Czy należy opodatkować kolejną umowę pożyczki zawartą pomiędzy tzw. "grupą zerowa", o ile dojdzie do niej przed upływem pięciu lat od udzielenia pierwszej?

Pożyczka udzielana pomiędzy członkami grupy zerowej (a więc udzielana małżonkowi, zstępnemu, wstępnemu, pasierbowi, rodzeństwu, ojczymowi lub macosze) będzie zawsze wolna od podatku, niezależnie od jej kwoty, tyle że w przypadku gdy łączna wysokość pożyczki od danej osoby przekroczy kwotę wolną od podatku od spadków i darowizn, to wówczas trzeba dopełnić stosownym obowiązków informacyjnych w urzędzie skarbowym. Kwestią sporną jest, czy kwotę wolną uwzględnić należy w odniesieniu do jednorazowej pożyczki, czy też kumulować ją w ciągu ostatnich 5.lat (względem pożyczek od tej samej osoby).
Zakładam, że mówiąc o "grupie zerowej" mają Państwo na myśli osoby, w relacjach między którymi dziedziczenie, bądź darowizna są wolne od podatku od spadków i darowizn niezależnie od ich wartości. Są to osoby, o których stanowią przepisy art. 4a ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 93, poz. 768 z późn. zm.) - dalej jako u.p.s.d. Są to (występujący jako spadkobiercy, bądź obdarowani): małżonek, zstępny, wstępny, pasierb, rodzeństwo, ojczym lub macocha.

Przepis art. 9 pkt 10 lit. b) ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 68, poz. 450 z późn. zm.) - dalej u.p.c.c., stanowi, że zwalnia się od podatku pożyczki w formie pieniężnej na podstawie umowy zawartej między osobami zaliczonymi do "zerowej grupy podatkowej", w wysokości przekraczającej kwotę, określoną w art. 9 ust. 1 pkt 1 tej ustawy, pod warunkiem:

• złożenia deklaracji w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych właściwemu organowi podatkowemu w terminie 14 dni od daty dokonania czynności,

• udokumentowania otrzymania przez biorącego pożyczkę pieniędzy na rachunek bankowy, albo jego rachunek prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekazem pocztowym.

Natomiast zgodnie z art. 9 pkt 10 lit. c) u.p.c.c. od podatku od czynności cywilnoprawnych zwolnione są pożyczki na podstawie umowy zawartej między osobami zaliczonymi do I grupy podatkowej (a więc i także między osobami zaliczonymi do grupy zerowej). do wysokości kwoty niepodlegającej opodatkowaniu - na zasadach określonych w przepisach o podatku od spadków i darowizn.

Z przepisów u.p.c.c. wynika, że pożyczka udzielana pomiędzy członkami grupy zerowej (a więc udzielana małżonkowi, zstępnemu, wstępnemu, pasierbowi, rodzeństwu, ojczymowi lub macosze) będzie zawsze wolna od podatku, niezależnie od jej kwoty, tyle że w przypadku gdy łączna wysokość pożyczki od danej osoby przekroczy kwotę wolną od podatku od spadków i darowizn (9.637 zł w ciągu 5.letniego okresu), to wówczas trzeba dopełnić stosownych obowiązków informacyjnych w urzędzie urzędzie skarbowym (tj. złożyć deklarację PCC-3 oraz przekazać pożyczkę poprzez rachunek bankowy).

Jeśli chodzi o kwestię rozumienia określenia "pożyczki w wysokości przekraczającej kwotę, określoną w art. 9 ust. 1 pkt 1 u.p.s.d.", w kontekście tego, czy chodzi tutaj o jednorazową kwotę pożyczki, czy też o kwoty pożyczek udzielanych przez tę samą osobę w ciągu ostatnich 5.lat, stwierdzić należy co następuje:

W literaturze przedmiotu spotkać się można z podejściem, że mimo braku wyraźnego odesłania, kwoty wynikające z przepisów u.p.s.d. traktować należy nie jako kwoty dotyczące pojedynczych umów, lecz z uwzględnieniem tzw. mechanizmu kumulacji (czyli sumowania, w tym wypadku kwot pożyczek, otrzymywanych od tej samej osoby w ciągu ostatnich 5.lat). Tak np. A. Goettel, M. Goettel, Podatek od czynności cywilnoprawnych. Komentarz, Warszawa 2007, wersja elektroniczna: LEX, oraz Z. Ofiarski, Ustawy: o opłacie skarbowej, o podatku od czynności cywilnoprawnych. Komentarz, Warszawa 2009, wersja elektroniczna: LEX.

Oczywiście - jest to tylko jedna z możliwych interpretacji. Zgodnie z drugą z nich - należałoby określenie "pożyczka w wysokości przekraczającej kwotę, określoną w art. 9 ust. 1 pkt 1 u.p.s.d." odnosić tylko do kwoty jednej, pojedynczej pożyczki bez uwzględniania kwot pożyczek od danej osoby z ostatnich 5.lat.

Kwestia ta nie jest do końca jasna. Nie ma jeszcze orzecznictwa sądów administracyjnych odnoszących się do tego zagadnienia. Proszę jednak pamiętać o tym, że organy podatkowe będą skłonne raczej do interpretowania przepisów u.p.s.d. w sposób uwzględniający kumulację (a więc z uwzględnieniem pożyczek z ostatnich 5.lat). To akurat jest niekorzystne dla podatnika. Wobec faktu, że termin na wypełnienie obowiązków sprawozdawczych wobec urzędu skarbowego, będących warunkiem zwolnienia, ma charakter materialnoprawny (a więc nieprzywracalny), obstawanie przy tej drugiej interpretacji może skutkować dla podatnika pozbawieniem prawa do zwolnienia bez możliwości jego późniejszego przywrócenia.