Rozporządzenie w sprawie wylesiania - określane też jako rozporządzenie w sprawie produktów niepowodujących wylesiania lub rozporządzenie EUDR* - ma na celu zapewnienie, aby pewne towary wprowadzane do obrotu w UE nie przyczyniały się do dalszej degradacji lasów na całym świecie. Zostało przyjęte przez Parlament Europejski i Radę UE w 2023 r. i w dużej części miało być stosowane od 30 grudnia 2024 r. Niedawno Komisja Europejska wydała komunikat o zamiarze jego odroczenia o 12 miesięcy. Oznacza to, że przepisy najpewniej zaczną obowiązywać w stosunku do dużych przedsiębiorstw od 30 grudnia 2025 r., a w odniesieniu do mikroprzedsiębiorstw i małych przedsiębiorstw - od 30 czerwca 2026 r.
Przyczyną były napływające do KE z całego świata sugestie o potrzebie dodatkowego czasu, aby przygotować się na wprowadzenie nowych przepisów.
- Realizacja obowiązków wynikających z rozporządzenia EUDR wymaga od przedsiębiorców działania na dużą skalę, tak naprawdę w całym łańcuchu dostaw – zwraca uwagę radca prawny Daniel Chojnacki, szef zespołu prawa ochrony środowiska kancelarii Domański Zakrzewski Palinka.
Problem w tym, że – jak zwrócił uwagę Krzysztof Wiński, dyrektor w PwC, w opublikowanym w serwisie Prawo.pl artykule „Rozporządzenie EUDR - obowiązek, o którym prawie nikt nie wie” – firmy dotknięte regulacją w większości nie są jej świadome i tylko nieliczne rozpoczęły przygotowania do jej wdrożenia.
- Większość i tak myśli, że dotyczy to tylko salonów meblarskich, ale to nie jest do końca prawda. Dotyczy to również sektora spożywczego, ale też sektora automotive, a właściwie każdej produkcji, bo tą regulacją mogą być objęte różne rzeczy związane z maszynami w zakładach. Rozporządzenie dotyczy w praktyce każdego, kto dokonuje przywozu towarów wskazanych w rozporządzeniu unijnym (bez względu na branżę) – czytamy w artykule Krzysztofa Wińskiego.
Maria Szczurek, prawniczka kancelarii DZP specjalizująca się w ochronie środowiska, dodaje, że dopiero w październiku br. Komisja Europejska opublikowała wytyczne do EUDR, bez których wiele pytań pozostawało do niedawna bez odpowiedzi. – Dodatkowe materiały Komisji są dużym krokiem w dobrą stronę. Mimo tego, przygotowaniom do realizacji obowiązków nadal towarzyszy dużo niepewności – komentuje.
Sprawdź w LEX: Czy palety drewniane, na których przywożony jest z zagranicy towar do zakładu pracy, podlegają pod EUDR? >
Odnośne towary i odnośne produkty
Rozporządzenie posługuje się pojęciami odnośnych towarów i odnośnych produktów. Zamknięty katalog tych pierwszych znalazł się w artykule 1 rozporządzenia. Są to: bydło, kakao, kawa, palma olejowa, kauczuk, soja i drewno. Odnośne produkty to artykuły, które – zgodnie z definicją - zawierają odnośne towary, były nimi karmione lub zostały wytworzone przy ich użyciu i które zostały wymienione w załączniku nr 1 rozporządzenia.
Załącznik nr 1 zawiera obszerny wykaz odnośnych produktów wraz z ich kodami w nomenklaturze scalonej. I tak przykładowo, odnośnymi produktami w przypadku bydła są różnego rodzaju wyroby mięsne i skóry, a dla kakao jest to szereg produktów, od ziaren kakao aż po czekoladę i pozostałe przetwory spożywcze zawierające ten towar. Odnośnymi produktami wytwarzanymi z lub przy użyciu drewna są nie tylko artykuły takie jak płyty, sklejki czy ramy do obrazów, ale nawet węgiel drzewny oraz produkty klasyfikowane jako „książki, gazety, obrazki i pozostałe drukowane wyroby przemysłu poligraficznego, manuskrypty, maszynopisy i plany, z papieru”. We wspomnianym artykule Krzysztof Wiński zwrócił uwagę na produkty wykonane z gumy, takie jak chociażby uszczelki szeroko wykorzystywane w przemyśle.
