Asystenci zdrowienia mają być standardem w centrach zdrowia psychicznego

29 października 2019 roku wchodzi w życie nowelizacja rozporządzenia w sprawie programu pilotażowego w centrach zdrowia psychicznego. 1 lipca 2018 r. ruszył pilotaż Centrów Zdrowia Psychicznego (CZP). Umowy w sumie podpisano z 27 placówkami. W Warszawie powstały trzy takie centra: na Mokotowie, Woli i Bródnie oraz Targówku.

Celem pilotażu jest przetestowanie w ciągu trzech lat nowych warunków organizacji i sposobu finansowania opieki psychiatrycznej u dorosłych. Później takie zmiany mają zostać wprowadzone w całej Polsce. Pilotaż obejmie obszar zamieszkały łącznie przez 10 proc. mieszkańców Polski.

Nowością w tym nowym modelu opieki jest to, że pacjent może przyjść do centrów bez zapowiedzi, poradzić się, jak rozwiązać problem, uzyskać wsparcie, rozpocząć leczenie. W przypadkach pilnych plan pomocy opracowywany jest w ciągu maksimum 72 godzin od zgłoszenia się do Punktu Zgłoszeniowo-Koordynacyjnego (PZK). Takie punkty muszą być czynne nie krócej niż od 8 do 18 w dni robocze.

Optymistyczne wnioski z pilotażu w psychiatrii dla dorosłych - czytaj tutaj>>

Regulacje prawne w systemie ochrony zdrowia psychicznego

Błażej Kmieciak

Sprawdź

Cena promocyjna: 99 zł

Cena regularna: 99 zł

Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: zł

Pomoc od razu, a nie za trzy miesiące

Osoba zgłaszająca się do CZP w pierwszej kolejności trafia nie do rejestracji, a do profesjonalisty (psychologa, pielęgniarki psychiatrycznej, terapeuty środowiskowego). Po dokonaniu oceny potrzeb ustala on wstępny plan pomocy i terminy jej udzielenia. W takim punkcie pacjent dowiaduje się o możliwościach leczenia, a także miejscach uzyskania świadczeń pomocy społecznej.

Jak podkreślali eksperci dużym plusem CZP jest to, że taki ośrodek oferuje pomoc, która jest łatwo dostępna. Natychmiast następuje kontakt z fachowcem, a nie z rejestratorką. On sprawdza co szybko można zrobić. Jeśli rzecz wymaga dalszej interwencji, pracownik kieruje do różnych form opieki, którą dysponuje.

Jak wyjaśnia resort zdrowia nowelizacja rozporządzenia wynika przede wszystkim z doświadczeń związanych z dotychczasową realizacją programu pilotażowego w odniesieniu do założeń.

„ Konieczne doprecyzowanie przepisów związanych ze sposobem finansowana i rozliczania programu pilotażowego w kontekście ryczałtu na populację. Ponadto, jest niezbędne doprecyzowanie przepisów dotyczących finansowania, które wynika m.in. ze zidentyfikowanych rozbieżności interpretacyjnych zasygnalizowanych przez oddziały wojewódzkie Narodowego Funduszu Zdrowia” – podkreśla resort.

Pilotaż w psychiatrii, by pacjent z myślami samobójczymi nie stał w kolejce - czytaj tutaj>>

Obowiązkowi asystenci zdrowienia

Ważne zmiany dotyczą zatrudniania asystentów zdrowienia. Nowelizacja w miejsce „dopuszcza się” jednoznacznie wskazuje potrzebę zatrudniania w centrum asystentów zdrowienia. To osoba, która w przeszłości przeżyła kryzys psychiczny lub zachorowała psychicznie. Po ukończeniu kilkumiesięcznego kursu specjalistycznego, zyskuje kompetencje i uprawnienia pozwalające wejść na rynek usług medycznych i uprawiać zawód asystenta zdrowienia. Asystent wykorzystuje własne doświadczenia i zdobytą wiedzę, by pomagać ludziom znajdującym się w sytuacji kryzysu psychicznego.

Jak podkreśla resort zdrowia dotychczasowe brzmienie okazało się niewystarczające na rzecz rozwoju takiego zatrudnienia. „Zatrudnianie asystentów zdrowienia w centrum powinno być standardem, a nie wyjątkiem” – podkreśla resort zdrowia i dodaje, że zmiana przepisów wynika z wielokrotnie zgłaszanych przez przedstawicieli centrali Funduszu wątpliwości w kwestii zatrudniania w centrum pracowników socjalnych.

