Opinia Europejskiego Komitetu Regionów - Nowy plan działania dotyczący gospodarki o obiegu zamkniętym.

Opinia Europejskiego Komitetu Regionów - Nowy plan działania dotyczący gospodarki o obiegu zamkniętym

(2020/C 440/18)

(Dz.U.UE C z dnia 18 grudnia 2020 r.)

Sprawozdawca:	Tjisse STELPSTRA (NL/EKR), minister regionalny prowincji Drenthe
Dokument	Komunikat Komisji Europejskiej do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego
źródłowy:	Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów "Nowy plan działania UE dotyczący gospodarki o obiegu zamkniętym na rzecz czystszej i bardziej konkurencyjnej Europy" COM(2020) 98 final

ZALECENIA POLITYCZNE

EUROPEJSKI KOMITET REGIONÓW

A. Uwagi ogólne

W dziedzinie naszej odpowiedzialności

1. Wyraża zaniepokojenie obecnym tempem eksploatacji Ziemi. Podkreśla, że zachowanie ludzkie jest przyczyną katastrofy, za którą odpowiedzialni są wszyscy, i zgadza się z nowym planem działania dotyczącym gospodarki o obiegu zamkniętym, że przejście na neutralną pod względem emisji dwutlenku węgla gospodarkę o obiegu zamkniętym będzie wymagało współpracy pomiędzy wszystkimi zainteresowanymi stronami na wszystkich poziomach społeczeństwa i sprawowania rządów.

2. Podkreśla natychmiastową potrzebę przyspieszenia przejścia na model regeneracyjnego wzrostu, utrzymujący konsumpcję zasobów w ramach ograniczeń planety oraz zmniejszający nasz ślad.

3. Z zadowoleniem przyjmuje nowy plan działania dotyczący gospodarki o obiegu zamkniętym (NCEAP) Komisji Europejskiej jako strategiczne opracowanie koncepcji Europejskiego Zielonego Ładu oraz jako konstruktywną kontynuację planu działania z 2015 r.

4. Ubolewa nad bardzo krótkim rozdziałem w nowym planie działania dotyczącym gospodarki o obiegu zamkniętym na temat roli władz lokalnych i regionalnych, biorąc pod uwagę, że władze lokalne i regionalne pełnią ważną rolę w przejściu na gospodarkę o obiegu zamkniętym jako kluczowe podmioty w inicjowaniu oraz poszerzaniu zakresu bardzo potrzebnych innowacji. Regiony gwarantują bowiem, że osoby, społeczności i regiony dostosowują swoje codzienne funkcjonowanie do zasad gospodarki o obiegu zamkniętym. Podkreśla znaczenie potencjału obiegu zamkniętego dla tworzenia miejsc pracy oraz potrzebę wspierania inwestycji w nową infrastrukturę służącą faktycznemu zbieraniu, recyklingowi i wykorzystywaniu materiałów wtórnych.

5. Jest pod wrażeniem liczby wnikliwych uwag zainteresowanych stron oraz wzywa Komisję Europejską do używania istniejących platform takich jak partnerstwa w ramach agendy miejskiej, europejska platforma zainteresowanych stron gospodarki o obiegu zamkniętym oraz sieci samorządów lokalnych i regionalnych w celu usprawnienia wzajemnego uczenia się oraz budowania zdolności.

6. Z zadowoleniem przyjmuje inicjatywę na rzecz miast i regionów o obiegu zamkniętym, która pomoże zainteresowanym stronom rozwinąć i wdrożyć terytorialne rozwiązania w zakresie gospodarki o obiegu zamkniętym. Jednocześnie KR podkreśla jednak, że tego rodzaju działania wspomagające obieg zamknięty nie mogą być oddzielone od innych działań mających na celu ochronę naszej planety. Podejście oparte na gospodarce o obiegu zamkniętym musi zostać zintegrowane z działaniami w dziedzinie klimatu, środowiska i zrównoważonego rozwoju sieci gmin i miast.

