Do ministra finansów wpłynęła interpelacja poselska (nr 10960), w której wskazano, że osoby niepełnosprawne obawiają się, czy będą musiały uiścić podatek od pomocy finansowej z 1 proc. podatku przekazywanej do nich za pośrednictwem fundacji i innych organizacji charytatywnych, które mają status organizacji pożytku publicznego. Jak wskazano w interpelacji problem pojawia się, gdy pomoc jest przyznawana konkretnym osobom. O ile bowiem fundacje i stowarzyszenia mają etap zbierania pieniędzy dość szczegółowo uregulowany przez prawo podatkowe, o tyle osoby, które otrzymują wsparcie, nie mają pewności, czy pomoc skierowana do nich jest zwolniona od podatku dochodowego i podatku od spadków i darowizn. W stosunku do nich znajdują zastosowanie ogólne zasady wynikające z ustawy o podatku od spadków i darowizn oraz o ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Brak wyraźnych zwolnień budzi jednak obawy osób niepełnosprawnych, do których dociera pomoc od organizacji pożytku publicznego z 1 proc. podatku, że urzędy skarbowe będą chciały pobrać od nich podatek – wskazano w interpelacji.
W odpowiedzi na interpelację Ministerstwo Finansów wskazało, że ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z późn. zm., dalej; u.p.d.o.f.) zawiera szereg zwolnień tzw przedmiotowych. Zwolnienia te dotyczą także świadczeń otrzymanych w związku z trudną sytuacją życiową.
W myśl przepisów u.p.d.o.f. zwolnione od podatku dochodowego są:
- zapomogi otrzymane w przypadku indywidualnych zdarzeń losowych, klęsk żywiołowych, długotrwałej choroby lub śmierci - do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 2280 zł (art. 21 ust. 1 pkt 26 u.p.d.o.f.),
- świadczenia otrzymane z tytułu jednorazowej pomocy materialnej finansowanej ze środków budżetu państwa lub budżetów jednostek samorządu terytorialnego w związku z zaistniałym zdarzeniem losowym (art. 21 ust. 1 pkt 26a u.p.d.o.f.),
- świadczenia z pomocy społecznej (art. 21 ust. 1 pkt 79 u.p.d.o.f.).
Kwestie pomocy społecznej reguluje ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. Nr 64, poz. 593 z późn. zm..). Z przepisów tej ustawy wynika, że pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Pomoc społeczną organizują organy administracji rządowej i samorządowej, współpracując w tym zakresie na zasadzie partnerstwa z organizacjami społecznymi i pozarządowymi, Kościołem katolickim, innymi kościołami, związkami wyznaniowymi oraz osobami fizycznymi i prawnymi (art. 2 ustawy o pomocy społecznej).
Ponadto organy administracji rządowej i samorządowej mogą zlecać realizację zadania z zakresu pomocy społecznej, udzielając dotacji na finansowanie lub dofinansowanie realizacji zleconego zadania organizacjom pozarządowym prowadzącym działalność w zakresie pomocy społecznej (art. 25 ust. 1 pkt 1 ustawy o pomocy społecznej).
Jak stwierdził resort finansów, ze wskazanych wyżej przepisów wynika, że organizacje pozarządowe mogą prowadzić działalność w zakresie pomocy społecznej. W konsekwencji wartość świadczeń udzielanych w ramach pomocy społecznej przez organizacje pozarządowe, których statuty przewidują tego rodzaju działalność, korzysta ze zwolnienia na podstawie wskazanego wyżej ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, o ile statut danej organizacji pozarządowej przewiduje udzielanie pomocy społecznej oraz istnieją jasno określone kryteria, komu pomoc ta przysługuje.
Przepisów ustawy o podatku dochodowym nie stosuje się do przychodów podlegających przepisom o podatku od spadków i darowizn (art. 2 ust. 1 pkt 3 u.p.d.o.f.).
W zależności od sytuacji formalno-prawnej do otrzymanych świadczeń mogą mieć także zastosowanie przepisy dotyczące darowizn, choć nie każda pomoc świadczona przez organizacje pożytku publicznego na rzecz osoby fizycznej musi być traktowana jako darowizna, bowiem może ona wynikać z innego tytułu prawnego (art. 889 Kodeksu cywilnego).
