Na gruncie powyższej definicji, pojawiły się wątpliwości dotyczące możliwości wykorzystania w ramach postępowania mającego na celu wykrycie karuzeli podatkowej, dowodów w postaci stenogramów (protokołów) z podsłuchiwanych rozmów, a dotyczących nagrań pozyskanych na potrzeby postępowania karnego.
Dowody i postępowanie dowodowe w prawie podatkowym >>
Istotny wyrok TSUE
Istotne znaczenie miał w tym zakresie wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 17 grudnia 2015 r. (C 419/14), w którym wskazano, że Traktat o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej oraz dyrektywa Rady 2006/112/WE z 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej nie stanowią przeszkody do stosowania bez wiedzy podatnika, celem wykrycia nadużyć na gruncie podatku od wartości dodanej, dowodów w postaci przekazów telekomunikacyjnych uzyskanych w ramach postępowania karnego. Wykorzystanie takich dowodów w toku prowadzonej kontroli przez organ podatkowy, nie może jednak naruszać praw i wolności gwarantowanych regulacjami unijnymi.
Zasada proporcjonalności najważniejsza
W powyższym zakresie Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej (C 326/391) wprowadza wymóg, aby ewentualne ograniczenia w korzystaniu z praw i wolności podmiotów były wprowadzane w ustawie oraz z poszanowaniem tych wolności i praw, a ponadto odpowiadały zasadzie proporcjonalności. Dowody w postaci przekazów telekomunikacyjnych w postępowaniu karnym oraz ich wykorzystanie w ramach kontroli podatkowej, powinno być przewidziane przez ustawę i konieczne. Zgodnie z zasadą prawa do obrony, podatnik powinien mieć możliwość zapoznania się z dowodami w postaci przekazów telekomunikacyjnych oraz przedstawienia w tym zakresie swojego stanowiska.
Postępowanie dowodowe
Na gruncie zaprezentowanego orzeczenia, wątpliwości wobec wykorzystywania w ramach kontroli podatkowej dowodów z protokołów transkrypcji rozmów powziął Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu w wyroku z 10 lipca 2017 r. (sygn. akt I SA/Wr 1483/16). Zaznaczył przy tym, że materiały zgromadzone w toku postępowania karnego jako dowody w postępowaniu podatkowym, stanowią nagrania z rozmów, a nie sporządzony w oparciu o te nagrania protokół. Podatnik oraz organ podatkowy powinni mieć możliwość zapoznania się z treścią nagrań, a same nagrania należy dołączyć do protokołów wykorzystywanych w ramach prowadzonej kontroli. Zapewnienie podatnikowi możliwości zapoznania się z nagraniami stanowi realizację zasady czynnego udziału strony w postępowaniu. Konsekwencją braku wyłączenia tej możliwości jest niedopuszczalność wykorzystania takich materiałów jako dowodów w postępowaniu.
Biorąc pod uwagę przedstawione stanowiska, Naczelny Sąd Administracyjny w sprawie o sygn. akt I FSK 1881/17 powziął wątpliwość, czy same stenogramy z nagrań mogą być dowodem w postępowaniu prowadzonym przez organ podatkowy. Dotyczy to w szczególności kwestii braku możliwości zweryfikowania nagrań pod względem legalności ich pozyskania. Rozstrzygnięcie w tym zakresie ma na celu pozwolić na dokonanie oceny świadomości udziału podatnika w karuzeli podatkowej.
W odniesieniu do występujących wątpliwości oraz przy uwzględnieniu konstytucyjnej zasady równości wobec prawa oraz prawa do sądu, a ponadto regulacji unijnych odnoszących się w szczególności do ochrony wolności i praw, za zasadne należy uznać prawo podatnika do zapoznania się z dowodami, które mają wchodzić w zakres materiału dowodowego. Nie bez znaczenia pozostaje ponadto kwestia weryfikacji zgodności z prawem sposobu pozyskania tych dowodów jako elementów będących podstawą rozstrzygania w sprawie wyłudzeń zwrotu podatku VAT w ramach analizowanych konstrukcji karuzelowych.
Agnieszka Rzeszut, aplikant radcowski w AXELO Prawo i Podatki dla Biznesu
Czy fiskus może wykorzystać podsłuch jako dowód
Zgodnie z przepisami Ordynacji podatkowej jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem. W tym zakresie dowód mogą stanowić materiały zgromadzone w toku postępowania karnego albo postępowania w sprawach o przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe.
