Odpowiedź:
Dochody z tytułu wykupu certyfikatów nie mogą być traktowane jako „dywidendy” w rozumieniu przepisów UPO.
Powinny być one traktowane albo jako „zyski przedsiębiorstw” albo jako inne dochody. W związku z powyższym (przy założeniu, że spółka cypryjska nie ma w Polsce zakładu) przychody, o których mowa nie podlegałyby opodatkowaniu w Polsce.
Uzasadnienie:
Regulacje dotyczące funduszy inwestycyjnych zamkniętych oraz certyfikatów inwestycyjnych zawarte są w przepisach ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych (Dz. U. z 2014 r. poz. 157) – dalej u.f.i.
Analizie poddać trzeba przede wszystkim charakter certyfikatu inwestycyjnego, bowiem to od tego zależy sposób potraktowania przychodów z wykupu tych certyfikatów, a w konsekwencji – ewentualne opodatkowanie tych przychodów w Polsce.
Należy bowiem zauważyć, że zgodnie z przepisami umowy między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Cypru w sprawie unikania podwójnego opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i majątku, sporządzonej w Warszawie dnia 4 czerwca 1992 r. (Dz. U. z 1993 r. Nr 117, poz. 523 z późn. zm.) – dalej UPO, dywidendy mogą podlegać podatkowi u źródła przy czym pod pojęciem dywidend rozumie się dochody z akcji lub innych praw związanych z udziałem w zyskach i nie odnoszących się do roszczeń z tytułu wierzytelności, jak również dochody z innych udziałów w spółce, które są traktowane w ten sam sposób, jak dochód z akcji, zgodnie z ustawodawstwem podatkowym Państwa, w którym spółka dokonująca jego podziału ma siedzibę.
Należałoby zatem ustalić, czy przepisy polskie pozwalają na potraktowanie dochodów z tytułu wykupu certyfikatów inwestycyjnych na równi z dochodami z tytułu akcji.
W myśl art. 117 u.f.i. fundusz inwestycyjny zamknięty emituje certyfikaty inwestycyjne. Certyfikaty inwestycyjne mogą być przedmiotem oferty publicznej lub dopuszczenia do obrotu na rynku regulowanym, lub wprowadzenia do alternatywnego systemu obrotu, jeżeli statut funduszu inwestycyjnego tak stanowi.
Certyfikaty inwestycyjne funduszu inwestycyjnego zamkniętego mogą być papierami wartościowymi imiennymi lub na okaziciela, z tym że certyfikaty inwestycyjne publicznego funduszu inwestycyjnego zamkniętego mogą być wyłącznie papierami wartościowymi na okaziciela. Certyfikat inwestycyjny jest niepodzielny. Certyfikaty inwestycyjne na okaziciela danego funduszu reprezentują co do zasady jednakowe prawa majątkowe. Statut funduszu inwestycyjnego zamkniętego może przyznać certyfikatom imiennym różnych serii różne uprawnienia, w szczególności certyfikaty inwestycyjne poszczególnych serii mogą różnić się od siebie związanym z nimi sposobem lub wysokością pobieranych opłat obciążających aktywa funduszu, wysokością udziału w dochodach funduszu, wysokością udziału w aktywach netto funduszu w przypadku jego likwidacji. Certyfikaty inwestycyjne umarza się wyłącznie w przypadkach przewidzianych w ustawie.
Jak precyzuje art. 139 u.f.i. fundusz inwestycyjny zamknięty może wykupywać certyfikaty inwestycyjne, które wyemitował, jeżeli statut funduszu tak stanowi. Fundusz inwestycyjny zamknięty może wykupywać tylko certyfikaty w pełni opłacone. W statucie funduszu inwestycyjnego zamkniętego należy określić przesłanki, tryb i warunki wykupywania certyfikatów inwestycyjnych oraz terminy i sposób dokonywania ogłoszeń o wykupie certyfikatów. Cena wykupu certyfikatu inwestycyjnego jest równa wartości aktywów netto funduszu, przypadającej na certyfikat inwestycyjny, według wyceny aktywów z dnia wykupu. Z chwilą wykupienia przez fundusz inwestycyjny zamknięty certyfikaty inwestycyjne są umarzane z mocy prawa.
Zgodnie zatem z polskim prawem, certyfikaty inwestycyjne to papiery wartościowe emitowane przez fundusze inwestycyjne zamknięte, czyli osoby prawne, których wyłącznym przedmiotem działalności jest lokowanie środków pieniężnych zebranych publicznie lub niepublicznie od uczestników funduszu określone w ustawie o funduszach inwestycyjnych papiery wartościowe i inne prawa majątkowe.
Certyfikaty inwestycyjne nie są ani udziałami, ani akcjami spółek kapitałowych. Reprezentują one określone prawa majątkowe uczestników przewidziane ustawą o funduszach inwestycyjnych oraz statutem danego funduszu mające odmienny charakter niż prawa z akcji lub udziałów, co wynika z innej funkcji gospodarczo ekonomicznej, jaką te certyfikaty inwestycyjne pełnią. W odróżnieniu od udziałów czy akcji, certyfikaty inwestycyjne (lub jednostki uczestnictwa) uprawniają właściwy podmiot (uczestnika) do otrzymania określonej kwoty będącej przypadającą na niego częścią wartości majątku funduszu inwestycyjnego. Z perspektywy uczestnika, fundusz inwestycyjny jest formą zbiorowego lokowania środków pieniężnych a nie formą prowadzenia działalności gospodarczej. Certyfikaty nie dają więc uczestnikowi prawa do udziału w samych zyskach osiąganych z działalności Funduszu, tak jak to ma miejsce w odniesieniu do akcji spółek akcyjnych lub udziałów spółek z ograniczoną odpowiedzialnością. Z punktu widzenia Uczestnika istotna jest przed wszystkim aktualna wartość majątku funduszu inwestycyjnego. Majątek ten powinien być lokowany na zasadzie dywersyfikacji ryzyka – tj. inwestowania w tak szerokie spektrum lokat, aby nawet spadek wartości jednej z lokat w niewielkim stopniu wpłynął na wartość całego portfela.
