Deklaracje, doręczenia i podania składane drogą elektroniczną

Komentarz poświęcony jest problematyce elektronicznego składania deklaracji podatkowych, podań oraz elektronicznego doręczania pism podatnikom. Autor omawia w nim m.in. rodzaje deklaracji, ktre mogą być składane za pomocą środkw komunikacji elektronicznej, wraz podaniem daty, od ktrej taka możliwość istnieje; podmioty, ktre mogą składać deklaracje za pomocą środkw komunikacji elektronicznej; tryb zgłoszenia chęci składana deklaracji za pomocą komunikacji elektronicznej oraz dane, jakie powinna zawierać deklaracja składana za pomocą komunikacji elektronicznej. Autor wskazuje w komentarzu na brak części rozporządzeń wykonawczych, ktrych wydanie da dopiero możliwość przesłania deklaracji i podań drogą elektroniczną oraz otrzymywania tą drogą pism od organu podatkowego.

1. Wprowadzenie
Od dnia 1 stycznia 2004 r. ustawodawca, przez dodanie art. 3a do ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) – dalej o.p., umożliwił składanie deklaracji w formie elektronicznej. Jednocześnie ustanowił warunek, aby deklaracja taka zawierała dane w ustalonym formacie elektronicznym, zawarte we wzorze deklaracji określonym w odrębnych przepisach. Niestety brak takich odpowiednich odrębnych przepisów, a także brak regulacji prawnych dotyczących przesyłania takich deklaracji np. przez Internet, w praktyce czynił ten przepis martwym.
Następujący coraz szybszy postęp w dziedzinie zaawansowanych technologii teleinformatycznych, stwarzający możliwość autoryzacji procesu obsługi podmiotów przez administrację skarbową, został na szczęście zauważony przez ustawodawcę. Na podstawie art. 1 pkt 2 i 3 ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r. o zmianie ustawy - Ordynacja podatkowa oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 143, poz. 1199), od dnia 16 sierpnia 2006 r. miały obowiązywać zmiany ordynacji polegające m.in. na upoważnieniu, w niektórych przypadkach na zobowiązaniu, podmiotów do składania deklaracji za pomocą środków komunikacji elektronicznej, zobowiązaniu organów podatkowych do poświadczenia złożenia deklaracji w takiej formie przez organy podatkowe, a także ustanowieniu delegacji do wydania odpowiednich rozporządzeń.

Jednakże jeszcze przed wejściem w życie sama nowelizacja została przez ustawodawcę znowelizowana ustawą z dnia 13 lipca 2006 r. zmieniającą ustawę o zmianie ustawy - Ordynacja podatkowa oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 143, poz. 1031) - nowelizacja z dnia 13 lipca 2006 r. Ustawodawca zdał sobie bowiem sprawę z niedoskonałości mających wejść w życie przepisów, m.in. niezgodności z wyrażoną w Konstytucji RP zasadą równości nakazującą składanie deklaracji w dobrowolnie wybranej przez podatnika formie papierowej lub elektronicznej.

2. Uprawnienie do składania deklaracji i podań za pomocą środków komunikacji elektronicznej
Zgodnie z przepisami art. 3a § 1 o.p., podania oraz deklaracje określone w rozporządzeniu wydanym na podstawie art. 3a § 3, mogą być składane za pomocą środków komunikacji elektronicznej.
Z literalnego brzmienia art. 3a § 1 o.p. wynika, że to Minister Finansów określa, jakie podania i deklaracje mogą być składane za pomocą środków komunikacji elektronicznej. Tymczasem delegacja ustawowa zawarta w art. 3a § 3 o.p. umożliwia temu ministrowi określenie, w drodze rozporządzenia, wyłącznie rodzajów deklaracji, które mogą być składane za pomocą środków komunikacji elektronicznej. Brak jest w delegacji ustawowej upoważnienia do określenia przez Ministra Finansów rodzajów podań, które mogą być składane za pomocą środków komunikacji elektronicznej.

Uprawnienie strony do składania podań za pomocą środków komunikacji elektronicznej wynika też z przepisów art. 168 § 1 o.p.
Aby nie dopuścić do sytuacji, w której w tej samej ustawie istnieją dwie sprzeczne ze sobą normy, przepis art. 3a § 1 o.p. należy rozumieć w ten sposób, że mowa w nim o deklaracjach określonych w rozporządzeniu oraz o podaniach.
W zrozumieniu, jakie były przyczyny zdublowania przez ustawodawcę przepisów ustanawiających uprawnienie do składania podań drogą elektroniczną, pomocne mogą być sprawozdania sejmowe z prac nad projektem rządowym.
Rządowy projekt nowelizacji ustawy zmieniającej nowelizację ordynacji podatkowej nosi datę 19 czerwca 2006 r. (w art. 3a § 1 o.p. mowa miała być wyłącznie o możliwości składania deklaracji drogą elektroniczną), poprawki będące przyczyną całego zamieszania zostały zgłoszone w trakcie drugiego czytania w dniu 12 lipca 2006 r., a już następnego dnia zaakceptowała je Komisja Finansów Publicznych i w tymże samym dniu, tj. 13 lipca 2006 r., ustawa została przez Sejm uchwalona.
Trudno zatem się dziwić, że w tym pośpiechu autor poprawek, jak i obecni na posiedzeniu komisji przedstawiciele Ministerstwa Finansów i Biura Legislacyjnego Kancelarii Sejmu nie zauważyli, że poprawiony przepis § 1 art. 3a o.p. koliduje z art. 168 § 1 o.p., natomiast przepis § 2 art. 3a o.p. nie tylko dubluje, ale i koliduje z przepisem art. 168 § 4 o.p.
Na podstawie przepisu art. 3d o.p., składanie deklaracji za pomocą środków komunikacji elektronicznej wójtowi, burmistrzowi (prezydentowi miasta), staroście, marszałkowi województwa regulują odrębne przepisy. Przepisami tymi są m.in. przepisy:
1) art. 6 ust. 10 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o podatku leśnym (Dz. U. Nr 200, poz. 1682 z późn. zm.), uprawniające radę gminy do określenia, w drodze uchwały, warunków i trybu składania informacji o lasach oraz deklaracji na podatek leśny za pomocą środków komunikacji elektronicznej,
2) art. 6a ust. 12 ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym (tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 136, poz. 969 z późn. zm.), uprawniające radę gminy do określenia, w drodze uchwały, warunków i trybu składania informacji o gruntach oraz deklaracji na podatek rolny za pomocą środków komunikacji elektronicznej,
3) art. 6 ust. 14 oraz art. 9 ust. 9 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 121, poz. 844 z późn. zm.) – dalej u.p.o.l, uprawniające radę gminy do określenia, w drodze uchwały, warunków i trybu składania informacji o nieruchomościach i obiektach budowlanych oraz deklaracji na podatek od nieruchomości za pomocą środków komunikacji elektronicznej, a także Ministra Finansów, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw informatyzacji, do określenia w drodze rozporządzenia formatu elektronicznego deklaracji na podatek od środków transportowych, sposobu ich przesyłania oraz rodzajów podpisu elektronicznego, którym powinny być opatrzone deklaracje na podatek od środków transportowych.