Jak wskazuje resort zdrowia zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 5 sierpnia 2016 r. w sprawie szczegółowych kryteriów wyboru ofert w postępowaniu w sprawie zawarcia umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej zatrudnienie pracownika socjalnego jest ocenianym warunkiem m. in.: dla świadczeń psychiatrycznych dla dorosłych, świadczeń dziennych psychiatrycznych dla dorosłych i świadczeń psychiatrycznych ambulatoryjnych dla dorosłych. Konieczne i uzasadnione jest w tym kontekście jednoznaczne potwierdzenie zasady zatrudniania pracowników socjalnych w centrum.

Rusza pilotaż Centrów Zdrowia Psychicznego - czytaj tutaj>>

Zdania koordynatora

Nowela reguluje także kwestie dotyczące wymogów odnośnie personelu centrum przez wyszczególnienie podstawowych zadań koordynatora opieki. Do jego zadań poza udziałem w tworzeniu planów terapii i zdrowienia, udzielaniu świadczeniobiorcy wsparcia i informacji o organizacji procesu terapii, współpracy i wymiany informacji między osobami udzielającymi świadczeń opieki zdrowotnej, należy także pomoc i wsparcie świadczeniobiorcy w załatwianiu spraw wobec podmiotów zewnętrznych – tj. podmiotów takich jak jednostki organizacyjne pomocy społecznej czy kuratorzy sądowi.

Waloryzacja ryczałtu

Zmiany wprowadzone w rozporządzeniu mają na celu doprecyzowanie mechanizmu waloryzacji stawki ryczałtu. Proponuje się ustalenie stawki w okresie od dnia 1 lipca 2019 r. do dnia 31 grudnia 2019 r. w wysokości stawki podstawowej (75 zł) powiększonej proporcjonalnie o wzrost sumy świadczeń psychiatrycznych wynikającej z planu finansowego Narodowego Funduszu Zdrowia z dnia 5 czerwca 2019 r. w stosunku do planu pierwotnego na 2018 r., będącego podstawą do ustalenia pierwotnej stawki.

Przepisy określają również warunki waloryzacji stawki w kolejnych okresach rozliczeniowych w oparciu o informacje zawarte w sprawozdaniach kwartalnych Narodowego Funduszu Zdrowia. Nowy mechanizm będzie polegał na ustalaniu wartości stawki na kolejny okres rozliczeniowy (pod warunkiem wzrostu poziomu finansowania zakresu świadczeń – opieka psychiatryczna i leczenie uzależnień). Wartość stawki będzie określana mniej więcej w połowie okresu rozliczeniowego, w momencie przyjęcia przez Radę Narodowego Funduszu Zdrowia sprawozdania kwartalnego za kwartał poprzedzający dany okres rozliczeniowy.

Nowe brzmienie rozporządzenia stanowi, iż wyliczone zakresy świadczeń skutkujące pomniejszeniami nie obejmują „świadczeń dla osób z zaburzeniami psychicznymi w hostelu”. Z uwagi na słaby rozwój miejsc w hostelach celowe jest utrzymanie w okresie przejściowym odrębnego finansowania motywującego do uruchamiania tego typu działalności.

Wprowadzono zasadę, że z ryczałtu centrum jest finansowane leczenie na oddziale dziennym poza centrum oraz na oddziałach dla chorych somatycznie, przewlekle chorych oraz rehabilitacji psychiatrycznej wyłącznie na podstawie lekarza właściwego centrum.

W rozporządzenia wskazano, że opieka środowiskowa, zgodnie z zasadami tej opieki, powinna być realizowana w środowisku pacjenta. Stąd wynika konieczność wprowadzenia zasady, że będzie ona realizowana wyłącznie przez właściwe centrum. Ograniczenie to nie dotyczy kontynuacji opieki.

Dodawano zapis, który uniemożliwia zawieranie umów z innymi świadczeniodawcami zlokalizowanymi na obszarze działania centrum. W opinii resortu wprowadzenie przepisu jest konieczne z uwagi na przypadki zawierania takich umów przez dyrektorów oddziałów Funduszu w sytuacji, gdy nie wynika to z potrzeby zabezpieczenia dostępności. Świadczeniodawcy ci mogą być podwykonawcami podmiotu prowadzącego centrum.

Umożliwione jest natomiast zawieranie umów na rzecz pacjentów spoza obszaru pilotażu z podmiotem prowadzącym centrum, jeśli zachodzi taka potrzeba.