7. Podkreśla, że tocząca się debata na temat zasad gospodarki o obiegu zamkniętym może stanowić okazję do zdecydowanego zajęcia się powracającą kwestią wychodzenia poza tradycyjne wskaźniki PKB ¹ , tj. włączenia nowych elementów innych niż związane z wynikami gospodarczymi, takich jak: tworzenie systemów opartych na zasadzie solidarności na rzecz społeczeństwa integracyjnego, życie z uwzględnieniem ograniczeń naszej planety oraz sprawiedliwy podział zasobów.

W kontekście pandemii COVID-19

8. Zauważa, że nowy plan działania dotyczący gospodarki o obiegu zamkniętym został opublikowany w trakcie trwania pandemii COVID-19, która pokazała nam, jak jesteśmy zależni od zasobów pierwotnych, oraz postrzega ten kryzys jako sygnał alarmowy na wielu płaszczyznach.

9. Wzywa Komisję Europejską oraz państwa członkowskie do zmniejszenia zależności od krajów trzecich i od zasobów pierwotnych, oraz do wzmocnienia bezpieczeństwa dostaw poprzez solidniejsze rozplanowanie zarządzania zasobami - zwłaszcza rzadkimi i o znaczeniu krytycznym - a także zaleca utworzenie unijnej platformy ds. polityki w dziedzinie zasobów.

10. Z zadowoleniem przyjmuje ukierunkowanie działań Komisji Europejskiej na rozwijanie rynku surowców wtórnych, zwłaszcza poprzez inwestycje w recykling.

11. Jest pod wrażeniem pozytywnych środowiskowych skutków ubocznych ograniczeń w przemieszczaniu się (tj. czystszego powietrza, mniejszego zanieczyszczenia wody, mniejszej ilości szkodliwych emisji). Odporność, kreatywność oraz innowacyjność, którymi od początku kryzysu wykazali się obywatele, podmioty publiczne, przedsiębiorstwa i podmioty gospodarcze, powinny być wykorzystywane do wspierania głębokiej transformacji ekologicznej procesów produkcyjnych i uniknięcia efektu "nadrabiania zaległości" w zakresie degradacji środowiska po kryzysie.

12. Wzywa Komisję Europejską, państwa członkowskie oraz władze lokalne i regionalne do zarządzania inwestycjami w ramach planu odbudowy dla Europy w taki sposób, aby zagwarantować długoterminowy rozwój gospodarczy, społeczny i środowiskowy, przy jednoczesnym zmniejszeniu wykorzystania zasobów, unikaniu stosowania i usuwaniu substancji niebezpiecznych oraz usprawnieniu obiegu zamkniętego materiałów i w systemach. Dzięki niezbędnemu finansowaniu instrument "Next Generation EU" musi przyczynić się do osiągnięcia tego celu i musi mu towarzyszyć ustanowienie zasobów własnych, które nie stawiają żadnego państwa członkowskiego UE w niekorzystnym położeniu w stosunku do innych krajów.

W dziedzinie ambitnych celów klimatycznych, Zielonego Ładu oraz celów zrównoważonego rozwoju

13. Wzywa Komisję Europejską, państwa członkowskie i władze lokalne i regionalne do zapewnienia terminowej realizacji Europejskiego Zielonego Ładu, tak aby służył on jako solidna podstawa do ożywienia gospodarki UE w sposób zgodny z unijnymi celami w zakresie energii, klimatu i środowiska.

14. Podkreśla kluczową rolę zasad gospodarki o obiegu zamkniętym w osiąganiu celów zrównoważonego rozwoju, zwłaszcza celu zrównoważonego rozwoju nr 12 dotyczącego odpowiedzialnej produkcji i konsumpcji, oraz wierzy, że wdrożenie zasad gospodarki o obiegu zamkniętym przyczyni się do przekształcenia szeroko zakrojonych celów w działanie oraz do zauważalnej przemiany społeczeństwa.

15. Zaznacza, że przejście na gospodarkę o obiegu zamkniętym znacząco wesprze unijne starania w zakresie łagodzenia zmiany klimatu, i wzywa Komisję Europejską do ustanowienia dalszych powiązań pomiędzy wszystkimi planami Zielonego Ładu w celu zapewnienia bardzo potrzebnej ogólnej perspektywy i synergii oddziaływań poprzez badania i wskaźniki oraz w procesie kształtowania polityki, np. w prawie o klimacie. Podkreśla, że równie ważne jest łączenie polityki w zakresie gospodarki o obiegu zamkniętym z polityką ukierunkowaną na inne kwestie środowiskowe, takie jak ochrona różnorodności biologicznej lub jakości powietrza i wody. Zastosowanie zasad gospodarki o obiegu zamkniętym będzie musiało stać się wspólnym punktem wyjścia we wszystkich sektorach, począwszy od sektora rolno-spożywczego aż po budownictwo i wysokiej klasy rozwiązania techniczne itd.

