Bezpieczeństwo i higiena pracy przy produkcji, magazynowaniu i transporcie wewnątrzzakładowym materiałów wybuchowych.

ROZPORZĄDZENIE

MINISTRA PRZEMYSŁU

z dnia 8 sierpnia 1990 r.

w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy produkcji, magazynowaniu i transporcie wewnątrzzakładowym materiałów wybuchowych.

Na podstawie art. 208 § 3 Kodeksu pracy (Dz. U. z 1974 r. Nr 24, poz. 141, z 1975 r. Nr 16, poz. 91, z 1981 r. Nr 6, poz. 23, z 1982 r. Nr 31, poz. 214, z 1985 r. Nr 20, poz. 85 i Nr 35, poz. 162, z 1986 r. Nr 42, poz. 201, z 1987 r. Nr 21, poz. 124, z 1988 r. Nr 20, poz. 134, z 1989 r. Nr 20, poz. 107 i Nr 35, poz. 192 oraz z 1990 r. Nr 4, poz. 19, Nr 43, poz. 251 i Nr 55, poz. 319) zarządza się, co następuje:

§  1.

1. Rozporządzenie dotyczy warunków bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładach pracy wytwarzających, przetwarzających, obrabiających lub magazynujących materiały wybuchowe oraz przedmioty wypełnione tymi materiałami, a także przy transporcie wewnątrzzakładowym tych materiałów i przedmiotów.

2. Przepisów rozporządzenia nie stosuje się do:

1) jednostek organizacyjnych podległych Ministrom Obrony Narodowej oraz Spraw Wewnętrznych,

2) zakładów górniczych,

3) 1 szkół wyższych, jednostek badawczo-rozwojowych, laboratoriów i zakładów doświadczalnych oraz produkcji próbnej i doświadczalnej.

3. W zakładach pracy, o których mowa w ust. 1, powinno znajdować się zaplecze higienicznosanitarne odpowiadające wymaganiom określonym w odrębnych przepisach.

§  2.

1. 2 Przepisy rozporządzenia nie dotyczą obiektów stałych, w których wytwarza się, przetwarza, obrabia, magazynuje lub transportuje materiały wybuchowe, nie odpowiadających jego przepisom, jeżeli zostały wybudowane zgodnie z przepisami obowiązującymi w czasie ich wznoszenia i nie zagrażają bezpieczeństwu ludzi i mienia.

2. 3 Przepisy rozporządzenia stosuje się jednak do maszyn i urządzeń technicznych oraz do wyposażenia wszystkich obiektów, w których wytwarza się, przetwarza, obrabia, magazynuje lub transportuje materiały wybuchowe oraz przedmioty wypełnione tymi materiałami, niezależnie od czasu wybudowania tych obiektów.

§ 3. Użyte w rozporządzeniu określenia oznaczają:

1) materiał wybuchowy - substancję chemiczną w fazie stałej lub ciekłej albo mieszaninę substancji, zdolną do bardzo szybkiej przemiany chemicznej z wytworzeniem wysokiej temperatury i ciśnienia, której przeznaczeniem jest działanie przez wybuch albo przez spalanie bez zastosowania utleniacza z zewnątrz, a także przedmiot wypełniony tym materiałem,

2) wrażliwość materiału wybuchowego - prawdopodobieństwo zainicjowania gwałtownej przemiany materiału wybuchowego działaniem bodźców zewnętrznych,

3) wybuch - gwałtowną przemianę materiału wybuchowego, powodującą wytworzenie fali uderzeniowej w otaczającym środowisku,

4) ciśnienie fali uderzeniowej - największy przyrost ciśnienia w czole fali uderzeniowej,

5) obiekt - obiekty budowlane w rozumieniu Prawa budowlanego, a także maszyny i urządzenia techniczne.

§  4.

1. 4 Każdy materiał wybuchowy produkowany przemysłowo lub stosowany w produkcji podlega ocenie pod względem bezpieczeństwa. Oceny dokonuje jednostka organizacyjna upoważniona przez Ministra Przemysłu i Handlu.

2. Ocena materiału wybuchowego, o której mowa w ust. 1, polega na ustaleniu:

1) zagrożenia stwarzanego dla otoczenia w razie jego wybuchu; miarą tego zagrożenia jest ciśnienie fali uderzeniowej zależne od odległości, miejsca wybuchu i współczynnika zagrożenia materiału wybuchowego,

2) prawdopodobieństwa zainicjowania wybuchu wyrażającego się wrażliwością materiału wybuchowego na bodźce zewnętrzne; miarą tego prawdopodobieństwa jest współczynnik wrażliwości.

3. Sposób dokonywania oceny materiałów wybuchowych pod względem bezpieczeństwa oraz wymagania obowiązujące przy sytuowaniu obiektów określa załącznik do rozporządzenia.

4. 5 Wykaz materiałów wybuchowych poddanych ocenie sporządza i uzupełnia na bieżąco jednostka organizacyjna upoważniona przez Ministra Przemysłu i Handlu.

§  5.

1. Dla obiektów na terenie zakładów pracy zagrożonych wybuchem lub spaleniem materiału wybuchowego powinny być ustalone kategorie zagrożenia wybuchem MW1 i MW2, zwane dalej "kategorią MW1" i "kategorią MW2".

2. Zakwalifikowanie obiektów do odpowiedniej kategorii zagrożenia wybuchem zapewnia kierownik zakładu pracy.

§  6.

