Krajowy Plan Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO), zaakceptowany 17 czerwca 2022 r. przez Komisję Europejską, ma być kołem zamachowym gospodarki po pandemii. Ma wzmocnić gospodarkę, sprawić, że Polska będzie łatwiej znosiła wszelkie kryzysy. Program składa się z 54 inwestycji, m.in. w rozwój gospodarki, innowacje, środowisko, cyfryzację, edukację czy zdrowie. To także 48 reform, wiele już rozpoczętych. Polska miała otrzymać z europejskiego Funduszu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności 158,5 mld zł, w tym 106,9 mld zł w postaci dotacji i 51,6 mld zł jako preferencyjne pożyczki. Część założeń tego Planu, powstałych w 2021 r. zostało właśnie zrewidowanych.

KPO jest jednak wciąż blokowany przez Komisję Europejską, ponieważ Polska nie wypełnia uzgodnionych warunków niezbędnych do wypłaty tych środków. Czytaj: KE: Nie będzie funduszy, bo sądy w Polsce nie są niezależne>>

Czytaj w LEX: Proceduralna reakcja Europejskiego Trybunału Praw Człowieka na kryzys praworządności w Polsce >

 

REPowerEU i wojna na Ukrainie

Po co ta rewizja KPO? Po pierwsze dlatego, że KE wprowadziła nowy instrument REPowerEU, który ma pomóc uniezależnić się od rosyjskich paliw kopalnianych przed 2030 r. Po drugie, maksymalny wkład finansowy w części dotacyjnej KPO dla Polski zredukowany został o 1 mld 330 mln euro i wynosi aktualnie ok. 22 mld 520 mln euro. Po trzecie, rząd dostrzegł, że niektóre założenia w KPO sformułował na wyrost (jak rozwój pojazdów bezzałogowych), a innych działań i tzw. kamieni milowych nie jest w stanie zrealizować w zaplanowanym zakresie i czasie. Tłumaczy to obiektywnymi czynnikami - wojną w Ukrainie,  sytuacją społeczno-gospodarczej, w tym wzrostem poziomu inflacji, załamaniem łańcuchów dostaw oraz  brakiem unijnych środków na przygotowanie i uruchomienie inwestycji z części pożyczkowej KPO (inwestycje w części dotacyjnej korzystają z prefinansowania krajowego).

Dlatego Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej, za zgodą Rady UE, rozpoczęło konsultacje publiczne w sprawie rewizji KPO.  Resort zapewnia, że nie zmienia zasad jego realizacji, w tym obowiązku zakończenia programu KPO do czerwca 2026 r.

Czytaj w LEX: Grosse Tomasz G., Ekspansywny oportunista. Polityka Komisji Europejskiej wobec praworządności >

Rząd wycofuje się z ozusowania wszystkich umów cywilnoprawnych

Zmiany w KPO zgłoszone przez 11 resortów realizujących reformy i inwestycje objęły aż 5 z 6 komponentów. Dotyczą:

  • 13 z 48 reform (9 z części grantowej i 4 z części pożyczkowej)
  • 39 z 54 inwestycji (27 z części grantowej i 12 z części pożyczkowej KPO)
  • 36 kamieni milowych (21 z części grantowej i 15 z części pożyczkowej KPO)
  • 80 wskaźników (58 z części grantowej i 22 z części pożyczkowej).

W rewizji KPO zaproponowano zmianę polegającą na rezygnacji z objęcia obowiązkowymi składkami na ubezpieczenie społeczne wszystkich umów cywilnoprawnych i objęcie oskładkowaniem tylko umów zlecenia. Wszystkie umowy zlecenia mają zostać do 31 marca 2025 r. objęte obowiązkowymi składkami na ubezpieczenia społecznej. Więcej o tym: Nie będzie ozusowania wszystkich umów cywilnoprawnych, a umów zleceń dwa lata później

Przedsiębiorcy nie dostaną pieniędzy na doposażenie pracowników czy firm w związku z pracą zdalną. Pieniądze te, czyli prawie 44 mln euro, przeznaczone zostaną natomiast na wsparcie placówek opieki nad dziećmi w wieku do trzech lat (żłobki, kluby dziecięce) w ramach programu MALUCH+. Przeczytaj więcej: Rewizja KPO - firmy nie dostaną pieniędzy na sprzęt do pracy zdalnej>>

Sprawdź też: Kto pokrywa koszty dostosowania stanowiska pracy zdalnej? >>

Już bez konsolidacji szpitali

W nowej wersji KPO nie ma już mowy o „restrukturyzacji szpitali przez ich konsolidację”, ale o zmianie profilu i dostosowaniu działalności podmiotu leczniczego do lokalnych, regionalnych i krajowych potrzeb. Zamiast planowanej ustawy o modernizacji szpitalnictwa, rząd zapowiada projekt ustawy o Funduszu Wsparcia Szpitali. Ustawa miałaby wejść w życie w trzecim kwartale 2023 r.