16. Odnosi się do wzajemnych zależności między obiegiem zamkniętym a ochroną klimatu. Zintegrowane podejście oparte na gospodarce o obiegu zamkniętym, w tym zasady określające projektowanie produktów oraz systemy zwrotu, może wnieść znaczący wkład w bezpośrednie ograniczenie emisji gazów cieplarnianych.

W dziedzinie celów i monitorowania

17. Zaznacza, że aby podporządkować się ograniczeniom planety, konieczne jest oddzielenie wzrostu od wykorzystania zasobów, oraz ubolewa nad tym, że nowy plan działania dotyczący gospodarki o obiegu zamkniętym nie zawiera łącznego celu dotyczącego zmniejszenia wykorzystania zasobów. Poprzednie środki na szczeblu unijnym okazały się niewystarczające do zmniejszenia europejskiego ogólnego wykorzystania zasobów naturalnych i surowców. Przydatne byłoby stosowanie przy ocenie postępów innych mierników rozwoju niż PKB, które byłyby bardziej zgodne z zasadami gospodarki o obiegu zamkniętym.

18. Uważa, że zmniejszenie CO₂ w cyklu życia produktów powinno być częścią celów, ponieważ zapewnia to wgląd w inwestycje i w przewidywane rezultaty, a zatem wspomaga szeregowanie działań pod względem ważności.

19. Zauważa, że konkretne środki prowadzą do wymiernych rezultatów, i wzywa Komisję Europejską, aby dla każdego kluczowego działania określiła jego oczekiwany wynik oraz wyznaczyła ambitne ramy czasowe potrzebne do jego zrealizowania.

20. Podkreśla, że wyznaczanie celów powinno być ambitne i postępowe, by wspierać innowację. Potrzebny jest zatem system, w którym co pięć lat najlepsze dostępne rozwiązanie lub najlepsza praktyka w danym momencie wyznaczać będzie cel na kolejnych pięć lat.

21. Zaznacza potrzebę opracowania i wdrożenia wskaźników na szczeblu lokalnym i regionalnym, aby oceniać postępy i wyzwania, z którymi należy się zmierzyć, oraz pomóc władzom lokalnym i regionalnym wdrożyć strategie dotyczące gospodarki o obiegu zamkniętym.

W dziedzinie systemu gospodarczego

22. Stwierdza, że sprawiedliwe jest włączenie kosztów zanieczyszczenia, odpadów i emisji w kalkulację cen produktów niebędących w obiegu zamkniętym, co sprawi, że produkcja zrównoważona będzie porównywalna i konkurencyjna w stosunku do sposobów produkcji niebędących w obiegu zamkniętym.

23. Zwraca uwagę, że mechanizmy prawne i gospodarcze ułatwiające działalność promującą obieg zamknięty i powstrzymujące działania hamujące obieg zamknięty są pomocne i apeluje do Komisji, by opracowała dobre praktyki pokazujące, jak państwa członkowskie realizują idee gospodarki o obiegu zamkniętym i jak mogą znaleźć wspólne rozwiązania funkcjonujące ponad granicami. Uważa, że obniżanie podatków od działalności, która promuje obieg zamknięty, oraz podwyższanie podatków od działalności, która hamuje obieg zamknięty, stanowi pomocne narzędzie, i z zadowoleniem przyjmuje potwierdzenie, że podatek od wartości dodanej (VAT) stanowi skuteczne narzędzie służące rozwiązaniu tej kwestii. Przyszłe prace w tym obszarze powinny uwzględniać konsensus w odniesieniu do podziału obowiązków związanych z polityką podatkową.

24. W związku z tym wyraża ubolewanie, że zasada jednomyślności obowiązująca w dziedzinie opodatkowania ogranicza państwom członkowskim większą swobodę w wyznaczaniu stawek VAT/stawek podatkowych w celu wsparcia rzeczywistej przemiany wzorców produkcji i konsumpcji (wykraczającej poza działania jedynie naprawcze).