1. Obiekty, w których znajdują się materiały wybuchowe o współczynniku wrażliwości mniejszym od 2 lub materiały wybuchowe nie opakowane i w stanie nie zaelaborowanym, zalicza się do kategorii MW1, a pozostałe obiekty - do kategorii MW2.

2. Do kategorii MW1 lub MW2 można zaliczyć cały obiekt lub jego część albo zaliczyć część obiektu do kategorii MW1, a część - do kategorii MW2.

3. Obiekt lub pomieszczenie, w którym znajduje się materiał wybuchowy opakowany lub w stanie zaelaborowanym, można zaliczyć do kategorii MW1, jeżeli jest to uzasadnione względami bezpieczeństwa.

§  7.

1. Wokół każdego obiektu zaliczonego do kategorii MW1 lub MW2 wyznacza się strefę ochronną.

2. Zasięg strefy ochronnej ustala kierownik zakładu pracy w zależności od kategorii zagrożenia obiektu wybuchem lub spaleniem materiału wybuchowego.

3. 6 Na obszarze strefy ochronnej zabrania się:

1) przechowywania i gromadzenia materiałów wybuchowych, łatwo zapalnych i palnych,

2) wykonywania jakichkolwiek prac mogących zainicjować wybuch lub zapalenie, z wyjątkiem prac związanych z funkcjonowaniem obiektu,

3) wjeżdżania pojazdami mechanicznymi nie posiadającymi budowy przeciwwybuchowej,

4) przebywania osób nie związanych z realizacją zadań wynikających z funkcji obiektu.

§  8.

1. 7 Urządzenia elektryczne oraz osprzęt i instalacje w obiektach zagrożonych wybuchem, zaliczonych do kategorii MW1 i MW2, oprócz spełnienia wymagań określonych odrębnymi przepisami, powinny odpowiadać następującym wymaganiom:

1) urządzenia elektryczne powinny być zabezpieczone przed przenikaniem do nich wody oraz być odporne na elektryczne, termiczne i mechaniczne wpływy otoczenia, w szczególności ich budowa powinna zapewnić jak najmniejsze odkładanie się na ich powierzchni pyłu i łatwość oczyszczania; ponadto urządzenia te powinny być skutecznie chronione przed przeciążeniem i niedopuszczalnym nagrzaniem,

2) przy materiałach wybuchowych o temperaturze pobudzenia poniżej 473° K (o współczynniku wrażliwości ze znakiem "T") temperatura obudowy urządzeń elektrycznych powinna być co najmniej o 50° K niższa od temperatury pobudzenia, nie wyższa jednak od 393° K,

3) w obiektach kategorii MW1 używanie silników elektrycznych przenośnych jest zabronione,

4) oprawy oświetleniowe w obiektach kategorii MW1 powinny mieć stopień ochrony zgodny z Polską Normą, co najmniej IP 54,

5) urządzeń rozdzielczych prądu elektrycznego, wyłączników głównych, łączników silnoprądowych, bezpieczników, muf kablowych oraz gniazd wtykowych nie należy instalować w pomieszczeniach zagrożonych wybuchem lub spaleniem materiału wybuchowego,

6) obwody aparatury kontrolno-pomiarowej, łączności, sygnalizacji pożarowej i innej sygnalizacji oraz sterowania powinny być zabezpieczone przed iskrzeniem,

7) kable i przewody elektryczne powinny być odporne na przewidywane mechaniczne, chemiczne i termiczne wpływy otoczenia; zewnętrzne ich powłoki i otuliny powinny być wykonane z materiałów niepalnych lub trudno zapalnych, chyba że są w inny sposób chronione przed zapaleniem; przejścia kabli przez ściany powinny być szczelne.

2. W razie zastąpienia obsługi ludzkiej w obiekcie zagrożonym wybuchem materiału wybuchowego układami automatycznymi (roboty, automatyzacja) w taki sposób, że zbędna staje się obsługa stała, dopuszcza się stosowanie urządzeń elektrycznych w wykonaniu innym niż określone w ust. 1, z tym że warunki bezpieczeństwa nie ulegną pogorszeniu.

3. 8 (skreślony).

§  9.

1. Obiekty, w których występuje równocześnie zagrożenie wybuchem lub spaleniem materiału wybuchowego i zagrożenie wybuchem mieszaniny materiału palnego z powietrzem, powinny być zaliczone do kategorii MW1 i MW2 stosownie do występującego zagrożenia

2. Zasady zaliczania obiektów zagrożonych wybuchem mieszanin materiałów palnych z powietrzem do odpowiedniej kategorii zagrożenia wybuchem określają odrębne przepisy.

§ 10. Obiekt, w którym znajduje się materiał wybuchowy, powinien być osłonięty w celu zmniejszenia stref zagrożenia. Do obiektów osłoniętych stosuje się odpowiednio przepisy części II ust. 8 załącznika do rozporządzenia. Osłony obiektów powinny odpowiadać następującym wymaganiom:

1) do obiektu przeznaczonego na magazynowanie materiału wybuchowego o współczynniku wrażliwości mniejszym od 10 powinien być zastosowany wał ziemny, z wyjątkiem przypadków, o których mowa w § 12 ust. 4,

2) do obiektu przeznaczonego na materiał wybuchowy o współczynniku wrażliwości równym lub większym od 10 mogą być stosowane oddzielenia przeciwpożarowe o klasie odporności ogniowej 4,

3) odległość podstawy wału ziemnego nie podpartego murem od zewnętrznej ściany budynku powinna wynosić nie więcej niż 3 m, kąt pomiędzy podstawą a tworzącą wału powinien wynosić 40^o ± 5^o; wał nie powinien być niższy od najwyższego punktu sklepienia pomieszczeń zagrożonych wybuchem; szerokość korony wału powinna wynosić co najmniej 0,5 m,

4) powierzchnie wałów ziemnych powinny być uodpornione na erozję powietrzną i wodną,

5) wały ziemne mogą być podparte murem do 1/3 ich wysokości - jedno- lub dwustronnie, przy czym ściana budynku może pełnić funkcję muru podpierającego, bez względu na wysokość wału,

6) wały ziemne mogą być zastąpione murami lub innymi osłonami o takiej samej skuteczności.