Z dokumentu wynika też, że inflacja zjadła część środków na inwestycje: dostanie je mniej szpitali. Obowiązująca wersja programu zakłada, że resort zdrowia zawrze 330 umów ze szpitalami na zakup sprzętu medycznego lub wsparcie inwestycji do czwartego kwartału 2024 r.  W aktualizowanej właśnie wersji jest jednak mowa już tylko o 222 umowach. Zmienić się ma także średnia wartość projektu z 28,9 mln zł do 42,5 mln zł. Więcej o nowych założeniach KPO :Reforma szpitalnictwa w nowym KPO: na „miękko” i na mniejszą skalę>>

 

Wielka reforma planowania i zagospodarowania przestrzennego już się rozpoczęła. W Sejmie po pierwszym czytaniu jest już nowa ustawa o planowaniu przestrzennym. Zmienia ona zasady wydawania tzw. wuzetek,  i zakłada wygaszenie studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, których zastąpią ogólne plany, a oprócz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zostaną wprowadzone zintegrowane plany inwestycyjne. KPO przewiduje, że gminy otrzymają wsparcie finansowe (200 mln euro) na wdrożenie reformy. Przeczytaj także: Plan odbudowy pomoże w reformie zagospodarowania przestrzennego>>

Rząd początkowo zakładał, że do połowy 2025 r. ogólny plan zagospodarowania przestrzennego zgodnie z nowymi wymogami prawa przyjmie 25 proc. gmin, a do połowy 2026 r. wszystkie gminy. Teraz rewiduje te założenia. Zakłada, że pierwszym terminie będzie to raptem 10 proc., rok później połowa gmin. Tłumaczy to m.in. przedłużającymi się pracami nad uchwaleniem ustawy (reforma ma wejść w życie w III kw. 2023 r.), a w konsekwencji gminy będą miały mniej czasu na sporządzenie planów ogólnych.

Czytaj w LEX: Sporządzenie projektu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego >>

Mniej na gospodarkę wodną na terenach wiejskich

Duże zmiany KPO będą w komponencie B „Zielona energia i zmniejszenie energochłonności”. Reforma obejmie 5 (zamiast 4) niezależnych obszarów terenowych i skupi się na usunięciu barier organizacyjnych i prawnych w kompleksowej likwidacji negatywnego oddziaływania na środowisko na wielkoobszarowych terenach poprzemysłowych.  W nowej wersji proponuje się m.in. w ramach inwestycji w gospodarkę wodną na terenach wiejskich (B3.3.1) zmniejszenie kwoty wsparcia z 667 mln euro do 289 mln euro, czyli do kwoty przeznaczonej na finansowanie bezzwrotne. Zdaniem rządu, inwestycja ta nie uda się w formule zwrotnej.

W ramach inwestycji „Zielona transformacja miast” (B3.4.1) proponuje się połączenie zielonej transformacji miast z transformacją energetyczną i jednocześnie zwiększenie budżetu o 5,7 mld euro (z 2,8 mld euro do 8,5 mld euro).

Rząd przyznaje jednoczenie, że nie uda mu się wypełnić założonego wskaźnika jeśli choć o inwestycje w energooszczędne budownictwo mieszkaniowe dla gospodarstw domowych o niskich i średnich dochodach. Proponuje więc obniżenie go z 12 355 wybudowanych mieszkań dla gospodarstw domowych o niskich i średnich dochodach na 8 915 mieszkań, ale ujętych w podpisanych umowach (zakwalifikowanych do inwestycji).