Jak podkreśliło Ministerstwo Finansów decydujące znaczenie w kwestii opodatkowania danej czynności ma kwalifikacja formy prawnej świadczonej pomocy, a zatem treść konkretnej umowy wiążącej strony. Jakkolwiek istota świadczeń dokonywanych przez te organizacje jest tego rodzaju, że świadczenie przekazywane jest pod tytułem darmym, niemniej jednak, ostateczne przesądzenie czy czynność dokonana przez organizacje pożytku publicznego ma charakter prawny darowizny, czy też świadczenie nieodpłatne wynika z innego stosunku prawnego, powinna rozstrzygnąć organizacja, która podejmuje decyzje o świadczeniu pomocy.
Ministerstwo Finansów wskazało, że strony mogą dokonać wyboru rodzaju czynności prowadzącej do udzielenia pomocy przy wykorzystaniu ogólnej zasady swobody zawierania umów oraz postanowień statutu tych organizacji, a także z uwzględnieniem skutków podatkowych tych czynności, wybierając najkorzystniejsze w tym zakresie rozwiązanie.
Jeżeli przysporzenie na rzecz osoby fizycznej jest jednak dokonywane tytułem darowizny (polecenia darczyńcy), wówczas, zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz. U. z 2009 r. Nr 93, poz. 768), podlega podatkowi od spadków i darowizn na zasadach ogólnych, określonych w tej ustawie. Obowiązek zapłaty podatku od spadków i darowizn wystąpi jedynie w przypadku, gdy spełnione będą łącznie następujące warunki:
1) pomoc będzie świadczona na podstawie umowy darowizny (polecenia darczyńcy), w rozumieniu przepisów Kodeksu cywilnego i będzie miała postać rzeczy (w tym pieniędzy) lub prawa majątkowego, oraz
2) wartość darowizn dla jednej osoby fizycznej od jednego darczyńcy przekroczy w okresie 5 lat kwotę wolną od podatku określoną w art. 9 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn (dla nabywców zaliczonych do III grupy podatkowej - 4902 zł od jednego darczyńcy).
Ministerstwo Finansów przypomniało, że jeśli wartość otrzymanej darowizny przekracza kwotę wolną od podatku, w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym, na wniosek podatnika, naczelnik urzędu skarbowego może udzielić ulg podatkowych (za zgodą właściwego wójta gminy, burmistrza lub prezydenta miasta) na podstawie przepisów ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.), w tym, m.in. odroczyć termin płatności podatku lub rozłożyć podatek na raty albo umorzyć w całości lub w części zaległości podatkowe wraz z odsetkami za zwłokę – podsumowało Ministerstwo Finansów.
W odpowiedzi na interpelację Ministerstwo Finansów wskazało, że ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z późn. zm., dalej; u.p.d.o.f.) zawiera szereg zwolnień tzw przedmiotowych. Zwolnienia te dotyczą także świadczeń otrzymanych w związku z trudną sytuacją życiową.
W myśl przepisów u.p.d.o.f. zwolnione od podatku dochodowego są:
- zapomogi otrzymane w przypadku indywidualnych zdarzeń losowych, klęsk żywiołowych, długotrwałej choroby lub śmierci - do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 2280 zł (art. 21 ust. 1 pkt 26 u.p.d.o.f.),
- świadczenia otrzymane z tytułu jednorazowej pomocy materialnej finansowanej ze środków budżetu państwa lub budżetów jednostek samorządu terytorialnego w związku z zaistniałym zdarzeniem losowym (art. 21 ust. 1 pkt 26a u.p.d.o.f.),
- świadczenia z pomocy społecznej (art. 21 ust. 1 pkt 79 u.p.d.o.f.).
Kwestie pomocy społecznej reguluje ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. Nr 64, poz. 593 z późn. zm..). Z przepisów tej ustawy wynika, że pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Pomoc społeczną organizują organy administracji rządowej i samorządowej, współpracując w tym zakresie na zasadzie partnerstwa z organizacjami społecznymi i pozarządowymi, Kościołem katolickim, innymi kościołami, związkami wyznaniowymi oraz osobami fizycznymi i prawnymi (art. 2 ustawy o pomocy społecznej).