Zmieniono także przepis by zapewnić możliwości specjalistycznego leczenia szpitalnego pacjentom z obszaru działania centrum, jeśli wymaga tego stan zdrowia. Odpowiednio został zmodyfikowany załącznik nr 2 do rozporządzenia, z którego wykreślono podmioty realizujące leczenie zaburzeń nerwicowych dla osób dorosłych, gdyż możliwość taka wynika z ust. 1b.

Większy obszar na Podkarpaciu

Rozszerzono obszar objęty programem pilotażowym i zwiększania populacji do objęcia opieki przez centrum została wprowadzona na prośbę podkarpackiego oddziału wojewódzkiego Funduszu. Z analizy wynikało, że ponad 89 proc. pacjentów powiatu Kolbuszowskiego jest hospitalizowanych na oddziale centrum.

„ Po wprowadzeniu przedmiotowej zmiany populacja objęta opieką wyniesie 123 750 osób” – podaje resort i wyjaśnia, że ta zmiana została wprowadzona na wniosek realizatora pilotażu. Po wprowadzeniu przedmiotowej zmiany populacja objęta opieką wyniesie 144 364 osób.

Nowe definicje

Nowela wprowadza zmiany w słowniczku. Dodaje definicje takie jak: bliski dostęp, interwencja czy miejsce udzielania świadczeń ma na celu doprecyzowanie pojęć związanych z realizacją założeń pilotażu.

Wprowadzono także rozbudowaną definicję centrum zdrowia psychicznego, zwanego dalej „centrum”, i zobowiązania podmiotu prowadzącego do wyodrębnienia centrum w strukturze organizacyjnej podmiotu leczniczego.

„Wynika to z konieczności zapewnienia odpowiednich warunków organizacyjnych dla realizacji celów i założeń Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego na lata 2017-2022 w odniesieniu do psychiatrii środowiskowej” – podkreśla Ministerstwo Zdrowia. „ Część podmiotów leczniczych realizujących program pilotażowy nie wyodrębniła centrum i nie zapewniła odpowiedniego sposobu kierowania centrum zgodnie z zasadą jednoosobowego kierownictwa obowiązującą w działalności leczniczej, co utrudnia prawidłową realizację programu”.

W przepisach dodano wyrazy „jednak nie dalej niż warunkach bliskiego dostępu” jest zagwarantowanie, że opieka stacjonarna nie będzie realizowana dalej niż w sąsiednim powiecie.

Finansowanie pilotażu

Program pilotażowy nie przewiduje dodatkowego finansowania tych zadań poza ryczałtem na populację, czyli wykonywania ich na rzecz osób niezamieszkałych na obszarze objętym pilotażem.

Nowelizacja wprowadza zmianę doprecyzowującą i dostosowująca terminologię do rozporządzenia w sprawie szczegółowych kryteriów wyboru ofert. Resort podkreśla, że Centrum nie zastępuje funkcji zespołów ratownictwa medycznego w udzielaniu pomocy w stanach nagłego zagrożenia zdrowotnego w warunkach pozaszpitalnych.

Przepisy doprecyzowują, że w skład centrum mogą wchodzić również poradnie zdrowia psychicznego, w ramach których nie działa PZK. Godziny pracy tych poradni są ustalane na zasadach ogólnych.

Nowela doprecyzowuje również nazwy planu terapii i zdrowienia w sposób zgodny z założeniami NPOZP oraz jego treścią. Zmiana zawęża obligatoryjność sporządzenia planu do pomocy czynnej. W pozostałych formach pomocy opracowanie planu terapii i zdrowienia ma charakter fakultatywny, gdy niewystarczające okaże się opracowanie planów, o których w mowa w załączniku nr 6 do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 19 czerwca 2019 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień zwanego dalej „rozporządzeniem w sprawie leczenia psychiatrycznego”, i konieczne będzie wyznaczenie koordynatora opieki.

Ponadto, zmieniona nazwa w sposób jednoznaczny różnicuje plan terapii i zdrowienia od planów, o których mowa w załączniku nr 6 do rozporządzenia leczenia psychiatrycznego.