B. Władze lokalne i regionalne

W dziedzinie kompetencji

25. Zaznacza, że wiele kompetencji władz lokalnych i regionalnych jest związanych z zarządzaniem zasobami i z gospodarką o obiegu zamkniętym. Władze lokalne i regionalne mają zatem wiele możliwości, by wzmocnić przejście na gospodarkę o obiegu zamkniętym; jednocześnie zaś zmiana ta wymaga dużej wiedzy fachowej i inwestycji finansowych. Dlatego też instrument "Next Generation EU" i inne fundusze muszą przyczynić się do osiągnięcia tego celu za pomocą niezbędnego finansowania.

26. Zauważa, że wykorzystanie wody, jednego z najważniejszych zasobów, w gospodarstwach domowych i przemyśle prowadzi do powstawania dużej objętości ścieków i że w związku z tym woda powinna w większym stopniu być ponownie wykorzystana w przypadkach, kiedy jest to właściwe. Ścieki zawierają również wiele wartościowych substancji biogennych, które mogą być odzyskane. Stwierdza zatem, że obok badań, innowacji i finansowania potrzebne są również jasno określone cele dotyczące odzyskiwania substancji biogennych.

27. Podkreśla, że przy wyznaczaniu celów dotyczących odpadów należy wziąć pod uwagę wiedzę oraz interesy władz lokalnych i regionalnych, zwłaszcza jeżeli zbieranie i segregowanie odpadów stają się coraz bardziej specjalistyczne.

28. Wzywa Komisję Europejską do opracowania innowacyjnej strategii z myślą o określeniu szeregu praktyk w zakresie zbierania odpadów. Regiony i miasta powinny współpracować w tym zakresie, a nie nadawać priorytet odgórnej harmonizacji systemów selektywnej zbiórki odpadów.

29. Uważa, że partnerstwa publiczno-prywatne mają zasadnicze znaczenie w poszerzeniu zakresu gospodarki o obiegu zamkniętym i włączeniu do niej głównych podmiotów gospodarczych oraz że władze lokalne i regionalne są dobrym partnerem w ramach PPP. Wzywa Komisję Europejską do stymulowania takiej współpracy w jej programach.

30. Zaznacza, że wytyczne oraz promowanie najlepszych praktyk na poziomie lokalnym i regionalnym pomagają przyspieszyć przejście na gospodarkę o obiegu zamkniętym, na przykład w zakresie planowania przestrzennego oraz budownictwa.

31. Wzywa Komisję Europejską do uruchomienia programu, który zbierałby dokładne informacje na temat przepływów materiałów na poziomie lokalnym, regionalnym, krajowym i europejskim oraz mógłby być wykorzystywany przez zainteresowane podmioty do zapoznania się z sytuacją i działaniami w innych miejscach. Program ten musi stanowić przejrzysty system cyfrowy oraz analizować sytuację na poziomie regionalnym, krajowym i europejskim. Ponadto powinien oferować środki na rozwój tego rodzaju działań na wszystkich poziomach.

32. Podkreśla, że informacje o działaniach regionalnych w zakresie innowacji, istniejących zdolności (infrastruktura, wiedza fachowa) i potencjału gospodarki o obiegu zamkniętym są kluczowe, i ubolewa nad tym, że dane te są często rozproszone i fragmentaryczne, co ogranicza ich użyteczność dla regionów. Zachęca zatem Komisję Europejską do podjęcia się zadania precyzyjnego zgromadzenia dowodów, z uwzględnieniem lokalnej i regionalnej perspektywy dotyczącej unijnej strategii dla przemysłu.

W dziedzinie zamówień publicznych

33. Podkreśla, że zamówienia publiczne stanowią potężne narzędzie, za pomocą którego władze lokalne i regionalne mogą ustanowić normy i ukierunkować rynek w stronę bardziej zrównoważonych produktów i usług, ale zwraca uwagę, że złożoność przepisów często sprzyja niechęci do podejmowania ryzyka przez władze lokalne i regionalne. Można tego dokonać poprzez zamówienia realizowane na podstawie całkowitego kosztu własności (TCO, total cost of ownership, który uwzględnia wszystkie koszty generowane przez cały okres użytkowania, w tym koszty społeczne i środowiskowe), co pozwala na osiągniecie potencjalnych pozytywnych efektów dla regionu.

