Luka VAT to różnica pomiędzy realnymi wpływami z podatku VAT, a wpływami możliwymi do osiągnięcia. Powstaje w konsekwencji zarówno oszustw podatkowych, jak i funkcjonowania szarej strefy czy niewydajności poboru podatków. Z tego względu nie jest możliwe zredukowanie luki VAT do zera - zawsze będzie istniała, ale można ją znacznie zmniejszyć.


Luka uderza nie tylko w budżet
- Oprócz oczywistych konsekwencji w postaci uszczuplania wpływów do budżetu, luka VAT negatywnie oddziałuje również na uczciwych przedsiębiorców i ich konkurencyjność, a także psuje wizerunek całego kraju – mówi Tomasz Barańczyk, partner zarządzający działem prawno-podatkowym PwC. Dodaje, że dlatego tak istotne jest, by uszczelnienie systemu podatkowego było priorytetem rządzących.

Według szacunków ekspertów PwC,  luka VAT w Polsce w 2016 r. wyniosła 2,9% PKB, czyli ok. 52 mld zł. Prognoza na ten rok (powstała w oparciu o dane z wpływu podatku VAT w pierwszych 6 miesiącach 2017 r.), przewiduje, że dochody z VAT wzrosną o około 19% w ujęciu rocznym i wyniosą nieco ponad 150 mld zł. Oznacza to spadek luki w VAT do poziomu 2% PKB, czyli ok. 39 mld zł.

Z dostępnych danych wynika, że ostatnie działania rządu, mające na celu zwiększenie wpływów z VAT, dały bardzo dobre rezultaty. Oczywiście oczekiwania są jeszcze większe. Pytanie czy jest możliwe "cofnięcie" luki VAT do stanu z 2007 r., kiedy wyniosła ona tylko 0,6% PKB. Eksperci PwC twierdzą, że tak. Oznaczałoby to wzrost wpływów z VAT w 2017 r. o 27,3 mld zł.

Pomoże żelazna triada
Obecny wzrostu wpływów z VAT wynika zarówno ze wzrostu dochodów brutto, jak i spadku zwrotów. Z pewnością przyczyniło się do tego wprowadzenie Jednolitego Pliku Kontrolnego, pakietu paliwowego, czy mechanizmu odwrotnego obciążenia na kolejne towary wrażliwe (np. telefony komórkowe, czy pręty stalowe).
Zdaniem ekspertów PwC w celu trwałego spadku luki VAT konieczna jest żelazna triada działań: analiza danych, zmiany legislacyjne oraz działania miękkie.

- Na poziomie analitycznym skuteczne w bieżącym wykrywaniu asortymentu narażonego na wyłudzenia może okazać się efektywne wykorzystanie danych statystycznych dotyczących wewnątrzwspólnotowego handlu towarowego – mówi Tomasz Pabiański, dyrektor w dziale prawno-podatkowym PwC. Wskazuje, że systemowo, dobrym narzędziem istotnie ograniczającym możliwość nadużyć jest mechanizm podzielonej płatności, który ma być wdrożony w przyszłym roku. Natomiast kwestią otwartą pozostaje, czy system obecnie proponowanych zachęt dla podatników przyczyni się do jego stosowania na szerszą skalę. Trudno też na polu skutecznej walki z wyłudzeniami VAT przecenić rolę działań „miękkich”. Przykład prowadzonych przez Ministerstwo Finansów konsultacji społecznych w zakresie przesłanek należytej staranności w VAT pokazuje, że rolę tę dostrzegają także organy administracji publicznej.

Czy mogą być jakieś efekty uboczne uszczelniania VAT? To znaczący, w ostatnim czasie, wzrost kontroli i postępowań podatkowych. A to przynosi efekt „represyjnego państwa”.