Ciekawa jest glosa do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 21.02.2017 r., I FSK 1679/16 pt. Firmanctwo i należyta staranność w kontekście prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego. Na uwagę zasługuje fragment odnoszący się do konieczności uwzględniania przez organy podatkowe (i przyjmowania jako wykazania przez podatnika działania w dobrej wierze) posiadanych i przedkładanych przez podatników dokumentów rejestrowych jego kontahentów. Ten aspekt był bowiem jednym z kluczowych w glosowanym wyroku.
Glosowane orzeczenie NSA wskazuje, że interes fiskalny państwa podlega ochronie do granic wyznaczonych zasadami konstytucyjnymi. I słusznie, wszak nic innego nie sprzyja bardziej realizacji tego interesu niż pewność i proporcjonalność w stosowaniu prawa. W przedmiotowej sprawie nie sposób było zastosować tych zasad inaczej niż uznać, że dostawcy skarżącego byli rzeczywistymi dostawcami paliw, a skarżący, działając w zaufaniu do informacji pochodzących od organów państwa, dochował należytej staranności.
Fakt, iż glosowane orzeczenie wyraża tezy pozostające w mniejszości w orzecznictwie sądowym, zwłaszcza w kontekście przesłanek dochowania należytej staranności w doborze kontrahenta, sam w sobie nie oznacza, że należy je uznawać za niezasadne czy niegodne uwagi. Dopóty bowiem katalog przesłanek należytej staranności nie zostanie zdefiniowany w ustawie podatkowej, dopóki decyzje w tym względzie będą należały do sądów krajowych, a więc finalnie do NSA. Biorąc natomiast pod uwagę, że problematyka przesłanek dochowania należytej staranności jest de facto wtórna wobec samego rozumienia należytej staranności w kontekście obowiązków państwa i podatników oraz rozdziału ryzyka pomiędzy nimi, nie jest wykluczone, że dla rozstrzygnięcia występujących na tym tle rozbieżności w orzecznictwie zostanie w przyszłości podjęta uchwała składu poszerzonego NSA. Moc wiążąca uchwały składu poszerzonego, bez względu na kierunek, który przyjąłby Sąd, byłaby natomiast istotną wskazówką dla podatników, oczekujących od szeroko pojętej władzy publicznej wskazania wiążących punktów odniesienia w procesie weryfikowania kontrahentów.
