Jak należy opodatkować odszkodowanie uzyskane od GDDKiA za przejęcie działek pod budowę drogi?

Pytanie pochodzi z publikacji Vademecum Doradcy PodatkowegoJesteśmy polską firmą spółką z o.o., czynnym podatnikiem podatku VAT. Zgodnie z decyzją Wojewody otrzymamy od GDDKiA odszkodowanie za przejęte grunty pod budowę drogi. Zgodnie z art. 7 ust 1 pkt 1 ustawy VAT odszkodowanie to podlega pod zakres opodatkowania podatkiem VAT. Kwestią wątpliwą jest to, czy podlega pod zwolnienie z podatku zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 9 ustawy o VAT. Odszkodowanie dotyczy dwóch działek. Obie działki nie są objęte planem zagospodarowania przestrzennego lub decyzją o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. Pierwsza działka jest niezabudowana i zgodnie z wypisem z rejestrów gruntów określona jest jako łąka. Na drugiej działce postawiony jest m.in. baner reklamowy a zgodnie z wypisem z rejestrów działka ta określona jest jako droga. Decyzja wojewody określała wartość pierwszej działki na 9100 PLN a drugiej na 7200 PLN. Dodatkowo określała wartość składników roślinnych na kwotę 70 PLN (dotyczy pierwszej działki) oraz składników budowlanych na kwotę 900 PLN (dotyczy drugiej działki.). Na ww. tytuły zobowiązani jesteśmy do wystawienia faktury VAT.Jak należy opodatkować poszczególne pozycje na fakturze? Czy w przypadku opodatkowania stawką 23% kwotę tą należy potraktować jako netto czy brutto?

Odpowiedź:
Jeśli wywłaszczenie następuje za wynagrodzeniem (odszkodowaniem), to stanowi ono odpłatną dostawę towarów. W związku z tym mogą znaleźć zastosowanie przepisy dotyczące zwolnień od podatku. Dostawa (otrzymanie odszkodowania) działki niezabudowanej, nieobjętej planem zagospodarowania przestrzennego lub decyzją o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, podlega zwolnieniu z podatku od towarów i usług. Natomiast jeśli chodzi o drugą działkę, to dopóki znajduje się na niej baner reklamowy, będziemy mieli do czynienia z dostawą terenu zabudowanego, gdyż baner reklamowy zgodnie z prawem budowlanym traktowany jest jako budowla. Jeśli okaże się, że dostawa drugiej działki podlegałaby opodatkowaniu, to zasadne jest przyjęcie, że kwota wskazana w decyzji jest całością świadczenia należnego w postaci odszkodowania, a więc zawiera "w sobie" podatek VAT (kwota brutto), który powinien być wyliczony metodą „w stu”.
Uzasadnienie:
Opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega m.in. odpłatna dostawa towarów na terytorium kraju, przez którą należy rozumieć przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel, w tym również przeniesienie z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu lub przeniesienie z mocy prawa własności towarów w zamian za odszkodowanie (art. 5 ust. 1 pkt 1 i art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054, z późn. zm.) - dalej u.p.t.u.). W świetle powyższego należy uznać, że w tym przypadku odszkodowanie pełni funkcję wynagrodzenia. Innymi słowy, jeśli wywłaszczenie następuje za wynagrodzeniem (odszkodowaniem), to stanowi ono odpłatną dostawę towarów. Opodatkowaniu podatkiem VAT nie podlega samo odszkodowanie, lecz stanowiące dostawę towarów przeniesienie własności nieruchomości w zamian za wynagrodzenie przyjmujące formę odszkodowania. (zob. wyrok WSA z 20 lutego 2014 r., III SA/Gl 1284/11, interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach, IPPP1/443-240/12-4/MP z dnia 14 maja 2012 r.). W związku z tym, że mamy do czynienia z dostawą towarów w opisanym przypadku mogą znaleźć zastosowanie przepisy dotyczące zwolnień od podatku. Jeśli chodzi o grunt niezabudowany, to w myśl art. 43 ust. 1 pkt 9 u.p.t.u. zwalnia się od podatku dostawę terenów niezabudowanych innych niż tereny budowlane. Co istotne, przepis ten nie uzależnia zastosowania zwolnienia od tego czy podatnik odliczył podatek z tytułu nabycia gruntu. Jak wynika zaś z treści art. 2 pkt 33 u.p.t.u. przez tereny budowlane należy rozumieć grunty przeznaczone pod zabudowę zgodnie z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego, a w przypadku braku takiego planu - zgodnie z decyzją o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, o których mowa w przepisach o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. W konsekwencji dostawa (otrzymanie odszkodowania) działki niezabudowanej, nieobjętej planem zagospodarowania przestrzennego lub decyzją o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, podlega zwolnieniu z podatku od towarów i usług (zob. interpretacja ogólna Ministra Finansów, PT10/033/12/207/WLI/13/RD 58639 z dnia 14 czerwca 2013 r.). Natomiast jeśli chodzi o drugą działkę, to dopóki znajduje się na niej baner reklamowy, będziemy mieli do czynienia z dostawą terenu zabudowanego, gdyż baner reklamowy zgodnie z prawem budowlanym traktowany jest jako budowla. Zgodnie zaś z art. 29a ust. 8 u.p.t.u. w przypadku dostawy budynków lub budowli trwale z gruntem związanych albo części takich budynków lub budowli z podstawy opodatkowania nie wyodrębnia się wartości gruntu. Jeśli przedmiotem dostawy będzie więc budowla wraz z gruntem, to zastosowanie będzie miał art. 29a ust. 8 u.p.t.u. co oznacza, że grunt na którym położony jest baner będzie opodatkowany wg takich samych zasad jak ta budowla. Zakładając, że będziemy mieli do czynienia z dostawą budowli, należy odwołać się do przepisu art. 43 ust. 1 pkt 10 u.p.t.u., zgodnie z którym zwalnia się od podatku dostawę budynków, budowli lub ich części, z wyjątkiem gdy:

• a) dostawa jest dokonywana w ramach pierwszego zasiedlenia lub przed nim,
• b) pomiędzy pierwszym zasiedleniem a dostawą budynku, budowli lub ich części upłynął okres krótszy niż 2 lata.

Przez pierwsze zasiedlenie – w myśl art. 2 pkt 14 u.p.t.u. – rozumie się oddanie do użytkowania, w wykonaniu czynności podlegających opodatkowaniu, pierwszemu nabywcy lub użytkownikowi budynków, budowli lub ich części, po ich:

• a) wybudowaniu lub
• b) ulepszeniu, jeżeli wydatki poniesione na ulepszenie, w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym, stanowiły co najmniej 30% wartości początkowej.

Tak więc, jeśli Podatnik nabył nieruchomość (baner) w ramach czynności podlegających opodatkowaniu (czyli np. umowy sprzedaży podlegającej opodatkowaniu) i nie poniósł wydatków na ulepszenie, w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym, które stanowiły co najmniej 30% wartości początkowej, dostawa baneru wraz z gruntem będzie zwolniona od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 10 u.p.t.u. Należy również wskazać, że w przypadku zwolnienia z art. 43 ust. 1 pkt 10 u.p.t.u. istnieje możliwość rezygnacji ze zwolnienia i opodatkowania tej czynności. Zgodnie bowiem z art. 43 ust. 10 u.p.t.u. podatnik może zrezygnować ze zwolnienia od podatku, o którym mowa w ust. 1 pkt 10, i wybrać opodatkowanie dostawy budynków, budowli lub ich części, pod warunkiem że dokonujący dostawy i nabywca budynku, budowli lub ich części:

1. są zarejestrowani jako podatnicy VAT czynni;
2. złożą, przed dniem dokonania dostawy tych obiektów właściwemu dla ich nabywcy naczelnikowi urzędu skarbowego, zgodne oświadczenie, że wybierają opodatkowanie dostawy budynku, budowli lub ich części.

Jeśli okazałoby się, że w opisanym przypadku nie będzie można zastosować ww. przepisu (np. Podatnik sam postawił baner) Podatnik powinien sprawdzić, czy zastosowanie będzie mógł znaleźć art. 43 ust. 1 pkt 10a u.p.t.u., zgodnie z którym zwalnia się od podatku dostawę budynków, budowli lub ich części nieobjętą zwolnieniem, o którym mowa w pkt 10, pod warunkiem że:

• a) w stosunku do tych obiektów nie przysługiwało dokonującemu ich dostawy prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego,
• b) dokonujący ich dostawy nie ponosił wydatków na ich ulepszenie, w stosunku do których miał prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, a jeżeli ponosił takie wydatki, to były one niższe niż 30% wartości początkowej tych obiektów.

Warunku, o którym mowa w ust. 1 pkt 10a lit. b, nie stosuje się, jeżeli budynki, budowle lub ich części w stanie ulepszonym były wykorzystywane przez podatnika do czynności opodatkowanych przez co najmniej 5 lat (art. 43 ust. 7a u.p.t.u.). Jeśli okaże się, że dostawa drugiej działki podlegałaby opodatkowaniu, to w decyzji o wysokości odszkodowania dla przejrzystości wykazana w niej winna być kwota odszkodowania, jak i należny podatek VAT, obciążający podmiot otrzymujący odszkodowanie. Jeżeli zaś takiego rozbicia nie ma, to zasadne jest przyjęcie, że kwota wskazana w decyzji jest całością świadczenia należnego w postaci odszkodowania, a więc zawiera "w sobie" podatek VAT, który powinien być wyliczony metodą „w stu” (zob. wyrok NSA z 25 stycznia 2013 r., I FSK 426/12).
Mariusz Jabłoński, autor współpracuje z publikacją Vademecum Doradcy Podatkowego
Odpowiedzi udzielono 29 grudnia 2014 r.