Trzeba również zwrócić uwagę na odmienność celu w jakim nabywa się certyfikaty inwestycyjne od nabycia akcji lub udziałów. W tym pierwszym przypadku celem jest inwestowanie środków finansowych członka funduszu, a w drugim uczestnictwo we wspólnym przedsięwzięciu gospodarczym. Konsekwencją tego jest silniejsze powiązanie akcjonariusza ze spółką niż członka funduszu z funduszem, gdzie statut może dopuszczać wykup certyfikatu na żądanie uczestnika. Takie rozwiązanie zapewnia uczestnikom możliwość łatwego wyjścia z funduszu i realizacji swej inwestycji.
Dlatego też uważa się, że nie jest możliwe zaliczenie kwot uzyskanych z tytułu wykupu certyfikatów przez Fundusz do kategorii przychodów (dochodów) mieszczących się w katalogu przychodów (dochodów) z tytułu udziału w zyskach osób prawnych – zob. art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst. jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 74, poz. 397 z późn. zm.) – dalej u.p.d.o.p.
Zauważyć należy, iż cechą charakterystyczną dochodów z tytułu udziału w zyskach osób prawnych jest m.in. fakt, iż uzyskany dochód stanowi wartość wypracowanego zysku pomniejszonego o podatek. Natomiast, art. 6 ust. 1 pkt 10 u.p.d.o.p. wprost dokonał podmiotowego zwolnienia funduszy inwestycyjnych z opodatkowania podatkiem dochodowym. W przypadku funduszy inwestycyjnych następuje zatem swoiste przesunięcie opodatkowania dochodów funduszu na uczestnika funduszu. Z tego wynika, że kwoty otrzymane przez uczestnika funduszu inwestycyjnego na skutek wykupu certyfikatów są odmienną od określonej w art. 10 ust. 1 u.p.d.o.p., kategorią przychodów.
  Na opodatkowanie przychodu/dochodu z tytułu wykupu certyfikatów na zasadach ogólnych (a nie – jak dochodów z tytułu udziału w zyskach osób prawnych – a więc na równi z dochodami z akcji) wskazuje także fakt, że zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 8 u.p.d.o.p. wydatki na nabycie tych certyfikatów stanowią koszt podatkowy w momencie odpłatnego ich zbycia (a więc i wykupu przez Fundusz).
Dalsze wnioski płyną z literalnego brzmienia art. 12 ust. 1 pkt 4a u.p.d.o.p., zgodnie z którym przychodami uczestnika funduszu inwestycyjnego są otrzymane dochody funduszu, w przypadku, gdy statut przewiduje wypłacanie tych dochodów bez odkupywania jednostek uczestnictwa albo wykupywania certyfikatów inwestycyjnych.
Jednocześnie, w art. 10 ust. 1 u.p.d.o.p. ustawodawca, wprowadzając otwarty katalog przychodów (dochodów) z tytułu udziału w zyskach osób prawnych, wyłączył z niego wyraźnie i wprost przychody uzyskane z wypłat dochodów funduszu jego uczestnikom bez wykupywania certyfikatów inwestycyjnych, określonych w art. 12 ust. 1 pkt 4a u.p.do.p.
Biorąc powyższe pod uwagę, trzeba stwierdzić, że przychody uczestnika funduszu opodatkowane są na zasadach ogólnych, wynikających z u.p.d.o.p. Nie są one zrównane z dochodami z akcji (dochodami z tytułu udziału w zyskach osób prawnych).
W związku z powyższym dochody z tytułu wykupu certyfikatów nie mogą być traktowane jako „dywidendy” w rozumieniu przepisów UPO.
Powinny być one traktowane albo jako „zyski przedsiębiorstw” albo jako inne dochody. W związku z powyższym (przy założeniu, że spółka cypryjska nie ma w Polsce zakładu) przychody, o których mowa nie podlegałyby opodatkowaniu w Polsce.
Taki pogląd potwierdzają również organy podatkowe udzielające interpretacji indywidualnych. Zob. przykładowo interpretacje Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie:
– z dnia 19 listopada 2009 r.; IPPB3/423-563/09-2/PD;
– z dnia 13 września 2010 r., IPPB5/423-490/10-4/AJ;
– z dnia 7 lutego 2011 r., IPPB5/423-877/10-2/AJ;
– z dnia 7 lutego 2011 r., IPPB5/423-876/10-2/AJ
– z dnia 14 stycznia 2011 r., IPPB5/423-761/10-2/AJ;
– z dnia 12 października 2010 r., IPPB5/423- 482/10-2/AJ
– z dnia 10 grudnia 2009 r.; IPPB5/423-611/09-2/PS.
 
Adam Bartosiewicz, autor współpracuje z publikacją Vademecum Doradcy Podatkowego
Odpowiedzi udzielono 2 stycznia 2015 r.