Jakie są konsekwencje stwierdzenia przez ZUS fikcyjności umowy zlecenia?

Pytanie pochodzi z publikacji Vademecum Głównego KsięgowegoPrzedsiębiorca otrzymał decyzję ZUS, w której stwierdzono fikcyjność umowy zlecenia. Wcześniejsze wyjaśnienia nie zostały wzięte pod uwagę. Rozważa odwołanie.Jeżeli jednak zrezygnuje z drogi odwoławczej, jakie będą skutki w rozliczeniach w ZUS oraz jakie inne konsekwencje?

Odpowiedź:

Fikcyjna umowa zlecenia, a więc taka, na której podstawie nie jest wykonywana praca, nie stanowi tytułu do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego. Konsekwencją stwierdzenia przez ZUS fikcyjności umowy zlecenia powinno być więc stwierdzenie, że z tytułu tej umowy zleceniobiorca nie podlega ubezpieczeniom społecznym.

Uzasadnienie:
Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 4), art. 11 ust. 2 i art. 12 ust. 1 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2016 r. poz. 963 z późn. zm.) – dalej u.s.u.s., oraz art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. e) ustawy z 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2016 r. poz. 1793 z późn. zm.) – dalej u.ś.o.z., osoba wykonująca pracę na podstawie umowy zlecenia podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i zdrowotnemu, a dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu.

Z art. 83 § 1 ustawy z 23.04.1964 r. Kodeks cywilny (tekst jedn.: Dz.U. z 2016 r. poz. 380 z późn. zm.) – dalej k.c., nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Jeżeli oświadczenie takie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności. W wyroku z 10.06.2013 r., II PK 299/12, Sąd Najwyższy stwierdził, że pozorność oświadczenia woli (art. 83 § 1 k.c.) może zachodzić zarówno wtedy, gdy pod pozorowaną czynnością nie kryje się inna czynność prawna (pozorność zwykła), jak i wtedy, gdy pod oświadczeniem pozornym ukrywa się inna czynność prawna (pozorność kwalifikowana). Ważność czynności dysymulowanej (ukrytej pod pozorną czynnością prawną) ocenia się według właściwości tej czynności. Czynność dysymulowana może być uznana za ważną i wywołującą skutki prawne, jeżeli spełnione są warunki jej ważności i jednocześnie nie ma podstaw do przyjęcia, że strony zmierzały do obejścia prawa (działały in fraudem legis – art. 58 § 1 k.c.).

Biorąc pod uwagę powyższe należy stwierdzić, że jeśli strony zawarły fikcyjną umowę zlecenia a więc taką, na której podstawie nie jest wykonywana praca, powoduje to nieważność tej umowy. Fikcyjna umowa zlecenia nie stanowi tytułu do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego. Wydanie przez ZUS prawomocnej decyzji stwierdzającej, że zleceniobiorca nie podlega ubezpieczeniom społecznym z uwagi na fikcyjność jego umowy zlecenia sprawia, że:

• a) zleceniodawca powinien wyrejestrować zleceniodawcę z ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego od dnia zawarcia umowy zlecenia,
• b) zleceniodawca powinien dokonać korekty dokumentów rozliczeniowych (tj. deklaracji rozliczeniowych ZUS DRA i imiennych raportów miesięcznych ZUS RCA), w których rozliczył składki za zleceniobiorcę, gdyż przedmiotowe składki są nienależne,
• c) pobrane przez zleceniobiorcę świadczenia z ubezpieczeń społecznych z tytułu fikcyjnej umowy zlecenia (np. zasiłek chorobowy) są nienależne.

Piotr Kostrzewa, autor współpracuje z publikacją Vademecum Głównego Księgowego
Odpowiedzi udzielono  3.03.2017 r.
 

Więcej informacji i narzędzi znajdziesz w programie Vademecum Głównego Księgowego Bądź na bieżąco ze zmianami prawnymi i korzystaj z aktualnych materiałów