Standard przy akredytacji

Przepisy rozporządzenia zawierają ustalenie planu opieki szpitalnej obejmującego działania diagnostyczne i terapeutyczne, który jest standardem obowiązującym w akredytacji szpitali zgodnie z przepisami o akredytacji w ochronie zdrowia – obwieszczenie Ministra Zdrowia z dnia 18 stycznia 2010 r. w sprawie standardów akredytacyjnych w zakresie udzielania świadczeń zdrowotnych oraz funkcjonowania szpitali (Zestaw standardów akredytacyjnych szpitali, standard OP 1 – Każdy pacjent ma opracowany plan opieki).

Nowe przepisy definiują plan terapii i zdrowienia oraz określa elementy, które powinien zawierać. Określone są osoby biorące udział w opracowaniu planu, a także obowiązek przedstawienia planu pacjentowi celem dokonania uzgodnienia.

W nowym brzmieniu rozporządzenia uzupełniono nieuzasadnione pominięcie leczenia zespołów abstynencyjnych po substancjach psychoaktywnych (detoksykacja).

Limit migracji pacjentów

Przepisy mają także charakter doprecyzowujący w związku z różną praktyką oddziałów wojewódzkich Funduszu. Dodawane zapisy zawierają wprowadzenie limitu ograniczającego migrację pacjentów do centrum. W opinii MZ jest to konieczne z uwagi na występującą praktykę niektórych oddziałów wojewódzkich polegającą na obejmowaniu umową pilotażową świadczeń dla pacjentów spoza obszaru pilotażu w dużej skali, porównywalnej lub przekraczających wartość ryczałtu na populację.

Usunięto wątpliwości związane z rozliczaniem leczenia zespołów abstynencyjnych po innych substancjach psychoaktywnych niż alkohol.

Doprecyzowano, że środki z umowy pilotażowej mogą być przeznaczone na pokrycie kosztów wszystkich świadczeń udzielanych przez komórki organizacyjne centrum (również osobom spoza obszaru pilotażu) oraz na pokrycie kosztów gotowości na rzecz mieszkańców obszaru pilotażu.

Rozporządzenie zobowiązuje do odrębnego rachunku bankowego, na wzór umów w zakresie środków europejskich, i powinien zapewnić większą przejrzystość wydatkowania środków.

Skrócono okres rozliczenia do 1,5 roku i zwrotu niewykorzystanych środków po tym okresie. Zmiana wynika z informacji, że część podmiotów nie przeznacza wszystkich środków na cele określone w rozporządzeniu.

Nowe stawki ryczałtu

Proponuje się, aby przepisy dotyczące waloryzacji stawki ryczałtu miały zastosowanie do ustalania kwoty zobowiązania w umowie o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej z Funduszem - od dnia 1 lipca 2019 r. do dnia 31 grudnia 2019 r, ponadto od dnia 1 stycznia 2020 r. do dnia 30 czerwca 2020 r. oraz 1 lipca 2020 r. do dnia 31 grudnia 2020 r., jak również od dnia 1 stycznia 2021 r. do dnia 30 czerwca 2021 r.

Jak podkreśla resort zaproponowanie wartości stawki obowiązującej od dnia 1 lipca 2019 r. do dnia 31 grudnia 2019 r. wynika z konieczności wyrównania środków w drugim półroczu 2019 r. i usystematyzowanego zwaloryzowania stawki ryczałtu przez Fundusz w związku ze wzrostem sumy świadczeń psychiatrycznych wynikającej z planu finansowego Narodowego Funduszu Zdrowia z dnia 5 czerwca 2019 r. w stosunku do planu pierwotnego na 2018 r.

W opinii Ministerstwa wskazanie półrocznych okresów waloryzacji stawki ryczałtu wynika z konieczności dostosowania przedmiotowego zagadnienia do wysokości ryczałtu, który jest ustalany na półroczne okresy rozliczeniowe. Ponadto przedmiotowa kwestia jest dostosowana do stanowiących podstawę wyliczenia wzrostu stawki ryczałtu sprawozdań kwartalnych Narodowego Funduszu Zdrowia.

Przewiduje się, że rozporządzenie wejdzie w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, z wyłączeniem § 1 pkt 2, 4 i 14, które wchodzą w życie z dniem 1 stycznia 2020 r., ponieważ niezbędne jest danie realizatorom programu pilotażowego czasu na dostosowanie struktury centrum i sposobu realizacji założeń pilotażu do ww. przepisów oraz umożliwienie Narodowemu Funduszowi Zdrowia opracowania współczynników korygujących mających na celu polepszenie jakości i zwiększenie dostępności świadczeń opieki zdrowotnej udzielanych świadczeniobiorcom powyżej 18. roku życia zamieszkującym obszar działania centrum.