Odpowiedź:
W przypadku podatnika VAT czynnego: podatek od towarów i usług (czy to należny – obciążający sprzedaż, czy to naliczony - obciążający zakupy) nie jest ani przychodem osiągniętym, ani kosztem poniesionym. Nie jest także częścią własnych środków. W związku z tym formalnie nie mamy tutaj do czynienia z różnicami kursowymi. Faktyczne różnice (między podatkiem jako częścią kwoty brutto przeliczanej kursem średnim NBP a przeliczanej kursem stosowanym na dzień zapłaty) pozostają obojętne podatkowo.

Uzasadnienie:
W podatku od towarów i usług nie ma różnic kursowych. W podatku od towarów i usług obowiązuje jedynie zasada jednokrotnego przeliczania czy to podstawy opodatkowania, czy to podatku. Przeliczenia tego dokonuje się według kursów średnich albo Narodowego Banku Polskiego albo Europejskiego Banku Centralnego (do wyboru podatnika) z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień powstania obowiązku podatkowego, ewentualnie poprzedzającego dzień wystawienia faktury (jeśli faktura wystawiana jest wcześniej).
Jak rozumiem cała kwota brutto jest płacona (i przeliczana) po określonym kursie, który może być różny od kursu przyjętego za podstawę przeliczeń dla celów podatku VAT. W związku z tym mogą się zdarzać sytuacje, w których kwota „netto + VAT” (przeliczone według kursów ustawowych; zakładam przy tym, że dla celów VAT i podatku dochodowego są stosowane te same kursy) jest różna od kwoty „netto + VAT +/- różnice kursowe od kwoty netto”.
Z przepisów dotyczących różnic kursowych wynika bowiem, że powstają one:
 – na przychodach podatkowych;
 – na kosztach podatkowych;
 – na własnych środkach.
Podatek od towarów i usług (czy to należny – obciążający sprzedaż, czy to naliczony – obciążający zakupy) nie jest ani przychodem osiągniętym, ani kosztem poniesionym. Nie jest także częścią własnych środków. W związku z tym formalnie nie mamy tutaj do czynienia z różnicami kursowymi. Różnice te pozostają obojętne podatkowo.
Taki jest też pogląd organów podatkowych udzielających interpretacji indywidualnych, np. interpretacja:
– Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 22 maja 2009 r., sygn. ITPB3/423-143/09/AW, w której organ podatkowy stwierdził, że "(...) Ponieważ postanowienia art. 15a ust. 2 pkt 1 i 2 oraz ust. 3 pkt 1 i 2 mają zastosowanie do ustalania różnic kursowych od przychodów należnych i otrzymanych w walutach obcych oraz kosztów poniesionych i zapłaconych w walutach obcych, nie znajdą zastosowania w odniesieniu do kwot podatku od towarów i usług w walucie obcej".
– Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 22 czerwca 2009 r., sygn. IPPB5/423-167/09-2/IŚ), w której organ podatkowy stwierdził, że "(...) W konsekwencji, z uwagi na to, iż dla potrzeb podatku dochodowego przychodem i kosztem podatkowym są - co do zasady - kwoty netto, podatnicy dokonujący sprzedaży i zakupu towarów i usług opodatkowanych tym podatkiem nie powinni przeliczać przychodu lub kosztu w kwocie brutto wynikającej z faktury VAT".
– Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z dnia 16 listopada 2015 r., sygn. IBPB-1-3/4510-318/15/PC.
Zobacz także wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 23 marca 2012 r., sygn. II FSK 1508/10: „Skoro zatem podatek od towarów i usług, poza enumeratywnie wyliczonymi przypadkami nie może stanowić kosztu uzyskania przychodów, to tym samym do tej kategorii nie mogą zostać zaliczone różnice kursowe, jako należności pochodne bezpośrednio z tym podatkiem związane”.
Uwaga!
Powyższa odpowiedź dotyczy podatnika VAT czynnego odliczającego podatek naliczony. Może być ona różna w przypadku podatnika korzystającego ze zwolnień w VAT w odniesieniu do różnic kursowych powstających na kwocie brutto zakupów (przy nieodliczalnym VAT, który jest zaliczany do kosztów podatkowych).

Adam Bartosiewicz, autor współpracuje z publikacją Vademecum Doradcy Podatkowego
Odpowiedzi udzielono 8.03.2016 r.