- Już na pierwszy rzut oka widać zatem, że nie chodzi wyłącznie o produkty drewniane czy drewnopochodne. Zakres rozporządzenia jest dużo szerszy, a akt prawny ma kompleksowy charakter. Tym samym nowe obowiązki obejmują znacznie większą liczbę podmiotów – wskazuje dr Adrianna Ogonowska, radca z praktyki prawa ochrony środowiska kancelarii Wardyński i Wspólnicy.
Z drugiej strony artykuły niewymienione w załączniku nie są odnośnymi produktami i w związku z tym nie dotyczą ich omawiane regulacje. Komisja Europejska tłumaczy to na przykładzie mydła, które nie zostało wymienione w załączniku i nie będzie objęte rozporządzeniem, nawet jeśli zawiera zaliczony do odnośnych towarów olej palmowy.
Zobacz w LEX: Rozporządzenie w sprawie wylesiania będzie opóźnione [projekt UE] > >
Cena promocyjna: 44.1 zł
|Cena regularna: 49 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 34.3 zł
Rozporządzenie EUDR to obowiązki dla przedsiębiorców
Zgodnie z artykułem 3 rozporządzenia, zarówno odnośne towary, jak i odnośne produkty, nie mogą być wprowadzane do obrotu ani udostępniane na rynku unijnym, ani z niego wywożone, o ile nie spełniają wszystkich następujących warunków:
- nie powodują wylesiania;
- zostały wyprodukowane zgodnie z właściwymi przepisami kraju produkcji; oraz
- przedłożono w ich sprawie oświadczenie o należytej staranności.
Oznacza to, że podmioty, które w ramach działalności handlowej wprowadzają do obrotu, udostępniają lub wywożą wskazane towary i produkty są zobowiązane do zachowania tzw. należytej staranności. Jak tłumaczy Tomasz Długozima, radca prawny z Wojarska Aleksiejuk & Wspólnicy, w praktyce sprowadza się to do realizacji następujących obowiązków:
- gromadzenia informacji, danych i dokumentów koniecznych do weryfikacji czy określone produkty są zgodne z wymogami rozporządzenia EUDR (art. 9),
- dokonywania oceny ryzyka, czy określone produkty są zgodne z wymogami rozporządzenia EUDR (art. 10),
- jeżeli ocena ryzyka wykaże, że istnieje ryzyko, iż produkty są niezgodne z wymogami, podmiot, przed wprowadzeniem produktów do obrotu lub ich wywozem ma obowiązek przyjąć procedury i środki zmniejszania ryzyka odpowiednie do osiągnięcia poziomu zerowego lub znikomego ryzyka (art. 11).
- Po spełnieniu opisanych obowiązków, przedsiębiorca może złożyć tzw. oświadczenie o należytej staranności, uprawniające do wprowadzenia produktu na rynek UE lub wywiezienia go z UE – mówi mec. Długozima.
Takie oświadczenia przedsiębiorstwa będą składać za pomocą systemu informacyjnego, który według deklaracji Komisji Europejskiej zacznie działać jeszcze przed rozpoczęciem stosowania rozporządzenia. Na początku listopada będzie mógł rozpocząć przyjmowanie rejestracji, zaś w grudniu będzie w pełni operacyjny.
- Prawodawca unijny przewidział jednak istotne wyłączenia podmiotowe dla mikroprzedsiębiorstw, małych i średnich przedsiębiorstw. Nie oznacza to jednak, że rozporządzenie EUDR w ogóle tej kategorii podmiotów nie obejmuje – zwraca uwagę adwokatka Małgorzata Piekarska z praktyki prawa ochrony środowiska kancelarii Wardyński i Wspólnicy.
- Z nowymi obowiązkami będą musieli się zmierzyć również producenci bydła, kakao, kawy, soi, kauczuku, drewna i palmy olejowej – to oni muszą dostarczyć innym podmiotom w łańcuchu dostaw informacje konieczne do udowodnienia, że ich towary zostały wyprodukowane w sposób zrównoważony, m.in. dane geolokalizacyjne – dodaje Maria Szczurek z DZP.
Takie dane będą potrzebne, bo – jak czytamy w jednym motywów rozporządzenia – „ryzyko wprowadzenia do obrotu produktów niezgodnych z wymogami lub ich wywozu różni się w zależności od towaru i produktu, a także od ich kraju pochodzenia i produkcji lub jego części”. Poszczególne kraje na podstawie metodyki opublikowanej przez KE będą klasyfikowane do krajów o niskim, standardowym lub wysokim ryzyku.
Tomasz Długozima dodaje, że chociaż rozporządzenie najpewniej zostanie odroczone, to już dziś objęte nim podmioty mogą (lub wręcz powinny) rozpocząć przygotowania do sprostania nowym wymaganiom.
- Podstawowym działaniem w tym zakresie powinno być zażądanie od wszystkich uczestników łańcucha dostaw informacji niezbędnych do przeprowadzenia oceny ryzyka, czy dystrybuowane przez nich produkty przyczyniają się do zjawiska wylesiania. Zakres tych informacji jest szczegółowo wymieniony w art. 9 rozporządzenia EUDR – wyjaśnia mec. Długozima.
Według prawników z zespołu prawa ochrony środowiska DZP, przygotowania do wejścia w życie nowych przepisów obejmują przede wszystkim identyfikację produktów, których dotyczą obowiązki. - Przedsiębiorcy mają również obowiązek wdrożenia systemów należytej staranności, dzięki którym możliwa będzie weryfikacja, czy odnośne towary i odnośne produkty w ich portfolio nie spowodowały wylesiania – dodaje Daniel Chojnacki.
Zobacz również w LEX: Firmy spożywcze i produkty związane z wylesianiem: obowiązki, terminy i sankcje > >
Kary określi polska ustawa
Artykuł 25 rozporządzenia określa możliwe kary za nieprzestrzeganie obowiązków, obejmujące grzywnę w wysokości do 4 proc. rocznego obrotu; konfiskatę odnośnych produktów lub dochodów uzyskanych z transakcji obejmujących takie produkty; czasowe wykluczenie z zamówień publicznych, dotacji i koncesji; czasowy zakaz wprowadzania, udostępniania lub wywozu odnośnych towarów i odnośnych produktów; zakaz stosowania tzw. uproszczonej należytej staranności.
Karol Maćkowiak z praktyki prawa ochrony środowiska kancelarii Wardyński i Wspólnicy dodaje, że charakter sankcyjny ma też przepis pozwalający KE publikację informacji dotyczących prawomocnie ukaranego podmiotu – osoby prawnej.
- Należy tutaj zwrócić uwagę, że pomimo bezpośredniego stosowania przepisów rozporządzenia, unormowania dotyczące sankcji za jego naruszenie pozostawiono zasadniczo państwo członkowskim – wskazuje Karol Maćkowiak.
Daniel Chojnacki z DZP dodaje, że rozporządzenie EUDR przewiduje minimalny katalog kar, który każde państwo członkowskie może rozszerzyć.
- Brak regulacji krajowych w tym zakresie oznacza, że przedsiębiorcy nie wiedzą, jakimi dokładnie sankcjami zagrożone jest naruszenie przepisów EUDR – komentuje prawnik z DZP. Zwraca też uwagę, że to przepisy krajowe wyznaczą organ odpowiedzialny za kontrolę stosowania przepisów EUDR.
We wrześniu br. Ministerstwo Klimatu i Środowiska informowało, że prowadzi „intensywne prace nad przygotowaniem projektu ustawy, która pozwoli na wdrożenie w Polsce unijnego rozporządzenia EUDR”. Zapowiadany projekt dotąd nie ujrzał światła dziennego.
- Rolą ustawy będzie jednak bardziej dostosowanie obowiązków zawartych w rozporządzeniu do krajowego systemu prawnego, niż tworzenie nowych obowiązków – przypomina mec. Długozima. - Tym samym, brak zakończenia prac nad polską ustawą nie powinien wstrzymywać przygotowań przedsiębiorców do sprostania obowiązkom, które wejdą w życie z końcem przyszłego roku – podsumowuje.
Sprawdź również w LEX: Europejski Zielony Ład, czyli nowa strategia UE w zakresie ochrony środowiska i klimatu > >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
