Kto jest płatnikiem zaliczek na podatek dochodowy w przypadku pracowników skazanych osadzonych w zakładzie karnym?

Od listopada będziemy na mocy porozumienia z zakładem karnym zatrudniać do prac porządkowych więźniów. Mamy odprowadzać od nich składki społeczne z kodem 080000.

Jak wygląda sprawa składki zdrowotnej oraz PIT-4 i jakich potrąceń należy dokonywać?

Podmiot, w którym osadzeni w zakładzie karnym skazani na karę pozbawienia wolności wykonują pracę obowiązany jest jedynie do odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne. Skazani tacy nie podlegają bowiem składkom na ubezpieczenia zdrowotne, zaś płatnikiem zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych tych osób jest zakład karny, w którym przebywają.

Zasady zatrudniania osób skazanych na karę pozbawienia wolności osadzonych w zakładzie karnym regulują przepisy Oddziału 5 Rozdziału X ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 90, poz. 557 z późn. zm.) - dalej k.k.w. oraz rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 9 lutego 2004 r. w sprawie szczegółowych zasad zatrudniania skazanych (Dz. U. Nr 27, poz. 242) - dalej r.z.s. W odniesieniu do przywięziennych zakładów pracy i jednostek organizacyjnych Służby Więziennej regulacje prawne zatrudniania więźniów znalazły się również w ustawie z dnia 28 sierpnia 1997 r. o zatrudnianiu osób pozbawionych wolności (Dz. U. Nr 123, poz. 777 z późn. zm.).
Zgodnie z § 7 r.z.s. wynagrodzenie za pracę skazanego zakład pracy przekazuje w całości zakładowi karnemu w którym skazany przebywa w terminie do 10 dnia miesiąca za miesiąc poprzedni. Z wynagrodzenia tego zakład karny odprowadza potrącenia na Fundusz pomocy postpenitencjarnej (art. 43 k.k.w.) czy środki przeznaczone dla skazanego po zwolnieniu z zakładu karnego (art. 126 § 1 k.k.w.).
Do poboru zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych zobowiązany jest również zakład karny, w którym skazany przebywa (art. 35 ust. 1 pkt 4 ustawy z 26 lipca 1991 o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z późn. zm.) - dalej u.p.d.o.f. Przez pojęcie wynagrodzenia przypadającego skazanemu rozumie się bowiem kwotę, pozostałą po dokonaniu potrąceń z wynagrodzenia przysługującego składek na ubezpieczenie społeczne i kwoty na fundusz pomocy postpenitencjarnej. Kwota ta stanowi podstawę do naliczenia zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych (art. 242 § 15 k.k.w.).
Proszę jednak zauważyć, że świadczenia, inne niż wynagrodzenie przekazywane zakładowi karnemu, przyznane skazanym przez podmiot w którym wykonują pracę nie będą stanowić przychodów z umowy o pracę (art. 12 ust. 1 u.p.d.o.f.), a przychody z innych źródeł (art. 20 ust. 1 u.p.d.o.f.). Wykonywanie pracy przez skazanego nie odbywa się bowiem na podstawie ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) - dalej k.p., a na podstawie przepisów k.k.w., przy czym przepisy k.p. stosowane są jedynie pomocniczo (art. 121 § 8 i 9 k.k.w.).
Podobne stanowisko zostało przedstawione m.in. w interpretacji Naczelnika Urzędu Skarbowego w Suwalkach z 22 lutego 2006 r., U.S.XIII-415/37/210/05, http://sip.mf.gov.pl/sip.).
Skazani wykonujący odpłatnie pracę podlegają jednak obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym (art. 6 ust. 1 pkt 8 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74 z późn. zm.) - dalej u.s.u.s i art. 102 pkt 4 k.k.w.). Zasady ubezpieczenia społecznego takich skazanych nie odbiegają od zasad ubezpieczenia społecznego pracowników (art. 16 ust. 1 pkt 8, art. 18 ust. 4a i 4b u.s.u.s.). Składki na ubezpieczenia społeczne skazanych obliczają, rozliczają i przekazują co miesiąc do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych płatnicy. Płatnikiem składek na ubezpieczenia społeczne jest w odniesieniu do skazanego podmiot, na którego rzecz wykonywana jest odpłatnie praca w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania (art. 4 pkt 2 lit. c u.s.u.s.).
Opieka zdrowotna skazanych osadzonych w zakładach karnych zapewniana jest natomiast nieodpłatnie przez jednostki organizacyjne Służby Więziennej (art. 115 k.k.w.). Nie podlegają oni więc obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu (art. 66 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (teks jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 z późn. zm.).