W przedmiotowej sprawie do fiskusa zwróciła się spółka, która świadczy usługi przesyłu i dystrybucji energii elektrycznej. W większości przypadków urządzenia elektroenergetyczne, które służą do doprowadzania i odprowadzania energii elektrycznej nie są zlokalizowane na gruntach, stanowiących własność spółki. W celu realizacji zadań spółki ustanawiana jest służebność przesyłu, która polega na prawie wybudowania na obcym gruncie urządzeń elektroenergetycznych, jak również przejścia, przejazdu i korzystania z gruntu zajmowanego przez urządzenia w celu usunięcia awarii, bieżącej obsługi oraz wykonania prac remontowych, eksploatacyjnych i modernizacyjnych na urządzeniach. Ustanowienie służebności przesyłu bez wynagrodzenia następuje w drodze umowy, zawartej pomiędzy właścicielem nieruchomości, a spółką. Zdaniem spółki, ustanowienie służebności przesyłu bez wynagrodzenia w drodze umownej nie stanowi przychodu spółki.
Fiskus w wydanej interpretacji indywidualnej nie zgodził się z tym stanowiskiem wskazując, że to spółka jest beneficjentem nieodpłatnego ustanowienia służebności przesyłu i korzyści płynących z obciążenia danej nieruchomości daną służebnością na jego rzecz. Ustanowienie tej służebności może być zarówno odpłatne, jak i nieodpłatne - zależne jest to tylko od woli kontrahentów. Pod względem prawnym i gospodarczym jedną z zasadniczych cech służebności przesyłu jest zatem powszechna możliwość ustanowienia odpowiedniego wynagrodzenia.
Sprawa trafiła do NSA. Zdaniem sądu użyte w art. 12 ust. 1 pkt 2 ustawy o CIT określenie "otrzymanie nieodpłatnie lub częściowo odpłatnie rzeczy lub praw" należy rozumieć, jako niewywołujące przychodu w sytuacji, gdy czynność prawna jest ze swej istoty zawsze nieodpłatna, tj. gdy nabycie następuje w drodze zasiedzenia służebności przesyłu lub gdy podatnik, korzystając z zasady swobody umów i kształtowania swej sytuacji prawnej, dokonuje czynności prawnej nieodpłatnie, w drodze umowy lub ugody sądowej. Przychód zaś powstawałby w takich przypadkach, gdy podatnik zmieniając charakter czynności prawnej odpłatnej, dokonuje jej, jako nieodpłatnej. W takim przypadku z istoty rzeczy powinien liczyć się na gruncie prawa podatkowego z negatywnymi konsekwencjami podatkowymi.
A ponieważ umowa o ustanowienie służebności przesyłu ze swej istoty prawnej może być także czynnością nieodpłatną, to sąd przyjął, że zawarcie przez strony właśnie nieodpłatnej umowy ustanowienia służebności przesyłu nie stanowi dla przedsiębiorstwa, na rzecz którego tę służebność ustanowiono nieodpłatnego lub częściowo odpłatnego otrzymania rzeczy lub praw. Naczelny Sąd Administracyjny w konsekwencji uchylił interpretację fiskusa.
Wyrok NSA z 23 kwietnia 2013 r., II FSK 1717/11
Zobacz także: