Spółka posiada rozliczenia z kontrahentem zagranicznym zarówno po stronie zobowiązań jak i należności. Wiemy, że nie ma szans na uregulowanie przez tego kontrahenta długu wobec spółki. Na kwotę naszych należności zamierzamy utworzyć odpisy aktualizujące.
Czy możliwe jest skompensowanie wzajemnych rozliczeń do kwoty naszego długu wobec kontrahenta?
Czy przy kompensacie należałoby przyjąć inny kurs niż wynikający z dokumentów zakupu i sprzedaży?
Podmioty współpracujące ze sobą stają się często względem siebie zarazem wierzycielami i dłużnikami z tytułu wzajemnych świadczeń wyrażonych w pieniądzu. Najczęściej regulują swoje zobowiązania w drodze zapłaty pieniężnej (najczęściej bezgotówkowej), jednak częstą formą zapłaty wzajemnej jest też tzw. potrącenie (kompensata) wzajemnych wierzytelności. Stosuje się ją zwłaszcza wtedy, kiedy jeden z kontrahentów dopuszcza się zaległości w płatnościach. W takiej sytuacji drugi kontrahent jest zainteresowany skompensowaniem wzajemnych rozliczeń do kwoty jego długu wobec kontrahenta, przez co faktycznie uzyskuje zapłatę. Taka kompensata jest co do zasady dopuszczalna pod warunkiem spełnienia kilku wymogów.
W przypadku dokonywania potrąceń w walucie obcej stosuje się kurs średni NBP z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień dokonania potrącenia. Wzajemne potrącenie jest formą zapłaty drogą pozabankową i nie wiąże się z operacjami, dla których możliwe byłoby zastosowanie faktycznego kursu wymiany walut.
Faktyczna realizacja kompensaty następuje przez złożenie jednostronnego oświadczenia woli drugiej stronie. W efekcie umorzeniu ulegają wzajemne wierzytelności, do wysokości tej wierzytelności, która jest niższa. Aby mogło dojść do potrącenia ustawowego, muszą być spełnione określone przesłanki dwie strony muszą być względem siebie zarówno wierzycielami, jak i dłużnikami, wierzytelności muszą być jednorodzajowe, tj. przedmiotem świadczeń obu stron muszą być pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone co do gatunku, świadczenie, z którego można dokonać potrącenia, musi być wymagalne, czyli termin jego spełnienia upłynął, wierzytelność, z której wierzyciel dokonuje potrącenia, musi być zaskarżalna dla dłużnika, tzn. może on skutecznie dochodzić swoich praw, kwestionując jej zasadność przed sądem lub innym organem.
W art. 15a ust. 2 i 3 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 z późn. zm. - dalej u.p.d.o.p.) określono sytuacje, w których powstają dodatnie i ujemne różnice kursowe w związku z dokonywaniem operacji gospodarczych wyrażonych w walutach obcych. Jak wynika z art. 15a ust. 2 pkt 1 i 2 oraz art. 15a ust. 3 pkt 1 i 2 ww. ustawy dodatnie (ujemne) różnice kursowe powstają, jeżeli wartość przychodu należnego wyrażonego w walucie obcej po przeliczeniu na złote według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski jest niższa (wyższa) od wartości tego przychodu w dniu jego otrzymania, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tego dnia, a także gdy wartość poniesionego kosztu wyrażonego w walucie obcej po przeliczeniu na złote według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski jest wyższa (niższa) od wartości tego kosztu w dniu zapłaty, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tego dnia. Na podstawie art. 15a ust. 7 u.p.d.o.p. za dzień zapłaty, o którym mowa w ust. 2 i 3 uważa się dzień uregulowania zobowiązań w jakiejkolwiek formie, w tym w wyniku potrącenia wierzytelności. Jak stanowi art. 15a ust. 4 u.p.d.o.p. jeżeli przy obliczaniu wartości różnic kursowych, o których mowa w ust. 2 i 3, nie jest możliwe uwzględnienie faktycznie zastosowanego kursu waluty w danym dniu, przyjmuje się kurs średni ogłaszany przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego ten dzień.
Uwzględniając powyższe należy zgodzić się z poglądem (akceptowanym również przez organy podatkowe), że potrącenie wierzytelności jest formą zapłaty dokonywanej z pominięciem banku i nie wiąże się z operacjami, dla których możliwe byłoby zastosowanie faktycznego kursu wymiany walut, stąd na podstawie cytowanego wyżej art. 15a ust. 4 u.p.d.o.p. zastosowanie znajdzie kurs średni ogłaszany przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień zapłaty (wygaśnięcia zobowiązania w formie potrącenia).
Przykład
Odpowiedzi na pytanie, jaki kurs należy zastosować do rozliczenia potrącenia wzajemnych wierzytelności w walutach obcych udzielały też organy podatkowe (por. postanowienie Małopolskiego Urzędu Skarbowego w sprawie interpretacji prawa podatkowego z dnia 22 maja 2007 r., PO2/423-45/07/42523, http://sip.mf.gov.pl/sip).