§  11.

1. 9 Wyloty przejść w wałach ziemnych lub pod wałami ziemnymi wychodzące na drogi transportowe lub inne budynki powinny być osłonięte wałami ziemnymi.

2. Wały, o których mowa w ust. 1, powinny być konstruowane i sytuowane w sposób umożliwiający pochłonięcie lub rozproszenie energii wybuchu przenoszonej przez przejście. Przepisy § 10 pkt 5 i 6 stosuje się odpowiednio.

3. Przejścia w wałach lub pod wałami powinny mieć załamania pod takim kątem, aby nie było przez nie prześwitu.

§  12.

1. Proces technologiczny należy tak zorganizować, aby w razie wybuchu lub spalania się materiału wybuchowego można było w jak największym stopniu wykorzystać budynki i pomieszczenia, których konstrukcja przewiduje zachowanie w stanie niezniszczonym podstawowych elementów nośnych budynku.

2. Elementy budynków oddzielające pomieszczenia powinny stanowić ochronę przed przeniesieniem wybuchu na materiał znajdujący się w pomieszczeniu sąsiednim, przy czym w tych elementach nie powinno być otworów.

3. W pomieszczeniach, których podstawowe elementy nie powinny zostać zniszczone w wyniku wybuchu znajdującego się w nich materiału wybuchowego, należy zastosować przegrody odciążające, odpowiadające następującym warunkom:

1) masa powierzchniowa przegród odciążających powinna wynosić nie więcej niż 75 kg/m²,

2) przegrodą odciążającą powinna być co najmniej jedna ściana pomieszczenia lub dach, jeżeli spełniają wymagania określone w pkt 1 i 3,

3) przegrody odciążające powinny być tak konstruowane i usytuowane, aby wybuch w pomieszczeniach nie powodował zagrożenia w innych pomieszczeniach i obiektach,

4) jeżeli elementy przegród odciążających mogłyby w razie wybuchu zagrozić jakimkolwiek obiektom, to należy stosować skuteczne osłony.

4. Obiekty odpowiadające warunkom określonym w ust. 2, osłonięte od strony przegród odciążających, uważa się za obwałowane.

§  13.

1. Powierzchnie elementów budowlanych obiektów i ich wyposażenia powinny być trwałe, gładkie i łatwo zmywalne, bez szpar i pęknięć, a w szczególności nie powinny stanowić źródła zanieczyszczenia materiałów wybuchowych ani nimi nasiąkać.

2. Powłoki ścian, sufitów i elementów wyposażenia powinny być niepalne.

3. Powłoki, o których mowa w ust. 2, oraz podłogi powinny być odporne na działanie substancji stosowanych w procesie technologicznym, a w szczególności nie powinny z tymi substancjami reagować chemicznie; w miarę potrzeby powinny być wykonane z materiałów nieiskrzących i antyelektrostatycznych.

4. 10 Okna usytuowane od strony południowej, południowo-zachodniej i zachodniej należy zabezpieczyć przed bezpośrednim działaniem promieni słonecznych na materiał wybuchowy.

5. Okna mające służyć jako wyjścia awaryjne powinny łatwo otwierać się na zewnątrz, przy czym otwór okienny powinien mieć wymiary nie mniejsze niż 0,75 x 0,75 m.

6. Okna w suficie powinny być od spodu zabezpieczone siatką ochronną o drobnych oczkach, nawet przy zastosowaniu szkła zbrojonego.

7. Stosowanie szkła mineralnego do szklenia okien w pomieszczeniu, w którym znajdują się materiały wybuchowe o współczynniku wrażliwości mniejszym od 2, jest zabronione.

8. 11 (skreślony).

9. 12 (skreślony).

10. 13 (skreślony).

§  14.

1. Ilość materiałów wybuchowych w poszczególnych obiektach, pomieszczeniach i na stanowiskach pracy oraz liczbę zatrudnionych osób należy ograniczać do wielkości niezbędnych do zapewnienia prawidłowego przebiegu procesu technologicznego.

2. Ilość materiałów wybuchowych w poszczególnych obiektach powinna być ograniczona do takich wielkości, aby oprócz wymagań, o których mowa w ust. 1, były zachowane strefy zagrożenia wybuchem i najmniejsze dopuszczalne odległości pomiędzy obiektami, określone w części II załącznika do rozporządzenia.

3. W obiektach o wielu pomieszczeniach ograniczenia co do ilości materiałów wybuchowych w poszczególnych pomieszczeniach i na stanowiskach pracy powinny wynikać także z wymagań wytrzymałościowych budynków i ich elementów oraz ze stanu zabezpieczenia sąsiednich pomieszczeń lub stanowisk pracy przed przeniesieniem wybuchu.

§  15.