34. Wzywa do dalszego rozwijania kryteriów i celów dotyczących zielonych zamówień publicznych w oparciu o przegląd minimalnych kryteriów środowiskowych zawartych w obecnych dyrektywach UE w sprawie zamówień publicznych ² . Zaleca opracowanie zestawu pozytywnych celów w zakresie innowacji oraz wzywa Komisję Europejską do rozszerzenia zakresu tych zamówień, aby stały się rzeczywistymi zamówieniami publicznymi wspomagającymi zamknięcie obiegu w gospodarce. Dla stworzenia pewności prawa i zmniejszenia obciążeń podczas udzielania zamówień publicznych w gminach i regionach potrzebne są wiarygodne i przejrzyste certyfikaty i oznaczenia UE, w szczególności w odniesieniu do zrównoważenia środowiskowego. Przy zamówieniach publicznych producenci powinni być w stanie podać, jakie działania podjęli w celu wykorzystania w pierwszej kolejności surowców wtórnych do wytwarzania produktów. A jeżeli nie wykorzystywaliby surowców wtórnych do wytwarzania nowych produktów, musieliby to uzasadnić. Przydatne byłyby odpowiednie wytyczne dotyczące weryfikacji zawartości materiałów pochodzących z recyklingu lub odzysku i/lub produktów ubocznych w produktach podlegających minimalnym kryteriom środowiskowym. W tym celu niezbędne będą przejrzyste systemy oceny i pogłębienie wiedzy wśród wykonawców.

C. Zasoby i odpady

W dziedzinie odpadów i w odniesieniu do zasady "nie ma czegoś takiego jak odpady"

35. Stwierdza, że w Europie dostępnych jest wiele istotnych zasobów uważanych za "odpady", oraz zaznacza, że na drodze do prawdziwej gospodarki o obiegu zamkniętym potrzebna jest zmiana myślenia na rzecz koncepcji "zero odpadów". Podkreśla znaczenie rejestracji surowców w celu zapewnienia ich dostępności do ponownego wykorzystania i nadania im tożsamości.

36. Postrzega jako ważną zasadę, że w gospodarce o obiegu zamkniętym wszystkie materiały będą opracowywane w taki sposób, by mogły stać się albo substancjami biogennymi dla biosfery, albo nowymi materiałami w kolejnym cyklu eksploatacji.

37. Zwraca uwagę na wniosek Komisji Europejskiej dotyczący zmodernizowania prawa Unii i jej funduszy dotyczących odpadów. Kluczowym punktem, w którym należy przyspieszyć tę modernizację, jest stworzenie nowych, szybszych i łatwiejszych ram prawnych w zakresie kryteriów utraty statusu odpadu i produktu ubocznego.

38. Wzywa Komisję Europejską do zaproponowania celu dotyczącego wytwarzania odpadów w przeliczeniu na mieszkańca w wartościach absolutnych oraz celów dotyczących zapobiegania powstawaniu odpadów dla przedsiębiorstw i sektorów. Podkreśla znaczenie i wpływ zapowiadanych ram politycznych dotyczących opakowań, a także zapowiadanych ram dotyczących tworzyw sztucznych nadających się do kompostowania.

39. Zaznacza, że w fazie przejściowej przechodzenia "od odpadów do materiałów" porozumienia transgraniczne mogą mieć kluczowe znaczenie dla uniknięcia krótkoterminowych rozwiązań mających negatywny wpływ na środowisko.

40. Uważa, że w przypadku gdy regiony lub miasta muszą nadrobić zaległości, zaprzestając składowania odpadów, powinny one - jako punkt wyjścia - oprzeć się wzajemnie na swojej infrastrukturze na poziomie europejskim w celu radzenia sobie z odpadami w fazie przejściowej (na przykład używać istniejących spalarni odpadów, zamiast budować nowe), oraz podkreśla, że ten okres przejściowy wymaga środków finansowych i koordynacji. Należy propagować skuteczny odzysk energii poprzez zatrzymywanie metali i soli, w przypadku gdy odpady nie mogą zostać poddane recyklingowi z powodu zanieczyszczenia, zmęczenia materiału czy też trudności w oddzielaniu złożonych materiałów.

