeniem TSUE, nie powinno powodować trudności odnoszenie terminu do złożenia wniosku o zwrot nadpłaty do wynikającego wprost z przepisów wprowadzających – a więc pewnego - terminu wejścia w życie nowelizacji aktu prawnego, usuwającego tę sprzeczność. Stanowczo zanegować natomiast należy, według NSA, dopuszczenie możliwości jakiejkolwiek relatywizacji terminu składania wniosku o zwrot nadpłaty, potencjalnie prowadzącej do maksymalizacji odsetek. Stwarzałoby to bowiem niebezpieczeństwo nadużycia prawa. Celem oprocentowania nadpłaty jest bowiem zrekompensowanie podatnikowi braku możliwości dysponowania nienależnie wpłaconymi środkami finansowymi, a nie kreowanie podstaw do korzystnych inwestycji finansowych pod pozorem sankcjonowania ustawodawcy za opieszałość legislacyjną. NSA nie zgadza się więc na bezwarunkowe oprocentowanie w okresie pomiędzy pobraniem (zapłaceniem) podatku a jego zwrotem.
Wyrok NSA z 2.02.2017 r., sygn. akt II FSK 535/16
