W komunikacie z 31 stycznia 2017 r. Ministerstwo podało wstępne dane o dochodach, wydatkach oraz deficycie za 2016 rok wraz z komentarzami dotyczącymi wybranych pozycji budżetu. Razem z wcześniej opublikowanymi danymi o wykonaniu budżetu w okresie I-XI 2016 pozwala to na wstępną ocenę wykonania budżetu.

Dochody podatkowe niższe niż zaplanowano

Na podstawie wstępnych danych Ministerstwa Finansów można szacować, że w 2016 roku dochody podatkowe były o ok. 3 mld zł niższe niż zaplanowano. Dochody wyższe od planowych były możliwe tylko dzięki wyższym dochodom niepodatkowym, w szczególności 7.9 mld zł wpłaty z zysku NBP, zamiast planowanych 3.2 mld zł.

Dochody budżetu wyniosły 314,6 mld zł, co było kwotą nieznacznie wyższą (0,8 mld zł/0,3 proc.) niż zaplanowano. Analiza dostępnych danych wskazuje że gorsze od oczekiwań dochody podatkowe (o ok. 3 mld zł) zostały skompensowane wyższymi dochodami niepodatkowymi (o ok. 6 mld zł, w tym 4,5 mld zł wyższej wpłaty z zysku NBP. Niższe dochody podatkowe to efekt przede wszystkim niższych wpływów z VAT i podatku od niektórych instytucji finansowych oraz niewprowadzonego podatku od sklepów wielko powierzchniowych. Te ubytki częściowo zostały skompensowane wyższymi wpływami z akcyzy i PIT.

Plany wpływów podatkowych w 2017 r. zbyt optymistyczne

Na 2017 r. Ministerstwo Finansów zakłada wzrost dochodów podatkowych o 10.4  proc., przy czym w 2016 r. wzrost ten wyniósł tylko 5 proc. zamiast zaplanowanych 6.3 proc. Rząd w budżecie na 2017 r. założył tak wysoki wzrost wpływów podatkowych, by na papierze wykazać, że jest finansowanie na szkodliwe obniżenie wieku emerytalnego.

Niższe wpływy podatkowe w 2016 roku sprawiają, że realizacja zakładanych wpływów podatkowych w 2017 roku będzie jeszcze trudniejsza. Po pierwsze w dotychczasowych danych nie widać przełomowego wzrostu ściągalności podatków wynikającej z uszczelnienia systemu podatkowego. Po drugie niższa realizacja wpływów podatkowych w 2016 roku oznacza, że by osiągnąć założony na 2017 rok poziom 301,2 mld zł nominalna dynamika wpływów podatkowych będzie musiała przekroczyć 10 proc..

Choć wyższym wpływom podatkowym będzie sprzyjać prognozowany powrót inflacji, to struktura wzrostu PKB ma być mniej sprzyjająca. Wzrost PKB w 2016 roku, choć niższy od rządowych prognoz, sprzyjał wyższym wpływom podatkowym, które znacznie mocniej zależą od konsumpcji niż od inwestycji czy eksportu. Jeżeli w 2017 roku nastąpi przyspieszenie inwestycji, to nie musi ono prowadzić do proporcjonalnego wzrostu wpływów podatkowych.

Brak szczegółowych danych o realizacji wydatków

Ministerstwo Finansów nie podało jeszcze danych o realizacji wydatków. Dane dotyczące wykonania budżetu w okresie I-XI 2016 r. wskazują na szczególnie niskie wykonanie wydatków inwestycyjnych. Opublikowane przez resort szacunki nie zawierają rozbicia strony wydatkowej i ograniczają się do stwierdzenia, że wydatki wyniosły 360,9 mld zł, co stanowi 97,9 proc. zaplanowanej kwoty. Nie ma szczegółów, z których pozycji wynikały oszczędności 7,6 mld zł. W dostępnych danych za listopad szczególnie niskie było wykonanie wydatków majątkowych - wydano 8,5 mld zł z zaplanowanych 17,9 mld zł. Oznacza to, że po 11 miesiącach wydatki majątkowe były zrealizowane tylko w 47 proc.. Należy jednak pamiętać, że także w przeszłości realizacja wydatków majątkowych przyspieszała w ostatnim miesiącu – przeciętne wykonanie budżetu po 11 miesiącach w ciągu ostatnich 5 lat wynosiło niecałe 59 proc., by potem do grudnia wzrosnąć do 92 proc.. Jednak jeśli wykonanie wydatków majątkowych podskoczy o 30 pkt. proc. w ciągu jednego miesiąca (czyli tak jak w ubiegłych latach) wciąż będzie to oznaczało wydatki majątkowe o 3 mld zł niższe od planowanych.