1. Prace stwarzające zagrożenie wybuchem lub zapaleniem materiału wybuchowego powinny być wykonywane za pomocą urządzeń samosterujących lub sterowanych na odległość.

2. 14 Jeżeli zastosowanie urządzeń, o których mowa w ust. 1, nie jest możliwe, należy ograniczyć liczbę osób narażonych do niezbędnego minimum oraz zastosować rozwiązania techniczne, zmniejszające narażenie.

§ 16. Parametry technologiczne powinny być rejestrowane w taki sposób, aby informacje nie uległy zatarciu w razie wybuchu lub spalenia materiału wybuchowego.

§  17.

1. Sygnały z urządzeń automatyki, pomiarów i kontroli procesu technologicznego, mające istotne znaczenie dla bezpiecznego prowadzenia procesu technologicznego, powinny pochodzić co najmniej z dwóch niezależnych źródeł.

2. W razie przekroczenia dopuszczalnych parametrów technologicznych lub powstania innych przyczyn mogących wywołać zagrożenie, sygnały, o których mowa w ust. 1, powinny spowodować samoczynne doprowadzenie procesu technologicznego do stanu bezpiecznego lub jego przerwanie.

3. Pracownicy obsługujący maszyny i urządzenia w razie awarii powinni mieć możliwość przerwania procesu technologicznego za pomocą urządzeń sterowanych ręcznie, przy czym co najmniej jedno z tych urządzeń powinno być umieszczone na stanowisku obsługi.

4. Maszyny i urządzenia, w których przerwanie stanów niebezpiecznych jest możliwe jedynie przez mieszanie, odbieranie ciepła, rozcieńczanie i rozpuszczanie, powinny być sprzężone z urządzeniami zapewniającymi niezawodne wykonanie tych czynności. Warunek ten powinien być spełniony również przy wykonywaniu podobnych czynności poza tymi maszynami i urządzeniami.

5. Podczas wykonywania czynności określonych w ust. 4 należy zapewnić możliwość opróżnienia maszyn i urządzeń.

§  18.

1. W instalacjach technologicznych należy stosować tylko takie środki ogrzewające i chłodzące, które nie reagują chemicznie z substancjami stosowanymi w procesie technologicznym. Jeżeli jest to niemożliwe, należy stosować konstrukcję urządzeń nie dopuszczającą do przenikania tych środków do przestrzeni zawierających substancje stosowane w procesie technologicznym.

2. Środki służące do ogrzewania pomieszczeń kategorii MW1 i MW2 powinny być dostosowane do rodzajów materiałów wybuchowych i technologii. Temperatura tych środków powinna być niższa co najmniej o 50 K od temperatury pobudzenia materiału wybuchowego, nie wyższa jednak niż 393 K.

§  19.

1. Materiałów, wyrobów lub urządzeń, służących do inicjowania wybuchu materiałów wybuchowych, nie należy przechowywać z materiałami wybuchowymi o innym przeznaczeniu.

2. Materiałów wybuchowych nie należy przechowywać w warunkach, w których mogłaby nastąpić niekorzystna zmiana ich właściwości wybuchowych, zwłaszcza sprzyjających zainicjowaniu wybuchu. Dotyczy to w szczególności:

1) przemian chemicznych w materiale wybuchowym,

2) zwiększenia wrażliwości materiału wybuchowego,

3) pogorszenia stabilności materiału wybuchowego,

4) wytworzenia substancji o właściwościach wybuchowych.

§  20.

1. Drogi zakładowe prowadzące do obiektów produkcyjnych, służące do transportu materiałów wybuchowych, surowców, półfabrykatów i materiałów do ich produkcji, a także do transportu narzędzi i przedmiotów służących do zapewnienia ciągłości ruchu, mogą być lokalizowane w strefach zagrożenia wybuchem przylegających, bezpośrednich i bliskich, określonych w części II ust. 4 załącznika do rozporządzenia.

2. 15 Powierzchnie dróg, placów manewrowych i chodników dla pieszych powinny być równe i twarde.

3. Drogi powinny być oznakowane co najmniej pionowymi znakami, zgodnie z przepisami o ruchu drogowym. Zaleca się stosowanie sygnalizacji świetlnej.

§ 21. W czasie przejazdu środka transportu zawierającego materiał wybuchowy o współczynniku wrażliwości mniejszym niż 2 i ze znakiem "M" należy zapewnić na drodze jeden kierunek ruchu.

§  22.

1. 16 Dopuszczalne jest przenoszenie przez jednego pracownika materiałów wybuchowych o wadze z opakowaniem nie większej niż 25 kg, a przy pracach załadunkowych i wyładunkowych - o wadze z opakowaniem nie większej niż 30 kg.

2. Przy ręcznym przenoszeniu pomiędzy obiektami materiału wybuchowego o współczynniku wrażliwości mniejszym niż 2, całkowity ciężar ładunku nie może przekraczać 10 kg, w tym ciężar materiału wybuchowego - 5 kg. Przenoszenie powinno być wykonane przez jedną osobę.

§ 23. 17 W transporcie wewnątrzzakładowym materiałów wybuchowych mogą być używane tylko takie urządzenia, które są przystosowane do transportu tego rodzaju materiałów.

§  24.

1. Transport materiałów wybuchowych za pomocą przewodów może się odbywać:

1) w obrębie jednolitego obiektu - przewodami dostosowanymi do rodzaju materiału wybuchowego i do stanu, w jakim występuje w danej operacji technologicznej,

2) pomiędzy obiektami - w formie ciekłych roztworów i zawiesin albo w formie zawiesin w gazach.

