Odpowiedź:
W opisanej sytuacji należy zastosować procedurę odwrotnego obciążenia. W opisanej sytuacji transakcję należy wykazać w Informacji podsumowującej pomimo braku VAT-UE kontrahenta.
Uzasadnienie:
Podstawowa zasada określenia miejsca świadczenia usług sformułowana została w art. 28b ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054, z późn. zm.) – dalej u.p.t.u.
Zgodnie ze wskazanym artykułem miejscem świadczenia tych usług jest miejsce, w którym podatnik będący usługobiorcą posiada siedzibę działalności gospodarczej.
Natomiast za podatników – jak wynika z art. 28a pkt 1u.p.t.u. – uważa się:
– podmioty, które wykonują samodzielnie działalność gospodarczą w rozumieniu VAT  lub działalność odpowiadającą tej działalności (dotyczy to podatników zagranicznych), bez względu na cel czy rezultat takiej działalności (z wyłączeniem organów władzy publicznej oraz urzędów obsługujących te organy w zakresie realizowanych zadań nałożonych odrębnymi przepisami prawa, dla realizacji których zostały one powołane),
– osoby prawne niebędące podatnikami, o których mowa wyżej, które są zidentyfikowane do celów podatku VAT w Polsce lub w innym państwie członkowskim.
Fakt, że kontrahent  nie posiada numeru VAT UE nie ma wpływu na postrzeganie go jako podatnika, gdyż przepis art. 28a pkt 1 lit. a u.p.t.u. nie odwołuje się w ogóle do kryterium formalnego jakim jest rejestracja.
Dlatego też wystawiając fakturę VAT należy zastosować mechanizm odwrotnego obciążenia.
Stanowisko takie potwierdził Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w piśmie z dnia 22 stycznia 2014 r., IBPP4/443-533/13/EK, w którym możemy przeczytać:
„(…)Z opisu przedstawionego we wniosku wynika, że Wnioskodawca jest polskim podatnikiem podatku VAT. Świadczy usługi w dziedzinie nauki i edukacji na rzecz spółki będącej podatnikiem w Holandii. Szkolenie jest przeprowadzane na terenie Polski w siedzibie spółki. Jest to specjalistyczne szkolenie dotyczące rozwiązań informatycznych, które są w ofercie Wnioskodawcy.
Zatem biorąc pod uwagę opis zawarty we wniosku oraz cyt. przepisy, stwierdzić należy, iż miejscem świadczenia usług w dziedzinie nauki i edukacji jest miejsce w którym usługobiorca – posiadający status podatnika w rozumieniu art. 28a u.p.t.u. posiada siedzibę działalności gospodarczej lub inne miejsce określone zgodnie z art. 28b ust. 2 i 3 u.p.t.u.
W konsekwencji, jeżeli usługobiorca posiadający status podatnika w rozumieniu art. 28a u.p.t.u. posiada siedzibę działalności gospodarczej lub inne miejsce określone zgodnie z art. 28b ust. 2 i 3 u.p.t.u. poza terytorium kraju to usługi szkoleniowe są opodatkowane w kraju, w którym usługobiorca posiada siedzibę działalności gospodarczej lub inne miejsce określone zgodnie z art. 28b ust. 2 i 3 u.p.t.u. (…)”.
 Podobne stanowisko zaprezentował Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w piśmie z dnia 9 września 2011 r., IPPP3/443-774/11-4/JFz ,w którym możemy przeczytać:
„(…)usługobiorca świadczonej przez Wnioskodawcę usługi szkolenia nie posiada siedziby ani stałego miejsca prowadzenia działalności w Polsce i jest podatnikiem zarejestrowanym do czynności podatku od towarów i usług w zakresie transakcji wspólnotowych. Jednocześnie trzeba zauważyć, iż relacja (transakcja) usługobiorca – klient nie są przedmiotem wniosku, bowiem usługa w postaci przeprowadzenia (a więc aktywnego uczestnictwa Wnioskodawcy) jest świadczona przez Wnioskodawcę na rzecz kontrahenta francuskiego. Usługę świadczoną przez kontrahenta Wnioskodawcy na rzecz jego klienta należy rozpatrywać odrębnie. Wobec tego należy uznać, iż świadczona przez Wnioskodawcę usługa szkolenia na rzecz kontrahenta z siedzibą we Francji nie jest usługą wstępu na imprezę naukową czy edukacyjną i tym samym nie znajdzie zastosowania art. 28g u.p.t.u.
Biorąc pod uwagę przedstawiony stan faktyczny oraz obowiązujące w tym zakresie przepisy należy uznać, iż miejscem świadczenia usługi szkolenia świadczonej przez Wnioskodawcę na rzecz podatnika VAT UE z siedzibą we Francji, na podstawie art. 28b u.p.t.., nie jest terytorium Polski a Francja.(…)”.
Zakres transakcji wykazywanych w informacjach podsumowujących został określony w art. 100 ust. 1 u.p.t.u..
W punkcie 4 tego artykułu wskazano, iż podatnicy zarejestrowani jako podatnicy VAT UE, są obowiązani składać w urzędzie skarbowym zbiorcze informacje o wyświadczonych usługach, do których stosuje się art. 28b u.p.t.u., na rzecz podatników podatku od wartości dodanej lub osób prawnych niebędących takimi podatnikami, zidentyfikowanych na potrzeby podatku od wartości dodanej, świadczonych na terytorium państwa członkowskiego innym niż terytorium kraju, innych niż zwolnionych od podatku od wartości dodanej lub opodatkowanych stawką 0%, dla których zobowiązanym do zapłaty podatku od wartości dodanej jest usługobiorca.
Obowiązek składania informacji podsumowujących mają podatnicy podatku od towarów i usług zarejestrowani jako podatnicy VAT UE, jeżeli łącznie spełnią następujące warunki:
– świadczą usługi opodatkowane na terytorium państwa członkowskiego innym niż terytorium kraju,
– świadczone usługi są opodatkowane na terytorium państwa członkowskiego innym niż terytorium kraju zgodnie z ogólną regułą ustalania miejsca świadczenia zawartą w art. 28b ustawy o VAT,
– nabywcami tych usług są podatnicy podatku od wartości dodanej lub osoby prawne niebędące takimi podatnikami, zidentyfikowane na potrzeby podatku od wartości dodanej,
– świadczone usługi podlegają u nabywcy opodatkowaniu VAT (tzn. nie są to usługi zwolnione z opodatkowania VAT albo opodatkowane stawką 0%),
– zobowiązanym do zapłaty podatku od wartości dodanej jest usługobiorca
W konsekwencji wskazane usługi powinny zostać co do zasady (o ile zachodzą przesłanki wskazane powyżej)wykazane w informacji podsumowującej. Brak rejestracji VAT UE nabywcy usługi nie ma znaczenia dla obowiązku złożenia informacji podsumowującej. Wystarczy, że jest on podatnikiem podatku od wartości dodanej. Ten warunek w omawianym przypadku został spełniony.

Rafał Styczyński, autor współpracuje z publikacją Vademecum Doradcy Podatkowego
Odpowiedzi udzielono 27.04.2015 r.