41. Zwraca uwagę na fakt, że gospodarowanie odpadami w regionach najbardziej oddalonych jest szczególnie problematyczne ze względu na ograniczenia infrastruktury przetwarzania odpadów oraz brak ekonomii skali w zakresie zbierania, przetwarzania i recyklingu odpadów. Przyspieszenie przejścia na gospodarkę o obiegu zamkniętym (w Europie) powinno zatem przynieść na tych obszarach bezpośrednio wymierne skutki. Obecny stan gospodarowania odpadami i ich przetwarzania w tych regionach można wykorzystać jako praktyczny sprawdzian odnośnie do przyspieszenia. Ponadto może on pomóc w ocenie istniejących instrumentów, a także we wdrażaniu nowych.

42. Zauważa, że aby potwierdzić zasadę "nie ma czegoś takiego jak odpady" i zapobiegać wykorzystaniu zasobów dotąd nieeksploatowanych, niezbędny jest obowiązek wykorzystywania materiałów pochodzących z recyklingu. Wzywa Komisję Europejską do wyznaczenia kryteriów, według których znaczący odsetek nowych produktów powinien być produkowany z materiałów pochodzących z recyklingu, i zaleca, by stało się to elementem podejścia do kluczowych łańcuchów wartości produktów.

W dziedzinie zapobiegania kosztom, bezpiecznych materiałów i rozszerzonej odpowiedzialności producenta

43. Ubolewa nad tym, że władze lokalne i regionalne często muszą zmagać się z negatywnymi skutkami produktów, których okres użytkowania się skończył, a producent nie jest odpowiedzialny za ich odebranie. Produkty te (lub ich części) często zanieczyszczają glebę lub powietrze, a władze lokalne i regionalne ponoszą koszty ich utylizacji.

44. Podkreśla, że zapobieganie tym kosztom lub zajmowanie się nimi bezpośrednio na poziomie producenta jest niezwykle ważne, dlatego też z zadowoleniem przyjmuje ramy polityki zrównoważonych produktów zawarte w nowym planie działania dotyczącym gospodarki o obiegu zamkniętym.

45. Podkreśla, że to producenci mają do odegrania ważną rolę w przechodzeniu na gospodarkę o obiegu zamkniętym. Muszą opracowywać produkty, które jak najmniej obciążają naszą planetę, i przy tym w miarę możliwości unikać stosowania nowego materiału kopalnego jako surowca. Zarazem zadanie rządów polega na pobudzaniu właściwych tendencji, stwarzaniu ogólnych warunków i regulacji.

46. Podkreśla, że zanieczyszczenie gleby stanowi coraz większy problem w UE. W związku z tym z zadowoleniem przyjmuje wniosek Komisji dotyczący promowania inicjatyw mających na celu ograniczenie zasklepiania gleby, rekultywację opuszczonych lub zanieczyszczonych terenów poprzemysłowych oraz zwiększenie bezpiecznego, zrównoważonego i opartego na obiegu zamkniętym wykorzystania wydobytych gleb. Wzywa Komisję do uwzględnienia w tej inicjatywie obowiązkowej diagnozy i śledzenia wydobytych gleb.

47. Z zadowoleniem przyjmuje inicjatywę Komisji Europejskiej dotyczącą przejścia na chemikalia zaprojektowane jako bezpieczne (safe-by-design), ponieważ zapobieganie używaniu materiałów toksycznych lub kontrolowanie ich używania stanowi najprostszy sposób uniknięcia uwalniania się takich chemikaliów oraz pozwala uniknąć znacznych kosztów związanych z oczyszczaniem lub regulowaniem przenoszenia zanieczyszczonej gleby (na przykład substancjami perfluoroalkilowymi), jakie ponoszą władze lokalne i regionalne. Zauważa również, że kontrola materiałów toksycznych nie jest wystarczająca, a raczej konieczna jest całkowita przejrzystość elementów składowych, aby można było w odpowiedni sposób poddawać je recyklingowi lub upcyklingowi.