2. Roztwory i zawiesiny, o których mowa w ust. 1 pkt 2, nie powinny posiadać cech materiałów wybuchowych.

§  25.

1. Maszyny i urządzenia znajdujące się w obiekcie zagrożonym wybuchem lub spaleniem materiału wybuchowego nie powinny powodować niezamierzonego zapalenia lub wybuchu materiału wybuchowego przez ciepło, tarcie, uderzenie lub inne bodźce energetyczne.

2. Wymagania, o których mowa w ust. 1, dotyczą także środków transportu wewnątrzzakładowego, pojemników na materiały wybuchowe stosowanych w operacjach technologicznych lub w transporcie wewnątrzzakładowym, drzwi, okien, ich zamków, zawiasów i okuć oraz innych elementów konstrukcyjnych lub stanowiących wyposażenie obiektów.

3. Narzędzia używane w obiektach zagrożonych wybuchem lub spaleniem materiału wybuchowego powinny być wykonane z takich materiałów i używane w taki sposób, aby nie powodowały niezamierzonego wybuchu lub zapalenia materiału wybuchowego.

4. Materiały służące do wykonywania urządzeń i narzędzi wymienionych w ust. 1-3 powinny być tak dobrane, aby nie były źródłem dodatkowych zagrożeń powstałych w wyniku ich korozji, niebezpiecznych reakcji chemicznych lub zmian produktu.

5. Stosowanie wspólnych napędów pasowych do urządzeń, o których mowa w ust. 1, jest zabronione.

§  26.

1. Maszyny i urządzenia znajdujące się w obiekcie zagrożonym wybuchem lub spaleniem materiału wybuchowego powinny być tak konstruowane, aby w miejscach do tego nie przeznaczonych nie stwarzały możliwości gromadzenia się materiału wybuchowego lub substancji mogących wywołać zagrożenie.

2. Połączenia pomiędzy urządzeniami powinny być konstruowane w taki sposób, aby w razie zapalenia nie następowało przenoszenie ognia.

§ 27. W pomieszczeniach, w których istnieje zagrożenie oparzeniem lub skażeniem twarzy, rąk i oczu, powinny być instalowane umywalnie wyposażone w natryski z zimną wodą, służące do zmywania i przepłukiwania tych części ciała. Natryski powinny być uruchamiane samoczynnie w chwili wejścia pod natrysk.

§  28.

1. Przed wejściem do pomieszczeń, w których istnieje zagrożenie zapaleniem odzieży na człowieku lub skażeniem powierzchni ciała i odzieży, powinny być instalowane natryski uruchamiane samoczynnie w chwili wejścia pod natrysk. Natryski powinny działać niezawodnie, bez względu na warunki atmosferyczne.

2. Liczba natrysków, o których mowa w ust. 1, powinna być dostosowana do liczby osób jednocześnie narażonych.

§  29.

1. Jeżeli w obiektach znajdują się materiały wybuchowe, powinny być stosowane środki chroniące przed elektrycznością statyczną.

2. Jeżeli w obiektach znajdują się materiały wybuchowe o współczynniku wrażliwości ze znakiem "E", o którym mowa w części I ust. 2 pkt 2 załącznika do rozporządzenia, to należy stosować, niezależnie od środków ochrony obiektów, środki i sposoby przeciwdziałające elektryzacji osób, materiałów wybuchowych i wyposażenia.

§ 30. Przewody prowadzące czynniki technologiczne powinny być dostępne do oczyszczania, naprawy i wymiany na całej długości. Przewody te nie powinny być prowadzone przejściami dla ludzi i drogami ewakuacyjnymi.

§ 31. 18  

1. Obiekty, w których wykonuje się operacje technologiczne grożące zapaleniem się znajdujących się w nich materiałów wybuchowych, powinny być wyposażone w stałe instalacje gaśnicze.

2. Instalacje gaśnicze powinny być uruchamiane zarówno automatycznie, jak i ręcznie, co najmniej z dwóch punktów, z których jeden powinien znajdować się przy wejściu do obiektu, a pozostałe - przy drogach prowadzących do obiektu. Punkty ręcznego uruchamiania instalacji gaśniczej powinny być oznakowane.

3. W przypadku całodobowej obecności obsługi w obiekcie, dopuszcza się ręczne uruchamianie instalacji gaśniczej. W takim przypadku punkty uruchamiania instalacji powinny odpowiadać wymaganiom określonym w ust. 2. Ponadto co najmniej jeden punkt powinien znajdować się na stanowisku pracy.

4. Stosowanie instalacji zraszaczowej lub tryskaczowej, jako stałej instalacji gaśniczej, jest dopuszczalne pod warunkiem spełnienia wymogu intensywności zraszania co najmniej 25 dm³/m²/min.

§ 32. Obiekty i urządzenia, w których zostały ujawnione wady lub uszkodzenia mogące mieć wpływ na bezpieczeństwo eksploatacji, powinny być niezwłocznie wyłączone z ruchu do czasu ich naprawy.

§ 33. Obiekty i ich wyposażenie oraz urządzenia, w których znajdują się materiały wybuchowe lub służące do wykonywania operacji z tymi materiałami, powinny być poddawane przeglądom i remontom w terminach ustalonych w instrukcjach eksploatacji obiektów i urządzeń.

§  34.

1. Ścieki produkcyjne zawierające materiały wybuchowe w postaci zawiesiny lub rozpuszczone albo zawierające substancje, z których może powstać materiał wybuchowy, powinny być obrabiane w taki sposób, aby po ich obróbce nie było możliwe wydzielenie materiałów wybuchowych.

