Pytanie

Czy obejście prawa podatkowego, następnie usankcjonowane w interpretacji podatkowej, generuje ryzyko podatkowe?
Jednostka realizuje korzystne podatkowo przedsięwzięcie polegające na transformacji przedsiębiorstwa skierowane wyłącznie na osiągnięcie korzystnych skutków podatkowych. Nie istnieją ekonomiczne przesłanki takiej działalności.
Czy mimo, że stanowisko w indywidualnej interpretacji jest korzystne, może dojść do niekorzystnego rozstrzygnięcia w razie wszczęcia postępowania podatkowego w tej sprawie?

Odpowiedź

Zagadnienie jest dość złożone i wymagałoby odniesienia do konkretnego przypadku.
Co do zasady, interpretacja indywidualna chroni podatnika.
Z drugiej jednak strony – ma to miejsce wówczas, jeśli stan faktyczny podany przez podatnika we wniosku jest tożsamy z ustalonym w ewentualnym postępowaniu podatkowym.
Ryzyko podatkowe uzależnione jest więc od tego, czy podatnik precyzyjnie wskazał elementy stanu faktycznego.
Z drugiej strony – nie ma sztywnej granicy między unikaniem opodatkowania (optymalizacją), a uchylaniem się od opodatkowania. Nadto w obowiązującym stanie prawnym nie występuje norma nakładająca na podatnika obowiązek działania dla powstania zobowiązania w najwyższej określonej w ustawie wysokości (por. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 11 maja 2004 r., K 4/03, OTK-A 2004/5/41).
Wydaje się też, że najszersze uprawnienia do kwestionowania obejścia prawa organy podatkowe mają w sprawach dotyczących odliczenia VAT, gdyż orzecznictwo TSUE akcentuje uprawnienie do "przedefiniowywania transakcji" (por. wyrok TSUE z 21 lutego 2006 r. w sprawie Halifax, C-255/02, www.curia.europa.eu).

Uzasadnienie

Zarówno w przypadku interpretacji niekorzystnej określony element stanu faktycznego, który nie został przez podatnika dostrzeżony i wskazany wprost we wniosku o interpretację, może spowodować "zwrot sprawy na korzyść", jednak w sytuacji, gdy interpretacja była korzystna, może zaistnieć problem, że nie będzie ona chronić podatnika, bowiem nie wskazał innego ważnego elementu stanu faktycznego, niezależnie, czy rozmyślnie czy przypadkowo (por.: Ł. Matusiakiewicz, "Interpretacja podatkowa a postępowanie wymiarowe - zagadnienie stanu faktycznego przedstawionego we wniosku o interpretację", Przegląd Podatkowy nr 10/2010).

Stosownie do art. 199a § 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 749 z późn. zm.) - dalej o.p., organ podatkowy dokonując ustalenia treści czynności prawnej, uwzględnia zgodny zamiar stron i cel czynności, a nie tylko dosłowne brzmienie oświadczeń woli złożonych przez strony czynności.
Jeżeli więc podatnik we wniosku o interpretację wskazał, że chodzi mu o umowę najmu, organ podatkowy w ewentualnym postępowaniu podatkowym ma prawo do oceny, że w rzeczywistości był to leasing itp.

Uwagi

W tym zakresie warto też przytoczyć przykładowe pouczenia stosowane przez organy podatkowe w wydawanych interpretacjach indywidualnych:
"Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym"
"Organ podatkowy zauważa, że wydając interpretacje w trybie art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2012 r., poz. 749 ze zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi, działając w imieniu Ministra Finansów, nie przeprowadza postępowania dowodowego. Organ wydając indywidualną interpretację przepisów prawa podatkowego jest związany wyłącznie opisem stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawczynię i Jej stanowiskiem. Tym samym, jeżeli przedstawiony we wniosku stan faktyczny różnić się będzie od stanu faktycznego, który wystąpił w rzeczywistości, wówczas wydana interpretacja nie będzie chroniła Wnioskodawczyni w zakresie dotyczącym rzeczywiście zaistniałego stanu faktycznego".
"Jednocześnie Organ zauważa że procedura wydawania indywidualnych interpretacji przepisów prawa podatkowego nie podlega regułom przewidzianym dla postępowania podatkowego, czy kontrolnego. Organ wydający interpretacje opiera się wyłącznie na opisie stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego przedstawionego we wniosku - nie prowadzi postępowania dowodowego. Przedmiotem interpretacji wydanej na podstawie art. 14b ustawy Ordynacja podatkowa jest sam przepis prawa. Jeżeli zatem przedstawione we wniosku zdarzenie przyszłe będzie różniło się od występującego w rzeczywistości, wówczas wydana interpretacja nie będzie chroniła Wnioskodawcy w zakresie rzeczywiście zaistniałego stanu faktycznego".