W grudniu 2006 r. dokonaliśmy odpisu aktualizującego na należności z okresu 4 lutego 2006 r. - 8 września 2006 r. W zeznaniu CIT-8 za 2006 r. wykazaliśmy go jako koszty niestanowiące kosztów uzyskania przychodu. W 2007 r. zleciliśmy odzyskanie długu firmie windykacyjnej, która czyniła już starania o odzyskanie długu (mniejszego) innego wierzyciela od tego samego dłużnika. W imieniu tego drugiego wierzyciela firma windykacyjna podała dłużnika do sądu. Egzekucja okazała się bezskuteczna. Z odzyskaniem naszego długu firma windykacyjna zwlekała do chwili wyjaśnienia sprawy pierwszego wierzyciela (prawdopodobnie było to prawidłowe działanie).
Czy firma windykacyjna na podstawie udowodnionej nieściągalności wierzytelności tego pierwszego wierzyciela może stwierdzić, że również nasza wierzytelność jest nieściągalna?

Nie, orzeczenie dotyczące należności innego wierzyciela podmiotu, który jest dłużnikiem podatnika nie może być podstawą zaliczenia do kosztów podatkowych jego należności.


Zgodnie z wolą ustawodawcy zapisaną w art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 z późn. zm.) - dalej u.p.d.o.p., do podatkowych kosztów uzyskania przychodu zalicza się te wydatki, które zostały poniesione w celu uzyskania przychodu lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodu, a które z puli kosztów nie zostały wyłączone przez samego ustawodawcę.
Odpowiadając na pytanie czytelnika wskazać należy, że zasadniczo wierzytelności, które zostały uznane za nieściągalne nie mogą być zaliczone do kosztów uzyskania przychodu.
Jednak w art. 16 ust. 1 pkt 25 u.p.d.o.p., ustawodawca podatkowy - w ramach wyjątku od zasady wyłączenia z kosztów należności nieściągalnych - zgodził się na zaliczenie do kosztów podatkowych tych wierzytelności, które wcześniej były zaliczone przez podatnika do podatkowych przychodów z działalności gospodarczej podatkowego, a których nieściągalność została udokumentowana. Podkreślić jednak trzeba, że aby wierzytelność mogła być uznana za nieściągalną i by jako taka mogła być zaliczona do kosztów, podatnik musi udokumentować jej nieściągalność stosując jedną z metod zapisanych w art. 16 ust. 2 u.p.d.o.p. Ważnym przy tym jest to, że w przepisie takim zamieszczone zostało zupełne wyszczególnienie (katalog zamknięty) sposobów dokumentowania nieściągalności; oznacza to, że nie jest możliwym skuteczne (dla zaliczanie należności do kosztów) udokumentowanie nieściągalności należności (na potrzeby podatku dochodowego) w inny sposób niż wskazany w art. 16 ust. 2 u.p.d.o.p.
Zgodnie z wolą ustawodawcy wierzytelność może zostać uznana za nieściągalną, jeżeli brak możliwości jej wyegzekwowania od dłużnika potwierdzona jest:
1) postanowieniem o nieściągalności, uznanym przez wierzyciela jako odpowiadające stanowi faktycznemu, wydanym przez właściwy organ postępowania egzekucyjnego, albo
2) postanowieniem sądu o:
a) oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości obejmującej likwidację majątku, gdy majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania lub
b) umorzeniu postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku, gdy zachodzi okoliczność, o której mowa w lit. a), lub
c) ukończeniu postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku, albo
3) protokołem sporządzonym przez podatnika, stwierdzającym, że przewidywane koszty procesowe i egzekucyjne związane z dochodzeniem wierzytelności byłyby równe albo wyższe od jej kwoty.
Tak jak to wskazałem powyżej zaprezentowane wyszczególnienie tworzy katalog zamknięty i w związku z tym niedopuszczalnym jest zaliczenie do kosztów uzyskania przychodu wierzytelności, które istotnie są nieściągalne, ale nieściągalności których wierzyciel nie zdoła odpowiednio, tj. w sposób wymieniony powyżej, udokumentować.
Stanowisko takie - chociaż nie powinno budzić wątpliwości - zostało potwierdzone m.in. w wyroku NSA z dnia 5 grudnia 1997 r., I SA/Gd 768/96, VGK Platinum.
Skoro zatem w analizowanym przypadku podatnik nie dysponuje żadnym ze wskazanych powyżej dokumentów, to nie może być mowy o zaliczeniu do kosztów podatkowych nieściągalnej (jego zdaniem) należności.
Niestety, w przypadku gdy podatnik zamierza udokumentować nieściągalność postanowieniem organu egzekucyjnego musi posiadać postanowienie wydane dla niego samego. Nie jest wystarczającym wykazanie, iż zapłata nie zostanie dokonana gdyż inny wierzyciel otrzymał postanowienie o nieściągalności należności. Za słusznością takiego poglądu przemawia konstrukcja przepisu, w którym ustawodawca wskazał, że wierzyciel nie tylko musi dysponować stosowanym postanowieniem ale dodatkowo musi uznać je za odpowiadające stanowi faktycznemu. Skoro prawodawca w taki sposób zapisał obowiązek dokumentowania, to domniemywać można, iż intencja jego było to, by wierzyciel chcący zaliczyć należność do kosztów dysponował wydanym dla niego postanowieniem o nieściągalności wierzytelności.