2. Ścieki, o których mowa w ust. 1, należy obrabiać przed ich wprowadzeniem do kanalizacji ogólnej.

3. 19 Kanały ściekowe, którymi są odprowadzane ścieki, powinny być dostępne do oczyszczania, naprawy i wymiany na całej długości i zabezpieczone przed dostępem osób postronnych.

§  35.

1. Odpady materiałów wybuchowych, materiały wybuchowe nie odpowiadające ustalonym dla nich wymaganiom lub zanieczyszczone innymi materiałami, nie nadające się do uzdatniania lub innego wykorzystania, należy zbierać, gromadzić i niszczyć w sposób ustalony przez kierownika zakładu pracy.

2. Sposób postępowania z materiałami, o których mowa w ust. 1, powinien być określony w dokumentach wymienionych w § 36 ust. 1.

§  36.

1. Szczegółowe wymagania dotyczące wykonania, wyposażenia, zabezpieczenia i wykorzystania obiektów oraz przebiegu procesu technologicznego, a także szczegółowe wymagania dotyczące wykonywania innych czynności mogących mieć znaczenie dla bezpieczeństwa, określają projekty technologiczne i techniczne, instrukcje i regulaminy. Dokumenty te powinny być bieżąco aktualizowane.

2. Przebieg procesu technologicznego powinien być zgodny z wymaganiami określonymi w dokumentach, o których mowa w ust. 1.

§ 37. Pracownicy zatrudnieni przy produkcji, magazynowaniu i transporcie wewnątrzzakładowym materiałów wybuchowych powinni być zapoznani z dokumentami, o których mowa w § 36 ust. 1.

§ 38. Traci moc zarządzenie Ministra Przemysłu Chemicznego z dnia 23 stycznia 1963 r. w sprawie stosowania przepisów bezpieczeństwa pracy przy produkcji, składowaniu i transporcie wewnątrzzakładowym materiałów wybuchowych.

§ 39. Rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

ZAŁĄCZNIK  ²⁰

SPOSÓB DOKONYWANIA OCENY MATERIAŁÓW WYBUCHOWYCH POD WZGLĘDEM BEZPIECZEŃSTWA ORAZ WYMAGANIA OBOWIĄZUJĄCE PRZY SYTUOWANIU OBIEKTÓW

I.

 Sposób dokonywania oceny materiałów wybuchowych

1. Współczynniki obliczeniowe dowolnego materiału wybuchowego określa się w następujący sposób:

1) współczynnik zagrożenia - według wzoru:

R_z = 4,71 x 10^-4 x (Q_x x V_x) ^0,5

gdzie: R_z - współczynnik zagrożenia, podany z dokładnością do dwóch miejsc po przecinku,

Q_x - ciepło wybuchu w kJ/kg materiału wybuchowego, dla którego oblicza się współczynnik zagrożenia, oznaczone zgodnie z normą,

V_x - objętość właściwa produktów wybuchu w dm³/kg materiału wybuchowego, dla którego oblicza się współczynnik zagrożenia, oznaczona zgodnie z normą,

2) współczynnik wrażliwości, w którym uwzględnia się wrażliwość na uderzenie i na tarcie oraz temperaturę pobudzenia - według wzoru:

R_w = (R_M x R_T) ^0,5

gdzie: R_w - współczynnik wrażliwości,

R_M - współczynnik wrażliwości mechanicznej,

R_T - współczynnik wrażliwości termicznej,

3) współczynnik wrażliwości mechanicznej - według wzoru:

R_M = 0,076 x (S_t x S_i) ^0,5

gdzie: R_M - współczynnik wrażliwości mechanicznej,

S_t - wrażliwość na tarcie w N,

S_i - wrażliwość na uderzenie w J,

4) współczynnik wrażliwości termicznej - według wzoru:

R_T = 39,02 x Log T_p/373

gdzie: R_T - współczynnik wrażliwości termicznej,

T_p temperatura pobudzenia w K.

2. Jeżeli materiał wybuchowy:

1) ma współczynnik wrażliwości mechanicznej mniejszy lub równy 1, to współczynnik wrażliwości oprócz liczbowej wartości otrzymuje znak "M",

2) ma energię zapłonu od iskry elektrycznej mniejszą lub równą 0,1 mJ, to współczynnik wrażliwości oprócz liczbowej wartości otrzymuje znak "E",

3) ma temperaturę pobudzenia niższą od 473 K, to współczynnik wrażliwości oprócz liczbowej wartości otrzymuje znak "T",

4) charakteryzuje się wrażliwością na uderzenie wyższą od 50 J i jednocześnie wrażliwością na tarcie wyższą od 353 N, do obliczenia wrażliwości mechanicznej według wzoru podanego w ust. 1 pkt 3 należy przyjąć S_t = 353 N,

5) nie ulega pobudzeniu przy ogrzewaniu do temperatury 675 K, to do obliczenia współczynnika wrażliwości termicznej według wzoru podanego w ust. 1 pkt 4 należy przyjąć T_p = 673 K.

II.

 Wymagania obowiązujące przy sytuowaniu obiektów.

1. Minimalną odległością od obiektu, w którym znajduje się materiał wybuchowy, do innych obiektów jest taka odległość, dla której ciśnienie fali uderzeniowej nie przekracza wartości dopuszczalnych. Dopuszczalne wielkości ciśnienia fali uderzeniowej wyznaczają granice stref zagrożenia.

