Sekcja zwłok jest pośmiertnym badaniem, którego celem jest ustalenie przyczyny zgonu. Prawodawca wyróżnił trzy rodzaje sekcji. Uregulowania dotyczące tej materii odnajdujemy w kilku aktach prawnych. Jest to m.in. ustawa o działalności leczniczej, ustawa o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, ustawa Kodeks postępowania karnego (uKpk), a także rozporządzenia, np. Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 10 kwietnia 1972 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładach anatomii patologicznej, w prosekturach oraz w pracowniach histopatologicznych i histochemicznych.
Zgoda na przeprowadzenie sekcji jest domniemana
Pierwszym rodzajem sekcji jest sekcja naukowo-lekarska (patomorfologiczna, anatomopatologiczna). Wykonuje się ją w zakładach anatomii patologicznej (zakładzie medycyny sądowej) lub w prosektoriach klinik i szpitali na zwłokach osób zmarłych w zakładach lecznictwa zamkniętego. Jej celem jest poznanie lub potwierdzenie morfologicznego tła choroby zasadniczej i schorzeń ubocznych, ustalenie przyczyny śmierci, a także doszkalanie lekarzy i kształcenie studentów.
Czytaj w LEX: Postępowanie ze zwłokami osób zmarłych w szpitalu (w tym na COVID-19) >
Normatywne podstawy naukowo-lekarskiej sekcji zwłok odnajdujemy w ustawie o działalności leczniczej. Zgodnie z art. 31 ust. 1 tej ustawy, zwłoki pacjenta mogą być poddane sekcji, w szczególności gdy jego zgon nastąpił przed upływem 12 godzin od przyjęcia, np. do szpitala. Przeszkodą do jej przeprowadzenia jest wyrażony za życia sprzeciw pacjenta lub jego przedstawiciela ustawowego. W przypadku braku sprzeciwu, przyjmuje się zgodę domniemaną. Trwa ona tak długo, aż nie zostanie ustalone, że pacjent zgłosił sprzeciw. Wskazuje się, że może on być wyrażony w dowolny sposób. Zgodnie z art. 31 ust. 3 ustawy o działalności leczniczej, zaniechanie wykonania sekcji powinno znaleźć swoje odzwierciedlenie w dokumentacji medycznej, do której należy załączyć sprzeciw.
Nie zawsze jednak sprzeciw będzie skuteczny i pomimo jego złożenia, sekcja zostanie przeprowadzona. Art. 31 ust. 4 ustawy o działalności leczniczej przewiduje, że będzie tak w przypadkach:
- określonych w Kodeksie postępowania karnego i Kodeksie karnym wykonawczym oraz aktach wykonawczych wydanych na ich podstawie, np. gdy zachodzi podejrzenie nieumyślnego spowodowania śmierci, lub śmierć nastąpiła na skutek błędu lekarskiego;
- gdy przyczyny zgonu nie można ustalić w sposób jednoznaczny;
- określonych w przepisach o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi.
Cena promocyjna: 103.2 zł
|Cena regularna: 129 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 96.75 zł
Z przeprowadzeniem sekcji trzeba trochę poczekać
Zgodnie z art. 32 ust. 1 ustawy o działalności, dokonanie sekcji zwłok nie może nastąpić wcześniej niż po upływie 12 godzin od stwierdzenia zgonu. Czas ten może jednak zostać skrócony, jeśli zachodzi potrzeba pobrania ze zwłok komórek, tkanek lub narządów do przeszczepu. Zarządza ją wówczas kierownik jednostki, a jeżeli nie jest on lekarzem, to upoważniony przez niego lekarz albo lekarz upoważniony przez zarząd spółki kapitałowej. Trzeba jednak pamiętać, że jeżeli zachodzi uzasadnione podejrzenie, że zgon nastąpił w wyniku czynu zabronionego stanowiącego przestępstwo, pobrania komórek, tkanek i narządów można dokonać dopiero po uzyskaniu od prokuratora informacji, że nie wyraża sprzeciwu. Natomiast, gdy postępowanie jest prowadzone przeciwko nieletniemu - po uzyskaniu stanowiska sądu rodzinnego. Stanowi o tym art. 8 ust. 1 ustawy o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów. Ponadto jeśli istnieje uzasadnione podejrzenie, że przyczyną śmierci było przestępstwo lub samobójstwo, albo nie można ustalić tożsamości zwłok, należy niezwłocznie zawiadomić o tym prokuratora. Wskazuje na to treść par. 7 rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 3 sierpnia 1961 r. w sprawie stwierdzenia zgonu i jego przyczyny oraz art. 240 par. 1 ustawy Kodeks karny.
