Z sygnałów, jakie docierają do redakcji Prawo.pl wynika, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych sprawdza pracownice, także radczynie prawne pracujące na umowie o pracę. Chodzi o przypadki, kiedy radczyni prawna w firmie lub kancelarii prawnej, pracowała najpierw na umowę cywilnoprawną, a potem na umowę o pracę. Albo w wyniku rekrutacji została zatrudniona na podstawie umowy o pracę i niedługo po zatrudnieniu zaszła w ciążę. Wszystkie te sytuacje łączy jedno: kobiety albo już były w ciąży w chwili rekrutacji, albo krótko po zatrudnieniu na etat zaszły w ciążę.
- Jeśli chodzi o rekrutację, to trzeba pamiętać, że aplikantki oraz radczynie prawne rekrutowane do zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, podlegają takim samym zasadom jak inne kandydatki do pracy. To oznacza, że pracodawca nie może odmówić zatrudnienia kobiety w ciąży aplikującej o pracę, bo mogłoby to zostać uznane za dyskryminację. Kobiety w ciąży nie mogą być wykluczone z rynku pracy. Warto też podkreślić, że kobieta może jeszcze nie wiedzieć w trakcie rozmowy rekrutacyjnej, że jest w ciąży. Może też nie przyznać się do tego, że jest w ciąży, a nawet skłamać, że nie jest. Takie kłamstwo jest dopuszczalne prawnie, bo doświadczenie i zdrowy rozsądek podpowiadają że jeśli przyznają się, że są w ciąży, to niestety nie zostaną zatrudnione – mówi dr Iwona Jaroszewska-Ignatowska, radca prawny, partnerka zarządzająca w People & Law Jaroszewska-Ignatowska Sarek-Sadurska Sp.k. I podkreśla, że pracodawca nie może odmówić kandydatce zatrudnienia tylko dlatego, że jest w ciąży. Dotyczy to także aplikantek oraz radczyń prawnych – dodaje.
Czytaj również: Sąd: Ciąża nie jest przeszkodą do zawarcia umowy o pracę>>
ZUS kontroluje wykonywanie pracy przez ciężarne
Mimo to, w takich przypadkach ZUS sprawdza wykonywanie pracy przez będące w ciąży radczynie prawne. – ZUS ma prawo dokonywania takiej kontroli. Sprawdza, czy zatrudnienie było rzeczywiste, czy też pozorne. Z reguły istotne jest przede wszystkim to, czy po zatrudnieniu radczynie prawne będące w ciąży rzeczywiście wykonywały pracę i w jaki sposób była ona wykonywana. ZUS może żądać dokumentów potwierdzających zatrudnienie pracownicze, przedstawienia ewidencji czasu pracy oraz innych dowodów – potwierdza mec. Jaroszewska-Ignatowska.
Przyznaje, że istotne jest aby w takich sprawach przedstawić dowody potwierdzające wykonywanie pracy przez radczynię prawną podczas zatrudnienia. Może to być trudne z uwagi na to, że jej korespondencja mailowa oraz wytworzone przez nią dokumenty (opinie, pisma czy skargi do sądów) są objęte tajemnicą zawodową. W takiej sytuacji należy je zanonimizować i bardzo wnikliwie przeanalizować, a często znacznie okroić, by przedstawić je w takiej formie, aby tajemnica zawodowa została zachowana – dodaje.
- Rzeczywiście sytuacja tych osób jest bardzo trudna i skomplikowana. Pomijając kwestie dotyczące zasiłków, to zarówno przepisy, jak i niejednolite orzecznictwo tworzy ten stan niepewności, co nie jest komfortowe dla radczyń prawnych. Należałoby postulować zmianę przepisów i jasne uregulowania w tym zakresie – mówi Agnieszka Gajewska-Zabój, radca prawny, sekretarz Krajowej Rady Radców Prawnych. Zwraca przy tym uwagę na fakt, że z jednej strony tajemnica zawodowa, która jest tajemnicą bezwzględną, jest traktowana bardzo szeroko, to z drugiej strony jest orzecznictwo sądów administracyjnych, zgodnie z którym elementy organizacji pracy radcy prawnego nie są objęte tajemnicą zawodową. – Jako samorząd chcemy, by tajemnica zawodowa była jak najszersza i powszechnie respektowana, ale mamy też świadomość, że identyfikacja zakresu informacji objętych tą tajemnicą, powinna być dokonywana z uwzględnieniem okoliczności konkretnych przypadków. Sama animizacja danych nie wyłącza obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej. Liczy się tu przede wszystkim ochrona interesu klienta – podkreśla mec. Agnieszka Gajewska-Zabój.