2. Wzorcowym materiałem wybuchowym jest heksogen krystaliczny o gęstości właściwej 1,8 g/cm³, który przyjmuje się jako materiał odniesienia do określenia parametrów zagrożenia dla innych materiałów wybuchowych. Równoważnik masy heksogenu danego materiału wybuchowego ustala się według wzoru:

G = m_x x R_z

gdzie: G - równoważnik masy heksogenu w kg,

mx - masa danego materiału wybuchowego w kg,

Rz - współczynnik zagrożenia materiału wybuchowego wyznaczony zgodnie z częścią I ust. 1.

3. Ciśnienie fali uderzeniowej jako funkcję odległości czoła fali od miejsca wybuchu materiału wybuchowego lub jego równoważnika ustala się według wzoru:

P_f = 980 (L x G^-0,33) ^{- 1,89}

gdzie: P_f - ciśnienie fali uderzeniowej w kPa,

L - odległość od miejsca wybuchu w m.

4. W otoczeniu obiektów, w których znajduje się materiał wybuchowy, wyznacza się strefy zagrożenia wybuchem, które dzieli się ze względu na przewidywane ciśnienie fali uderzeniowej wywołanej wybuchem tego materiału na:

1) strefę przylegającą - przewidywane ciśnienie fali uderzeniowej 2000 kPa i wyższe,

2) strefą bezpośrednią - ciśnienie fali uderzeniowej poniżej 2000 kPa do 250 kPa,

3) strefę bliską - ciśnienie fali uderzeniowej poniżej 250 kPa do 35 kPa,

4) strefę pośrednią - ciśnienie fali uderzeniowej poniżej 35 kPa do 2 kPa,

5) strefę daleką - ciśnienie fali uderzeniowej poniżej 2 kPa.

5. W poszczególnych strefach zagrożenia wybuchem materiału wybuchowego mogą być lokalizowane następujące rodzaje obiektów:

1) magazyny materiałów wybuchowych w opakowaniach transportowych - nie bliżej niż w strefie bezpośredniej,

2) budynki do produkcji materiałów wybuchowych i obiekty towarzyszące oraz magazyny półfabrykatów - co najmniej w strefie bliskiej,

3) budynki produkcyjne inne niż wymienione w pkt 1 i 2, obiekty higienicznosanitarne, budynki laboratoryjne i inne obiekty badawcze, budynki pomocnicze, drogi, napowietrzne linie wysokiego napięcia, ogrodzenia zewnętrzne zakładów - nie bliżej niż w strefie pośredniej, z wyjątkiem dróg, o których mowa w § 20 ust. 1 rozporządzenia,

4) obiekty nie wymienione w pkt 1-3 - wyłącznie w strefie dalekiej.

6. W strefie przylegającej nie mogą być lokalizowane żadne obiekty i stanowiska pracy nie związane z obiektem, w którym znajduje się materiał wybuchowy.

7. Minimalną odległość obiektów nie obwałowanych, w których znajduje się materiał wybuchowy, od innych obiektów określa się według wzoru:

L_d = 38,25 x P_f^-0,529 x G^0,33

gdzie: L_d - minimalna odległość,

P_f - ciśnienie fali uderzeniowej w kPa,

G - równoważnik masy heksogenu w kg.

8. Minimalną odległość obiektów obwałowanych, w których znajduje się materiał wybuchowy, od innych obiektów określa się według wzorów:

1) przy odległości powyżej 10 m do 80 m:

L_d = 14,96 x P_f^-0,629 x G^0,396

2) przy odległości powyżej 80 m do 500 m:

L_d = 3,639 x P^-1_f x G^0,63 + 27,1

3) przy odległości powyżej 500 m:

L^d = 38,25 x P_f^-0,529 x G^0,33

9. Za odległość pomiędzy budynkami przyjmuje się najmniejszą odległość pomiędzy ścianami tych budynków.

10. Dla obiektów, w których znajduje się materiał wybuchowy o współczynniku wrażliwości nie większym niż 2 lub nie większym niż 5 ze znakiem "M", minimalna odległość od innych obiektów stwarzających zagrożenie wybuchem wynosi:

1) co najmniej 20 m, jeżeli zawierają one nie mniej niż G = 10 kg, lecz nie więcej niż G = 1000 kg,

2) co najmniej 60 m, jeżeli zawierają ponad G = 1000 kg, lecz nie więcej niż G = 5000 kg,

3) odległość obliczoną według wzorów podanych w ust. 7 lub 8, jeżeli zawierają ponad G = 5000 kg.

11. Obliczenia maksymalnych dopuszczalnych ilości materiałów wybuchowych, które mogą być w obiekcie, dokonuje się na podstawie wzorów podanych w ust. 7, 8 i 10.

