Czy nieświadomość wpływa na odpowiedzialność za udział w karuzeli podatkowej?

Czasami, mimo dołożenia należytej staranności, podatnikowi nie uda się uniknąć udziału w karuzeli podatkowej. Czy fakt, że ten udział jest nieświadomy może wpłynąć na zakres jego odpowiedzialności i czy podatnik powinien podjąć jakieś działania, gdy wykryje że nieświadomie brał udział w procederze wyłudzania podatku VAT?

Z punktu widzenia odpowiedzialności karno-skarbowej należy odróżnić od siebie dwa przypadki: świadomego uczestnictwa w procederze wyłudzania podatku od towarów i usług oraz nieświadomego udziału w karuzeli podatkowej. Zgodnie z ogólna regułą wyrażoną w art. 4 § 1 Kodeksu karnego skarbowego – dalej k.k.s., przestępstwo karno-skarbowe może być popełnione jedynie umyślnie, chyba że przepis ustawy stanowi w przypadku danego przestępstwa inaczej. Zgodnie z art. 4 § 2 k.k.s., umyślność oznacza, że sprawca działał z zamiarem popełnienia przestępstwa, to znaczy chciał je popełnić (zamiar bezpośredni) albo przewidując możliwość popełnienia przestępstwa godził się na nie (zamiar ewentualny). Mając na uwadze powyżej przedstawioną definicję należy uznać, że w przypadku nieświadomego uczestnictwa w karuzeli podatkowej, podatnicy, co do zasady, nie powinni być narażeni na odpowiedzialność karno-skarbową.

Należy jednak pamiętać, że w praktyce, organom ścigania oraz sądom może być niezwykle trudno odróżnić sytuację w której podatnik nieświadomie brał udział w karuzeli podatkowej, od sytuacji, w której przedsiębiorca, wiedział i godził się na przestępczą działalność swoich kontrahentów. W szczególności wątpliwości organów mogą powstać w sytuacji, w której ceny towarów uzgodnione przez kontrahentów znacznie odbiegały od cen rynkowych lub też warunki transakcji z innych powodów odbiegały od warunków obrotu gospodarczego, na przykład z powodu stosowania odbiegających od rynkowych warunków lub terminów płatności.

Dodatkowo, niektóre przestępstwa, mogą być popełnione również nieumyślnie. Przykładowo przestępstwo określone w art. 84 k.k.s. – niedopełnienie nadzoru w sferze podatkowej. W doktrynie podkreśla się, że samo niedopełnienie obowiązku nadzoru powinno mieć charakter umyślny, tzn. że osoba odpowiedzialna za sprawowanie nadzoru powinna mieć świadomość i godzić się z tym że narusza reguły sprawowania nadzoru. Jednak sam skutek w postaci dopuszczenia do popełnienia przestępstwa, może być objęty także nieumyślnością.

O działaniach jakie powinien podjąć  podatnik, gdy wykryje że nieświadomie brał udział w procederze wyłudzania podatku VAT czytaj w komentarzu "Karuzela podatkowa - zabezpieczenie przed konsekwencjami nieświadomego uczestnictwa" opublikowanym w Vademecum Głównego Księgowego