Czy można uregulować należny podatek akcyzowy w imieniu współmałżonka?

Jedyna szansa obrony przed postępowaniem urzędu celnego, to powoływanie się na to, że małżonek podatnika dokonał zapłaty podatku akcyzowego swojego małżonka właśnie jako wyręczyciel w imieniu i na rzecz podatnika.

Pytanie

Byłemu przedsiębiorcy urząd celny dokonał wymiaru akcyzy wraz z odsetkami od oleju opałowego. Współmałżonek poszedł osobiście do banku i wpłacił w kasie całe zobowiązanie podając wszystkie dane dłużnika (żony) oraz informację o tym, czego dotyczy wpłata. Kasjer w banku poprosił o dowód tożsamości i wpisał dane osoby, która dokonała czynności. Urząd celny twierdzi, że zwróci pieniądze i dalej będzie uważał zobowiązanie za niezapłacone.
Czy ma prawo tak postąpić, jeżeli małżonkowie maja wspólnotę majątkową?

Odpowiedź

Jedyna szansa obrony przed postępowaniem urzędu celnego, to powoływanie się na to, że małżonek podatnika dokonał zapłaty podatku akcyzowego swojego małżonka właśnie jako wyręczyciel – w imieniu i na rzecz podatnika.
W innym przypadku – jeśli nie wykażecie Państwo, że wpłacający działał jako wyręczyciel podatnika, to urząd celny ma rację; może zwrócić pieniądze i twierdzić, że należny podatek nie został do tej pory zapłacony.

Uzasadnienie

Podatek akcyzowy, jak każdy inny podatek, jest ciężarem o charakterze osobistym, a nie rzeczowym. Obciąża on konkretnego podatnika.
Podmiotem zobowiązanym i uprawnionym do zapłaty podatku jest tylko i wyłącznie podatnik akcyzy.
Podatnikiem akcyzy w tym przypadku jest przedsiębiorca – osoba fizyczna prowadząca działalność w zakresie wyrobów akcyzowych. Podatnikiem akcyzy nie jest małżonek tej osoby, niezależnie od tego, czy pomiędzy małżonkami panuje wspólność majątkowa, czy też nie.
W orzecznictwie sądowym wskazuje się, że "zapłata (...) dokonana przez inny podmiot w imieniu podatnika nie powoduje wygaśnięcia zobowiązania podatkowego tego podatnika" (uchwała składu 7 sędziów NSA z 26 maja 2008 r., I FPS 8/2007, http://orzeczenia.nsa.gov.pl).

Można się wprawdzie w orzecznictwie spotkać z poglądem odmiennym – zob. np. wyrok NSA z 18 czerwca 2003 r., SA/Bd 1138/2003, POP z 2005 r. Nr 6. s. 528, w którym sąd stwierdził: "Stosownie do treści art. 59 § 1 pkt 1 Ordynacji podatkowej, zobowiązanie podatkowe wygasa przez zapłatę podatku. Z przepisu tego nie wynika, aby zobowiązanie podatkowe wygasło przez jego zapłatę dokonaną wyłącznie przez podatnika. Zapłaty podatku może bowiem dokonać także osoba trzecia, o ile uczyni to dobrowolnie za podatnika, względnie czując się następcą prawnym, wskazując zobowiązanie, z tytułu którego następuje zapłata".

Niemniej jednak w orzecznictwie dominuje pogląd, że zapłata podatku – aby skutkowała jego wygaśnięciem – powinna zostać dokonana przez podatnika. Zapłata podatku dokonana przez inny podmiot nie skutkuje wygaśnięciem zobowiązania podatkowego.
Inna jest sytuacja, tylko wówczas gdy osoba trzecia (tu: małżonek) płacąca podatek za podatnika działa jako tzw. wyręczyciel. Wskazuje się na ten fakt w uzasadnieniu powołanej już uchwały: "Należy wszakże wyraźnie zaakcentować, że powyższe rozważania nie dotyczą sytuacji, w której osoba wpłacająca podatek dokonuje tego ze środków powierzonych mu przez podatnika. Dokonuje wówczas czynności technicznej - wpłaca podatek za podatnika, lecz działa jedynie jako "posłaniec". B. Brzeziński nazywa taką osobę "wyręczycielem" (B. Brzeziński, M. Kalinowski, M. Masternak, A. Olesińska: op.cit., str. 422), B. Dauter - "przekazicielem środków podatnika" (S. Babiarz, B. Dauter, B. Gruszczyński, R. Hauser, A. Kabat, M. Niezgódka-Medek: op.cit., str. 270). Należy zaznaczyć, że nie są to pojęcia o charakterze normatywnym. Chodzi tu o osobę, która dokonuje faktycznej wpłaty podatku, wpłacając środki otrzymane od podatnika, np. pracownik podatnika w ramach powierzonych obowiązków udaje się do urzędu skarbowego i wpłaca w kasie środki od niego otrzymane czy też krewny podatnika, wyręczając go, dokonuje zapłaty z jego środków. W tych bowiem wypadkach zapłaty w sensie prawnym dokonuje podatnik i nie zmienia tego faktyczne wyręczenie podatnika w przekazaniu jego środków do kasy organu podatkowego".

W sytuacji opisanej w pytaniu mogą być wątpliwości, czy osoba wpłacająca zobowiązanie podatkowe (małżonek podatnika) nie działała właśnie jako wyręczyciel. Można twierdzić, że dokonała ona zapłaty w imieniu podatnika. Wskazywać może na to dodatkowo (umacniać ten fakt) okoliczność, iż zapłata została dokonana środkami pochodzącymi z majątku wspólnego małżonków, a więc środkami, do których prawo miał (i mógł nimi dysponować) także podatnik.

Jedyna szansa obrony przed postępowaniem urzędu celnego, to właśnie powoływanie się na to, że małżonek podatnika dokonał zapłaty podatku akcyzowego swojego małżonka właśnie jako wyręczyciel – w imieniu i na rzecz podatnika.
W innym przypadku – jeśli nie wykażecie Państwo, że wpłacający działał jako wyręczyciel podatnika, to urząd celny ma rację; może zwrócić pieniądze i twierdzić, że należny podatek nie został do tej pory zapłacony.

Należy także zauważyć, że Ministerstwo Finansów planuje wprowadzenie zmian do przepisów podatkowych, które m.in. mają pozwalać na zapłatę podatku przez inną osobę, w tym m.in. przez małżonka podatnika. Nie jest to jeszcze jednak obowiązujące prawo. Ponadto taka możliwość ma dotyczyć jednakże tylko kwot podatku nieprzekraczających 1000 zł.