48. Wzywa do przyjęcia środków propagujących znaczenie i wdrażanie rozszerzonej odpowiedzialności producenta przy jednoczesnym uwzględnianiu różnych elementów gospodarki o obiegu zamkniętym. Na przykład rozdrobnienie obowiązków w zakresie gospodarowania odpadami podważa rozwój gospodarki odpadami jako całości. Celem jest podejście biznesowe, w którym producenci analizują również konsekwencje projektowania produktów jako bezpieczne oraz pod kątem obiegu zamkniętego.

49. Domaga się, by nie wszyscy producenci tworzyli swoją własną logistykę zwrotu, ponieważ może to spowodować powstanie ogromnego śladu logistycznego. Należy zatem określić inteligentne specyfikacje materiału/składnika, a także mądre strategie logistyki zwrotnej.

50. Wnosi, by nowy plan dotyczący gospodarki o obiegu zamkniętym uwzględniał szczególną kwestię odpadów morskich. Biorąc pod uwagę ich transgraniczny charakter, konieczne byłoby zachęcanie do współpracy między rządami wszystkich regionów morskich w celu zagwarantowania zrównoważoności wspólnych zasobów oraz pobudzania do współpracy regionalnej i międzynarodowej w poszukiwaniu wspólnych rozwiązań.

D. Urzeczywistnienie gospodarki o obiegu zamkniętym

W dziedzinie świadomości i działania

51. Zaznacza, że gospodarka o obiegu zamkniętym wymaga nowych sposobów konsumpcji oraz że niezbędne jest budowanie świadomości. Władze lokalne i regionalne są blisko ludzi, a zatem pełnią istotną rolę w wywoływaniu zmiany mentalności w kierunku nowych zwyczajów. Wzywa więc Komisję Europejską do wspierania projektów na poziomie lokalnym i regionalnym, które prowadzą do wymiernych rezultatów.

W dziedzinie umiejętności i edukacji

52. Podkreśla, że aby podnosić świadomość, ważna jest edukacja zarówno od najmłodszych lat aż po kształcenie uniwersyteckie, jak również na poziomie zawodowym. Fundusze polityki spójności powinny zatem wspierać uwzględnianie sposobu życia w obiegu zamkniętym w programie nauczania w każdym rodzaju edukacji, co powinno także obejmować środki edukacji cyfrowej.

53. Podkreśla, że do podejmowania świadomych decyzji zakupowych konsumenci potrzebują przejrzystych informacji na temat procentowego udziału materiału pochodzącego z recyklingu w produktach.

54. Podkreśla zawarte w nowym planie działania dotyczącym gospodarki o obiegu zamkniętym kwestie odnoszące się do wsparcia na rzecz umiejętności i tworzenia miejsc pracy, jednak zwraca uwagę na ryzyko, że w najbliższym czasie miejsca pracy w gospodarce o obiegu zamkniętym zasadniczo nie będą wymagać kwalifikacji, natomiast w perspektywie średnio- do długoterminowej zostaną zautomatyzowane i przestaną istnieć ze względu na robotyzację. Z drugiej strony istnieją jednak perspektywy zatrudnienia na stanowiskach wymagających wysokich kwalifikacji, dlatego też w ramach aktualizowania programu na rzecz umiejętności należy odpowiednio uwzględnić obydwa te aspekty.

55. Zaleca, aby regiony, które szybko przechodzą do zatrudnienia stosunkowo niewykwalifikowanych pracowników (po części ze względu na niskie koszty pracy), jako pierwsze skorzystały ze wsparcia dla edukacji i budowania zdolności, tak by przyspieszyć przejście na zatrudnianie lepiej wykwalifikowanych pracowników. Wesprze to innowacje techniczne i społeczne oraz wspomoże władze lokalne i regionalne w tworzeniu wszechstronnej i odpornej gospodarki. Ponadto aktualizacja programu na rzecz umiejętności powinna również kłaść nacisk na różnice regionalne - w szczególności w odniesieniu do regionów słabiej rozwiniętych - w zakresie opracowywania strategii edukacyjnych i dotyczących umiejętności oraz programów podnoszenia umiejętności i przekwalifikowywania pracowników.