Ponadto organy administracji rządowej i samorządowej mogą zlecać realizację zadania z zakresu pomocy społecznej, udzielając dotacji na finansowanie lub dofinansowanie realizacji zleconego zadania organizacjom pozarządowym prowadzącym działalność w zakresie pomocy społecznej (art. 25 ust. 1 pkt 1 ustawy o pomocy społecznej).
Jak stwierdził resort finansów, ze wskazanych wyżej przepisów wynika, że organizacje pozarządowe mogą prowadzić działalność w zakresie pomocy społecznej. W konsekwencji wartość świadczeń udzielanych w ramach pomocy społecznej przez organizacje pozarządowe, których statuty przewidują tego rodzaju działalność, korzysta ze zwolnienia na podstawie wskazanego wyżej ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, o ile statut danej organizacji pozarządowej przewiduje udzielanie pomocy społecznej oraz istnieją jasno określone kryteria, komu pomoc ta przysługuje.
Przepisów ustawy o podatku dochodowym nie stosuje się do przychodów podlegających przepisom o podatku od spadków i darowizn (art. 2 ust. 1 pkt 3 u.p.d.o.f.).
W zależności od sytuacji formalno-prawnej do otrzymanych świadczeń mogą mieć także zastosowanie przepisy dotyczące darowizn, choć nie każda pomoc świadczona przez organizacje pożytku publicznego na rzecz osoby fizycznej musi być traktowana jako darowizna, bowiem może ona wynikać z innego tytułu prawnego (art. 889 Kodeksu cywilnego).
Jak podkreśliło Ministerstwo Finansów decydujące znaczenie w kwestii opodatkowania danej czynności ma kwalifikacja formy prawnej świadczonej pomocy, a zatem treść konkretnej umowy wiążącej strony. Jakkolwiek istota świadczeń dokonywanych przez te organizacje jest tego rodzaju, że świadczenie przekazywane jest pod tytułem darmym, niemniej jednak, ostateczne przesądzenie czy czynność dokonana przez organizacje pożytku publicznego ma charakter prawny darowizny, czy też świadczenie nieodpłatne wynika z innego stosunku prawnego, powinna rozstrzygnąć organizacja, która podejmuje decyzje o świadczeniu pomocy.
Ministerstwo Finansów wskazało, że strony mogą dokonać wyboru rodzaju czynności prowadzącej do udzielenia pomocy przy wykorzystaniu ogólnej zasady swobody zawierania umów oraz postanowień statutu tych organizacji, a także z uwzględnieniem skutków podatkowych tych czynności, wybierając najkorzystniejsze w tym zakresie rozwiązanie.
Jeżeli przysporzenie na rzecz osoby fizycznej jest jednak dokonywane tytułem darowizny (polecenia darczyńcy), wówczas, zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz. U. z 2009 r. Nr 93, poz. 768), podlega podatkowi od spadków i darowizn na zasadach ogólnych, określonych w tej ustawie. Obowiązek zapłaty podatku od spadków i darowizn wystąpi jedynie w przypadku, gdy spełnione będą łącznie następujące warunki:
1) pomoc będzie świadczona na podstawie umowy darowizny (polecenia darczyńcy), w rozumieniu przepisów Kodeksu cywilnego i będzie miała postać rzeczy (w tym pieniędzy) lub prawa majątkowego, oraz
2) wartość darowizn dla jednej osoby fizycznej od jednego darczyńcy przekroczy w okresie 5 lat kwotę wolną od podatku określoną w art. 9 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn (dla nabywców zaliczonych do III grupy podatkowej - 4902 zł od jednego darczyńcy).
Ministerstwo Finansów przypomniało, że jeśli wartość otrzymanej darowizny przekracza kwotę wolną od podatku, w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym, na wniosek podatnika, naczelnik urzędu skarbowego może udzielić ulg podatkowych (za zgodą właściwego wójta gminy, burmistrza lub prezydenta miasta) na podstawie przepisów ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.), w tym, m.in. odroczyć termin płatności podatku lub rozłożyć podatek na raty albo umorzyć w całości lub w części zaległości podatkowe wraz z odsetkami za zwłokę – podsumowało Ministerstwo Finansów.