Czy możliwe jest skompensowanie wzajemnych rozliczeń do kwoty naszego długu wobec kontrahenta?
Czy przy kompensacie należałoby przyjąć inny kurs niż wynikający z dokumentów zakupu i sprzedaży?
Podmioty współpracujące ze sobą stają się często względem siebie zarazem wierzycielami i dłużnikami z tytułu wzajemnych świadczeń wyrażonych w pieniądzu. Najczęściej regulują swoje zobowiązania w drodze zapłaty pieniężnej (najczęściej bezgotówkowej), jednak częstą formą zapłaty wzajemnej jest też tzw. potrącenie (kompensata) wzajemnych wierzytelności. Stosuje się ją zwłaszcza wtedy, kiedy jeden z kontrahentów dopuszcza się zaległości w płatnościach. W takiej sytuacji drugi kontrahent jest zainteresowany skompensowaniem wzajemnych rozliczeń do kwoty jego długu wobec kontrahenta, przez co faktycznie uzyskuje zapłatę. Taka kompensata jest co do zasady dopuszczalna pod warunkiem spełnienia kilku wymogów.
W przypadku dokonywania potrąceń w walucie obcej stosuje się kurs średni NBP z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień dokonania potrącenia. Wzajemne potrącenie jest formą zapłaty drogą pozabankową i nie wiąże się z operacjami, dla których możliwe byłoby zastosowanie faktycznego kursu wymiany walut.
Faktyczna realizacja kompensaty następuje przez złożenie jednostronnego oświadczenia woli drugiej stronie. W efekcie umorzeniu ulegają wzajemne wierzytelności, do wysokości tej wierzytelności, która jest niższa. Aby mogło dojść do potrącenia ustawowego, muszą być spełnione określone przesłanki dwie strony muszą być względem siebie zarówno wierzycielami, jak i dłużnikami, wierzytelności muszą być jednorodzajowe, tj. przedmiotem świadczeń obu stron muszą być pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone co do gatunku, świadczenie, z którego można dokonać potrącenia, musi być wymagalne, czyli termin jego spełnienia upłynął, wierzytelność, z której wierzyciel dokonuje potrącenia, musi być zaskarżalna dla dłużnika, tzn. może on skutecznie dochodzić swoich praw, kwestionując jej zasadność przed sądem lub innym organem.
W art. 15a ust. 2 i 3 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 z późn. zm. - dalej u.p.d.o.p.) określono sytuacje, w których powstają dodatnie i ujemne różnice kursowe w związku z dokonywaniem operacji gospodarczych wyrażonych w walutach obcych. Jak wynika z art. 15a ust. 2 pkt 1 i 2 oraz art. 15a ust. 3 pkt 1 i 2 ww. ustawy dodatnie (ujemne) różnice kursowe powstają, jeżeli wartość przychodu należnego wyrażonego w walucie obcej po przeliczeniu na złote według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski jest niższa (wyższa) od wartości tego przychodu w dniu jego otrzymania, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tego dnia, a także gdy wartość poniesionego kosztu wyrażonego w walucie obcej po przeliczeniu na złote według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski jest wyższa (niższa) od wartości tego kosztu w dniu zapłaty, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tego dnia. Na podstawie art. 15a ust. 7 u.p.d.o.p. za dzień zapłaty, o którym mowa w ust. 2 i 3 uważa się dzień uregulowania zobowiązań w jakiejkolwiek formie, w tym w wyniku potrącenia wierzytelności. Jak stanowi art. 15a ust. 4 u.p.d.o.p. jeżeli przy obliczaniu wartości różnic kursowych, o których mowa w ust. 2 i 3, nie jest możliwe uwzględnienie faktycznie zastosowanego kursu waluty w danym dniu, przyjmuje się kurs średni ogłaszany przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego ten dzień.
Uwzględniając powyższe należy zgodzić się z poglądem (akceptowanym również przez organy podatkowe), że potrącenie wierzytelności jest formą zapłaty dokonywanej z pominięciem banku i nie wiąże się z operacjami, dla których możliwe byłoby zastosowanie faktycznego kursu wymiany walut, stąd na podstawie cytowanego wyżej art. 15a ust. 4 u.p.d.o.p. zastosowanie znajdzie kurs średni ogłaszany przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień zapłaty (wygaśnięcia zobowiązania w formie potrącenia).
Przykład
Odpowiedzi na pytanie, jaki kurs należy zastosować do rozliczenia potrącenia wzajemnych wierzytelności w walutach obcych udzielały też organy podatkowe (por. postanowienie Małopolskiego Urzędu Skarbowego w sprawie interpretacji prawa podatkowego z dnia 22 maja 2007 r., PO2/423-45/07/42523, http://sip.mf.gov.pl/sip).