Czytaj także: Problematyczne sekcje zwłok w warunkach ryzyka zakażenia >>>
Oględziny i otwarcie zwłok przy podejrzeniu przestępstwa
Drugim rodzajem sekcji jest sekcja sądowo-lekarska. Zgodnie z art. 209 ust. 1 uKpk, jeżeli zachodzi podejrzenie przestępnego spowodowania śmierci, przeprowadza się oględziny i otwarcie zwłok. Oględzin zwłok dokonuje prokurator, a w postępowaniu sądowym sąd, z udziałem biegłego lekarza, w miarę możności z zakresu medycyny sądowej. Natomiast w wypadkach niecierpiących zwłoki - Policja, o czym niezwłocznie musi powiadomić prokuratora. Oględzin zwłok dokonuje się w miejscu ich znalezienia. Do czasu przybycia biegłego oraz prokuratora albo sądu, zwłoki można przemieszczać lub poruszać tylko w razie konieczności. Oględziny zwłok obejmują dokładne ich obejrzenie w celu określenia właściwości ciała, znamion śmierci, szczegółowych właściwości ciała, zmian chorobowych powłok skórnych, zmian pourazowych powłok skórnych oraz obrażeń i ewentualnie pobranie wycinków do badań histopatologicznych. Natomiast otwarcia zwłok dokonuje biegły lekarz w obecności prokuratora albo sądu. Sekcja jest wykonywana w zakładach medycyny sądowej lub w prosektoriach szpitalnych. Jej celem jest ustalenie przyczyny zgonu, mechanizmu i rodzaju śmierci oraz zjawisk i objawów wskazujących, czy w danym wypadku możemy mieć do czynienia z działaniem przestępczym, samobójstwem czy nieszczęśliwym wypadkiem. Ponadto do obecności przy oględzinach lub otwarciu zwłok można wezwać lekarza, który ostatnio udzielił pomocy zmarłemu. Z oględzin i otwarcia zwłok biegły sporządza opinię.
Czytaj w LEX: Postępowanie szpitala z płodem obumarłym w różnych okresach trwania ciąży a prawa pacjentów (rodziców) >
Sanepid i rodzina też mogą zlecić sekcję
Trzecim rodzajem sekcji jest sekcja administracyjna. Wykonuje się ją na polecenie organów administracji publicznej. Stanowi o niej np. ustawa o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Zgodnie z jej art. 33 ust. 2 pkt 6, w celu zapobieżenia szerzeniu się zakażeń lub chorób zakaźnych państwowy powiatowy inspektor sanitarny lub państwowy graniczny inspektor sanitarny może nakazać sekcję zwłok osoby zmarłej, u której rozpoznano lub podejrzewano zakażenie lub chorobę zakaźną. Organ wydaje wówczas decyzję administracyjną, której ustawa nadaje rygor natychmiastowej wykonalności.
Istnieje też możliwość przeprowadzenia sekcji prywatnej. Nie jest ona regulowana przepisami prawa. Najczęściej wykonuje się ją na prośbę rodziny lub na wniosek towarzystwa ubezpieczeniowego. Jej celem jest np. stwierdzenie czy śmierć jest skutkiem błędu lekarskiego. Najczęściej jednak przy takim podejrzeniu wykonuje się sekcję sądowo-lekarską.
Czytaj w LEX: Sekcja zwłok >
Przy sekcji należy zachować szczególne środki ostrożności
W zakładach anatomii patologicznej, w prosekturach oraz w pracowniach histopatologicznych i histochemicznych obowiązują szczególne zasady bezpieczeństwa i higieny pracy. Ich pracownicy i inne osoby wchodzące na salę sekcyjną obowiązane są przed wejściem włożyć fartuch i kalosze przeznaczone tylko do użytku w tym pomieszczeniu. Osoby te mogą przenosić do sali sekcyjnej wyłącznie dokumentację oraz przedmioty, które są niezbędne do przeprowadzenia badań. Ponadto w razie wykonywania sekcji zwłok osób zmarłych na chorobę zakaźną, pracownicy obowiązani są zachować środki ostrożności odpowiednie dla danej jednostki chorobowej. Przepisy zwracają też uwagę, że w razie skaleczenia się podczas wykonywania sekcji zwłok, pracownik obowiązany jest niezwłocznie przerwać pracę. Przystąpienie do niej może nastąpić po całkowitym zagojeniu rany. W szczególnych wpadkach jest to możliwe po pełnym zabezpieczeniu rany przed przenikaniem do niej jakichkolwiek substancji. Kwestię tę reguluje par. 18 ust. 3 rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 10 kwietnia 1972 r. Po opuszczeniu sali należy zdjąć fartuch i kalosze oraz umyć ręce. W par. 18 ust. 4 rozporządzenia, minister szczegółowo uregulował ten proces. Przepis ten stanowi, że po zakończeniu sekcji pracownicy są obowiązani myć ręce najpierw w rękawiczkach, a następnie po ich zdjęciu, używając wyłącznie mydła płynnego ze zbiornika uruchamianego pedałem nożnym. Osuszanie rąk powinno odbywać się za pomocą suszarki elektrycznej.
Czytaj w LEX: Środki ochrony indywidualnej pracownika w podmiotach wykonujących działalność leczniczą >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