12. Wielkość stref zagrożenia wokół obiektów nie obwałowanych określa tabela nr 1.

Tabela nr 1

Ilość zgromadzonego	Ciśnienie fali uderzeniowej Pf (kPa)
materiału G/kg	2000	250	35	2
	wielkość stref zagrożenia w m
1	2	3	4	5
5	1	4	10	45
10	2	4	13	57
20	2	6	16	72
50	3	8	22	98
102	3	10	27	123
2 * 102	4	12	34	155
5 * 102	5	16	46	210
103	7	21	58	265
2 * 103	9	26	74	334
5 * 103	12	35	100	458
104	15	44	126	571
2 * 104	19	56	158	720
5 * 104	25	76	215	977
105	32	96	271	1230
2 * 105	40	121	341	1550
5 * 105	54	154	463	2104
106	69	206	583	2651

13. Wielkość stref zagrożenia wokół obiektów obwałowanych określa tabela nr 2.

Tabela nr 2

Ilość zgromadzonego	Ciśnienie fali uderzeniowej Pf (kPa)
materiału G/kg	2000	250	35	2
	wielkość stref zagrożenia w m
5	-	-	-	18
10	-	-	-	24
20	-	-	-	32
50	-	-	-	46
102	-	-	10	60
2 * 102	-	-	13	79
5 * 102	-	-	19	118
103	-	-	25	149
2 * 103	-	-	32	196
5 * 103	-	14	47	282
104	-	18	61	371
2 * 104	-	23	80	488
5 * 104	-	34	122	977
105	12	44	174	1230
2 * 105	16	58	254	1550
5 * 105	23	84	432	2104
106	30	115	583	2651

1 § 1 ust. 2 pkt 3 dodany przez § 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 8 czerwca 1995 r. (Dz.U.95.73.365) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 29 lipca 1995 r.

2 § 2 ust. 1 według numeracji ustalonej przez § 1 pkt 2 lit. a) rozporządzenia Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 8 czerwca 1995 r. (Dz.U.95.73.365) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 29 lipca 1995 r.

3 § 2 ust. 2 dodany przez § 1 pkt 2 lit. b) rozporządzenia Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 8 czerwca 1995 r. (Dz.U.95.73.365) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 29 lipca 1995 r.

4 § 4 ust. 1 zmieniony przez § 1 pkt 3 lit. a) rozporządzenia Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 8 czerwca 1995 r. (Dz.U.95.73.365) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 29 lipca 1995 r.

5 § 4 ust. 4 zmieniony przez § 1 pkt 3 lit. b) rozporządzenia Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 8 czerwca 1995 r. (Dz.U.95.73.365) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 29 lipca 1995 r.

6 § 7 ust. 3 zmieniony przez § 1 pkt 4 rozporządzenia Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 8 czerwca 1995 r. (Dz.U.95.73.365) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 29 lipca 1995 r.

7 § 8 ust. 1 zmieniony przez § 1 pkt 5 lit. a) rozporządzenia Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 8 czerwca 1995 r. (Dz.U.95.73.365) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 29 lipca 1995 r.

8 § 8 ust. 3 skreślony przez § 1 pkt 5 lit. b) rozporządzenia Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 8 czerwca 1995 r. (Dz.U.95.73.365) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 29 lipca 1995 r.

9 § 11 ust. 1 zmieniony przez § 1 pkt 6 rozporządzenia Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 8 czerwca 1995 r. (Dz.U.95.73.365) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 29 lipca 1995 r.

10 § 13 ust. 4 zmieniony przez § 1 pkt 7 lit. a) rozporządzenia Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 8 czerwca 1995 r. (Dz.U.95.73.365) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 29 lipca 1995 r.

11 § 13 ust. 8 skreślony przez § 1 pkt 7 lit. b) rozporządzenia Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 8 czerwca 1995 r. (Dz.U.95.73.365) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 29 lipca 1995 r.

12 § 13 ust. 9 skreślony przez § 1 pkt 7 lit. b) rozporządzenia Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 8 czerwca 1995 r. (Dz.U.95.73.365) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 29 lipca 1995 r.

13 § 13 ust. 10 zmieniony przez § 1 pkt 7 lit. b) rozporządzenia Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 8 czerwca 1995 r. (Dz.U.95.73.365) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 29 lipca 1995 r.

14 § 15 ust. 2 zmieniony przez § 1 pkt 8 rozporządzenia Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 8 czerwca 1995 r. (Dz.U.95.73.365) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 29 lipca 1995 r.

15 § 20 ust. 2 zmieniony przez § 1 pkt 9 rozporządzenia Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 8 czerwca 1995 r. (Dz.U.95.73.365) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 29 lipca 1995 r.

16 § 22 ust. 1 zmieniony przez § 1 pkt 10 rozporządzenia Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 8 czerwca 1995 r. (Dz.U.95.73.365) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 29 lipca 1995 r.

17 § 23 zmieniony przez § 1 pkt 11 rozporządzenia Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 8 czerwca 1995 r. (Dz.U.95.73.365) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 29 lipca 1995 r.

18 § 31 zmieniony przez § 1 pkt 12 rozporządzenia Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 8 czerwca 1995 r. (Dz.U.95.73.365) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 29 lipca 1995 r.

19 § 34 ust. 3 zmieniony przez § 1 pkt 13 rozporządzenia Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 8 czerwca 1995 r. (Dz.U.95.73.365) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 29 lipca 1995 r.

20 Załącznik:

- część 1 ust. 1 i część 2 ust. 2 zmienione przez § 1 rozporządzenia z dnia 4 grudnia 1991 r. (Dz.U.92.2.7) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 11 stycznia 1992 r.

- część II ust. 8 pkt 2 zmieniony przez § 1 pkt 14 rozporządzenia Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 8 czerwca 1995 r. (Dz.U.95.73.365) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 29 lipca 1995 r.

• Identyfikator: Dz.U.1990.58.341
• Rodzaj: Rozporządzenie
• Tytuł: Bezpieczeństwo i higiena pracy przy produkcji, magazynowaniu i transporcie wewnątrzzakładowym materiałów wybuchowych.
• Data aktu: 08/08/1990
• Data ogłoszenia: 27/08/1990
• Data wejścia w życie: 11/09/1990