Jak twierdzi Katarzyna Kamecka, ekspert ds. prawa pracy Polskiego Towarzystwa Gospodarczego, zarzut zawarcia pozornej umowy o pracę z kobietą w ciąży jest niestety częstą praktyką ZUS w stosunku do pracownic. – Zakład Ubezpieczeń Społecznych przyjmuje inną kategorię wykonywania pracy. Ma swoje rozumienie stosunku pracy. Dlatego w przypadku radczyń prawnych zatrudnionych na etacie, których praca jest objęta tajemnicą zawodową, jedynym wyjściem z sytuacji, czyli udowodnieniem, że praca była faktycznie wykonywana i że należy jej się zasiłek macierzyński, jest podanie ZUS liczby spraw prowadzonych przez radczynię prawną, skopiowanie pierwszej strony napisanych przez nią opinii prawnych, oczywiście po ich zanonimizowaniu. I to tyle – mówi Katarzyna Kamecka. I podkreśla, że zawód radcy prawnego jest zawodem zaufania publicznego. – Wykazanie, że praca była faktycznie wykonywana przez radczynię prawną w okresie ciąży jest możliwe na podstawie dokumentów, które wytworzyła. Ale problem polega na tym, że objęte są one tajemnicą zawodową, która ma charakter bezwzględny, do której organ nie ma prawa mieć dostępu. Tajemnica zawodowa obejmuje wszelkie tworzone przez radcę prawnego dokumenty oraz korespondencję z klientem i osobami uczestniczącymi w prowadzeniu sprawy - powstałe dla celów związanych ze świadczeniem pomocy prawnej – zaznacza.
Czytaj w LEX: Ciąża to nie powód, by uznać umowę o pracę za fikcyjną. Omówienie wyroku ETPC z dnia 4 lutego 2021 r., 54711/15 (Jurčić) > >
![[E-book] Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych. Komentarz](/gfx/prawopl/_thumbs/produkty_foto/75490/978-83-8358-021-0_,mXqL62OeqFTLkrXdmIyYmw.jpg)
Cena promocyjna: 326.07 zł
|Cena regularna: 609 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 274.05 zł
ZUS ma prawo badać zarówno tytuł zawarcia umowy o pracę, jak i ważność jej poszczególnych zapisów
- Zakład Ubezpieczeń Społecznych działa na podstawie ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z jej postanowieniami, zadaniem Zakładu jest między innymi stwierdzanie i ustalanie obowiązku ubezpieczeń oraz kontrola wykonywania przez płatników składek obowiązków w zakresie ubezpieczeń społecznych. Zakład podejmuje działania wobec wszystkich osób zgłoszonych do ubezpieczeń, kierując się zasadą równego traktowania kobiet i mężczyzn wyrażoną w art. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Podkreślenia wymaga, iż każda sprawa traktowana jest indywidualnie, ze względu na odrębne okoliczności jej towarzyszące. W każdej sprawie Zakład dokonuje wnikliwej oceny zebranego materiału dowodowego, a w sprawach spornych wydaje decyzję, od której stronom przysługuje odwołanie do sądu – przekazał nam Wojciech Dąbrówka, rzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Jak twierdzi, celem działania Zakładu w toku prowadzanych działań jest wyczerpujące zebranie i rozpatrzenie materiału dowodowego, a w konsekwencji rozstrzygnięcie sprawy w sposób niebudzący wątpliwości. Zgodnie bowiem z przepisami Kodeksu postępowania administracyjnego w toku postępowań wyjaśniających oddział ZUS podejmuje wszelkie czynności niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy. Wynik postępowania administracyjnego znajduje odzwierciedlenie w wydanej decyzji. W uzasadnieniu decyzji oddział ZUS wskazuje fakty, które uznał za udowodnione, dowody, na których się oparł, oraz przyczyny, z powodu których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej. Decyzje wydawane przez Zakład podlegają kontroli sądowej, a prawomocny wyrok wydany w sprawie jest wiążący dla wszystkich stron postępowania.