56. Ponieważ gospodarka o obiegu zamkniętym wymaga zintegrowanego, międzysektorowego i długoterminowego sposobu myślenia i działania, zachęca się władze lokalne i regionalne do zarządzania strukturami administracyjnymi i dostosowywania struktur organizacyjnych w taki sposób, by wspierać jej promowanie, na przykład tworzyć nowe profile funkcji dla administracji w zakresie zarządzania inteligentnymi miastami i gospodarką o obiegu zamkniętym.

57. Wzywa Komisję Europejską do uruchomienia programów finansowania bezpośredniego dla władz lokalnych i regionalnych oraz MŚP w celu wspierania ich wysiłków na rzecz rozwiązania problemu przejścia na gospodarkę o obiegu zamkniętym w dziedzinie kształcenia, przekwalifikowania i poprawy umiejętności siły roboczej, a także inwestycji i budowania odporności.

58. Zauważa, że potrzebne są dalsze badania i regulacje w sprawie zrównoważonych i nadających się do recyklingu materiałów. Zwłaszcza w przypadku, gdy recykling nie oznacza przejścia na produkty o niższej wartości (downcykling), wymogi dotyczące oddzielenia materiału i jego ponownego użycia stają się ambitniejsze, aby umożliwić wykorzystanie materiałów w jak największej liczbie cykli. Dlatego też podejście "od kołyski do kołyski" (cradle to cradle) wskazuje, w jaki sposób można zrealizować zasadę recyklingu przed przetworzeniem na produkty o niższej wartości, i w jakim stopniu proces ten zależy od dokładnego zaprojektowania produktu.

W dziedzinie społeczeństwa ukierunkowanego na obieg zamknięty

59. Nalega, by cele gospodarki o obiegu zamkniętym zostały włączone jako obszar obowiązkowy do głównego nurtu polityki spójności po 2020 r. i jej funduszu, biorąc pod uwagę, że niezbędne jest zapewnienie odpowiedniego bodźca do promowania przejścia na gospodarkę o obiegu zamkniętym, zaczynając od poziomu lokalnego i regionalnego.

60. Podkreśla wniosek zawarty w nowym planie działania dotyczącym gospodarki o obiegu zamkniętym, że przejście na gospodarkę o obiegu zamkniętym będzie miało charakter systemowy, dogłębny i transformacyjny, i zgadza się z tym wnioskiem. Reindustrializacja Europy musi opierać się na gospodarce o obiegu zamkniętym oraz rozwijać i promować ją poprzez wprowadzanie w życie jej zasad i instrumentów.

61. Zaznacza, że przejście to musi być sprawiedliwe, ponieważ nie dotyczy ono jedynie gospodarki, ale w głównej mierze społeczeństwa, blisko którego są przedstawiciele władz lokalnych i regionalnych. Podsumowuje zatem, że regiony i miasta są najistotniejszym poziomem działania w dążeniu do osiągnięcia społeczeństwa ukierunkowanego na obieg zamknięty.

62. Na koniec pragnie zwrócić uwagę, że oprócz utworzenia platformy i wprowadzenia ram regulacyjnych dla gospodarki o obiegu zamkniętym w UE Komisja musi również nałożyć surowe wymogi na import i eksport, tak aby zasady gospodarki o obiegu zamkniętym oddziaływały również poza granicami UE.

Bruksela, dnia 14 października 2020 r.

	Apostolos TZITZIKOSTAS
	Przewodniczący
	Europejskiego Komitetu Regionów

1 The European System of National and Regional Accounts (ESA 2010): https://ec.europa.eu/eurostat/documents/3859598/5925693/KS-02-13-269-EN.PDF/44cd9d01-bc64-40e5-bd40-d17df0c69334.

2 Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/23/UE (Dz.U. L 94 z 28.3.2014, s. 1), 2014/24/UE (Dz.U. L 94 z 28.3.2014, s. 65), 2014/25/UE (Dz.U. L 94 z 28.3.2014, s. 243).

• Identyfikator: Dz.U.UE.C.2020.440.107
• Rodzaj: Opinia
• Tytuł: Opinia Europejskiego Komitetu Regionów - Nowy plan działania dotyczący gospodarki o obiegu zamkniętym.
• Data aktu: 18/12/2020
• Data ogłoszenia: 18/12/2020