W rozporządzeniu z 15 maja 2014 r. w sprawie ocen okresowych i opinii służbowych funkcjonariuszy celnych (Dz. U. poz. 734) uwzględnione zostały doświadczenia wynikające z czteroletniego okresu funkcjonowania systemu ocen okresowych i opinii służbowej funkcjonariuszy celnych, opartego na obowiązujących w rozporządzeniu ministra finansów z 15 kwietnia 2010 r. w sprawie ocen okresowych i opinii służbowych funkcjonariuszy celnych. Uwzględnione też zostały zgłaszane przez funkcjonariuszy postulaty dotyczące samego procesu oceniania i opiniowania.

Rozporządzenie łączy system ocen okresowych z:

- Modelem kompetencyjnym w Służbie Celnej - dokumentem zatwierdzonym przez Podsekretarza Stanu w Ministerstwie Finansów Szefa Służby Celnej w grudniu 2012 r. oraz

- z Systemem szkolenia w Służbie Celnej - dokumentem zaakceptowanym przez Podsekretarza Stanu w Ministerstwie Finansów Szefa Służby Celnej w marcu 2010 r.

Rozporządzenie uporządkowuje zakres przedmiotowy procesu oceniania poprzez rozdzielenie oceny zadań realizowanych przez funkcjonariusza od jego potencjału kompetencyjnego. W pierwszej kolejności ocenie podlega sposób realizacji zadań na stanowisku służbowym (pierwsze kryterium). Ocena sposobu realizacji zadań dokonywana jest odrębnie dla stanowisk specjalistycznych i eksperckich oraz odrębnie dla stanowisk kierowniczych, co podyktowane jest ich specyfiką. Zadania wykonywane na stanowiskach specjalistycznych i eksperckich oceniane są w powiązaniu z czasochłonnością tych zadań, określoną zarządzeniem w sprawie zasad dokonywania opisów i wartościowania stanowisk służbowych funkcjonariuszy celnych. Z kolei na stanowiskach kierowniczych ocenie podlegają dwa zadania (realizacja celów i zadań oraz planowanie i organizowanie) według procentowego ich udziału w całości zadań wykonywanych przez kadrę kierownicza (odpowiednio jest to 70 proc. i 30 proc.).

Rozporządzenie wprowadza również opisową skalę ocen (od 1 do 5) dla trzech przesłanek, które uwzględnia się przy sporządzaniu oceny sposobu realizacji zadań, tj. terminowość, jakość i efektywność wykonywanych zadań. Ta część procesu oceniania funkcjonariuszy łączy system ocen okresowych z systemem opisów i wartościowania stanowisk służbowych funkcjonariuszy celnych.

Ocena okresowa obejmuje również kompetencje posiadane przez funkcjonariusza (drugie kryterium), co łączy system ocen okresowych z Modelem kompetencyjnym w Służbie Celnej. Model ten ma na celu wspieranie procesów zarządzania zasobami ludzkimi w Służbie Celnej, w szczególności takich jak szkolenie i rozwój, budowanie ścieżek rozwoju i kariery zawodowej, rekrutacja zewnętrzna i wewnętrzna. Model kompetencyjny to zestaw najważniejszych z punktu widzenia organizacji kompetencji.

Ocena funkcjonariusza według kryteriów wskazanych w rozporządzeniu w ostateczności przesądza o wywiązywaniu się funkcjonariusza z obowiązków służbowych (ocena pozytywna) bądź o nie wywiązywaniu się z takich obowiązków (ocena negatywna).

Przeprowadzenie procesu oceniania funkcjonariusza należy do kierownika urzędu, którym wobec funkcjonariuszy pełniących służbę w komórkach organizacyjnych w urzędzie obsługującym ministra finansów jest Szef Służby Celnej, a wobec funkcjonariuszy pełniących służbę w izbach celnych i urzędach celnych jest dyrektor izby celnej. Zobiektywizowaniu procesu oceniania służą regulacje rozszerzające krąg podmiotów biorących w nim udział. Poza kierownikiem urzędu i ocenianym funkcjonariuszem udział w nim bierze jego bezpośredni przełożony oraz inne osoby nadzorujące pracę funkcjonariusza (naczelnik urzędu celnego albo jego zastępca, zastępca dyrektora izby celnej lub główny księgowy, dyrektor departamentu w urzędzie obsługującym ministra finansów albo jego zastępca oraz fakultatywnie np. kierownik zmiany).

W trakcie procesu oceniania uwzględniane powinny być okoliczności realizacji zadań na stanowisku służbowym, w szczególności potwierdzone w dokumentacji gromadzonej przez bezpośredniego przełożonego lub funkcjonariusza celnego, co jest istotnym novum.

Rozporządzenie podnosi rangę rozmowy oceniającej, jaką bezpośredni przełożony zobowiązany jest przeprowadzić z ocenianym funkcjonariuszem. Znaczenie tego elementu procesu oceniania uwypuklono poprzez wprowadzenie obowiązku potwierdzenia przez funkcjonariusza faktu przeprowadzenia z nim rozmowy bądź poprzez sporządzenie adnotacji wskazującej przyczyny odmowy potwierdzenia odbycia takiej rozmowy.

Zobiektywizowaniu uległ również proces ponownego rozpatrzenia sprawy dotyczącej oceny okresowej, uruchamiany wnioskiem funkcjonariusza. Nowym rozwiązaniem jest konieczność powołania przez kierownika urzędu komisji opiniodawczo-doradczej w przypadku negatywnej oceny okresowej funkcjonariusza. Fakultatywność powołania komisji obejmuje wnioski o ponowne rozpatrzenie sprawy dotyczące pozytywnej oceny okresowej funkcjonariusza. Rozpatrzenie wniosku ma miejsce dopiero po zapoznaniu się ze stanowiskiem powołanej komisji, a także stanowiskiem bezpośredniego przełożonego oraz innych osób nadzorujących pracę funkcjonariusza, jeżeli brały udział w procesie oceniania funkcjonariusza.

Wprowadzenie nowych rozwiązań oraz obostrzenie dotychczas stosownych wymogów w zakresie trybu oceniania uczynić ma ten proces przejrzystym, opartym na obiektywnych i racjonalnych przesłankach.

Artykuł pochodzi z programu Lex Administracja Skarbowa