Nowe wsparcie dla transformacji cyfrowej przedsiębiorstw

Zmiany czekają też komponent C., czyli transformacje cyfrową. Rząd wycofuje się m.in z dofinansowania inwestycji dotyczących sieci 5G w jej ramach miało powstać co najmniej 4200 stacji bazowych. Tłumaczy to brakiem zainteresowania zwrotną formą wsparcia. Bardziej wspierany ma być rozwój aplikacji mObywatel. Jedną z inwestycji, które pojawiły się w KPO po raz pierwszy, ma być wsparcie cyfrowej transformacji przedsiębiorstw z wykorzystaniem chmury obliczeniowej. Średnie i duże firmy mają otrzymać wsparcie w postaci finansowania zwrotnego.  Wsparcie będzie w założeniu oferowane do 2026 r., a przyjęcie konkretnych ram warunków jego otrzymania nastąpi do końca 2023 r. Według szacunków może ono objąć ok. 300 podmiotów (plan minimum to 100 firm). Szacowany koszt inwestycji to 650 mln euro.

Więcej na zieloną energię i oszczędzenie  

Dobrą wiadomością jest to, że w ramach REPowerEU Polska otrzymała  25 276 mln euro, z czego prawie 2 756 mln euro planuje wydatkować w ramach dotacji, resztę - 22 520 mln euro jako pożyczki. W części dotacyjnej ok. 2 mld euro zostanie przeznaczone na działania  związane z zieloną energią i zmniejszaniem energochłonności. Na ten cel przeznaczona zostanie też cała część pożyczkowa REPowerEU. Pozostałe 27 proc. dotacji tj. 754 mln euro będzie wydatkowane na działanie związane z zieloną, inteligentną mobilnością. W ramach dotacji planuje się:

  • zwiększenie o 300 mln euro na działania związane z rozwojem sieci przesyłowych, inteligentnej infrastruktury elektroenergetycznej oraz o 92 mln euro na instalacje OZE realizowane przez społeczności energetyczne,
  • przesunięcie dotychczasowych dwóch inwestycji z pierwotnego KPO z utrzymaniem dotychczasowej alokacji (Systemy magazynowania energii oraz Zeroemisyjny transport zbiorowy (autobusy),
  • realizację dwóch nowych inwestycji (Budowa lub modernizacja sieci dystrybucyjnych energii elektrycznej na obszarach wiejskich w celu przyłączenia nowych OZE oraz Wsparcie instytucji realizujących reformy i inwestycje REPowerEU) – łącznie 1 014 mln euro.

 

W części pożyczkowej budżet na budowę morskich farm wiatrowych (przesunięcie z KPO) zwiększony zostanie o 1 535 mln euro. Dodatkowo planuje się realizację dwóch nowych inwestycji: Wsparcie krajowego systemu energetycznego oraz Inwestycja dotycząca strategicznej infrastruktury gazu ziemnego - 17 735 mln euro. Ponadto finansowanie budowy morskich farm wiatrowych ma odbywać poprzez utworzony fundusz zapewniający finansowanie dłużne na realizację projektów. Ma on powstać do 30 czerwca 2024 r. Obsługą finansową funduszu (udzielanie pożyczek) zajmie się Bank Gospodarstwa Krajowego.

Czytaj w LEX: Elektrownie wiatrowe w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego – problemy praktyczne >

 

Cyfryzacja szkół bez dodatkowych konsultacji

Rząd chce zrezygnować z dwóch kamieni milowych, które dotyczą sprzętu dla szkół - chodzi o kamienie milowe C9L i C10L. Zakładały wyposażenie szkół w odpowiednie urządzenia i infrastrukturę w celu poprawy ogólnych warunków wydajności systemu edukacji. Chodzi jednak - zgodnie z uzasadnieniem - o usunięcie ram do przyznawania tego sprzętu.

 

- Likwidacja mierników C9L i C10L ma na celu usunięcie zbędnych działań które w ramach dzisiejszej oceny (rewizji zapisów KPO wynikającej z obecnego stanu wiedzy) nie wniosą wartości dodanej ani nie podniosą poziomu realizacji inwestycji (inwestycje niezależnie od tych mierników muszą być realizowane w ramach obowiązujących przepisów prawa i procedur a także zasad wdrażania KPO). Stąd też usunięcie przedmiotowych mierników ma neutralny charakter i nie wpływa na kluczowe interwencje. Jednocześnie zmiana ta uspójnia zakres przewidzianych działań umożliwiając koncentrację zasobów na tych które są kluczowe - wskazano w uzasadnieniu. Druga zmiana dotyczy katalogu urządzeń - po zmianach będzie szerszy -  "obejmie  komputerowe urządzenia peryferyjne i urządzenia mobilne, ale nie obejmie laptopów (przed zmianą była mowa o kamerach, tabletach, stacjach dokujących, USB).

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.