Jak podkreśla Wojciech Dąbrówka, w świetle obowiązujących przepisów ZUS ma prawo badać zarówno tytuł zawarcia umowy o pracę, jak i ważność jej poszczególnych zapisów, np. dotyczących wysokości wynagrodzenia. Znajduje to potwierdzenie w orzecznictwie sądowym: Sąd Najwyższy m.in. w wyroku z 23 lutego 2005 r. (sygn. akt: III UK 200/04) jak i w wyroku z 1 czerwca 2017 r. (sygn. akt: I UK 253/16). W obu tych wyrokach Sąd Najwyższy stwierdził: - Dla stwierdzenia istnienia tytułu ubezpieczenia społecznego pracownika, jakim jest pozostawanie w stosunku pracy Zakład Ubezpieczeń Społecznych, jest uprawniony do badania zarówno faktu zawarcia umowy o pracę, jak i jej ważności. W przypadku bezwzględnej nieważności umowy na podstawie art. 58 par. 1 k.c., (…), nie ulega żadnej wątpliwości, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie może przyjąć za tytuł ubezpieczenia czynności prawnej sprzecznej z prawem, w tym także zabronionej przez prawo. W tym zakresie kompetencje Zakładu Ubezpieczeń Społecznych są oczywiste.
I dalej: - „(…) Zakład Ubezpieczeń Społecznych może negować wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, iż zostało ono wypłacone na podstawie umowy sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zamiaru obejścia prawa (art. 58 k.c.). Możliwość stwierdzenia sprzeczności z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa jest przy tym odnoszona do umowy o pracę stanowiącej tytuł podlegania ubezpieczeniom społecznym”.
- W pierwszym półroczu 2024 roku zostało wydanych 1 151 decyzji stwierdzających podleganie ubezpieczeniom społecznym jako pracownik oraz 1 378 decyzji stwierdzających niepodleganie ubezpieczeniom społecznym jako pracownik – przekazał nam Wojciech Dąbrówka.
Sprawdź w LEX: Pozorność umowy o pracę zawartej w okresie ciąży. Glosa do wyroku SN z dnia 29 czerwca 2017 r., III UK 172/16 > >
Sprawdź również książkę: [E-book] Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych. Komentarz >>
Od zarzutu pozorności umowy do stwierdzenia - bardzo długa droga
- Jeśli popatrzymy na stowarzyszenie, które obecnie liczy ponad 400 członków, to problem pozorności zatrudnienia w przypadku radców prawnych będących na B2B raczej nie występuje i nie jest podnoszony w dyskusji środowiskowej. Mówiąc natomiast o zjawisku przechodzenia z B2B na umowy o pracę i w tym kontekście stawianie zarzutu zawarcia tej umowy dla pozoru z uwagi na ciążę, to wydaje mi się, że nie można wykluczyć takiej sytuacji, ale raczej z dużą dozą prawdopodobieństwa można powiedzieć, że są to wyjątki od reguły – mówi z kolei Waldemar Koper, prezes Polskiego Stowarzyszenia Prawników Przedsiębiorstw, radca prawny. I dodaje: - Nasz głos środowiskowy wydaje mi się, że byłby jasny: zjawisko pozorności świadczenia pracy praktycznie nie występuje. Samo zaś przejście z B2B na umowę o pracę wcale nie świadczy o tym, że dochodzi do takiej sytuacji. Mówienie o powszechności tego zjawiska to zdecydowana przesada - od zarzutu do stwierdzenia jest jeszcze bardzo długa droga.
Zobacz także w LEX: Klauzula informacyjna dla osób biorących udział w rekrutacji, które prowadzą własną działalność gospodarczą (rekrutacja B2B) > >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
