Zmiana ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw, która weszła w życie 30 listopada przedłuża do 2029 r. przepisy pozwalające na większą elastyczność w zrównoważeniu bieżących wydatków jednostek samorządu terytorialnego oraz w spłacaniu ich długów. Rząd uzasadnił nowelizację potrzebą złagodzenia rygorów prowadzenia gospodarki finansowej przez samorządy od 2025 r. Wskazuje, że w ostatnich latach w wyniku reform podatkowych i związanym z nimi zmniejszeniem dochodów jednostek samorządu terytorialnego, a jednocześnie zwiększeniem wydatków bieżących spowodowanych m.in. inflacją, jednostki samorządu terytorialnego odnotowały wyraźny spadek nadwyżki operacyjnej. Rozwiązania proponowane w projekcie ustawy wychodzą naprzeciw postulatom zgłaszanym przez stronę samorządową.

Uchwalone rozwiązania obejmują przedłużenie do 2029 r. czasowych preferencji w zakresie zasady zrównoważenia części bieżącej budżetu samorządu oraz indywidualnego limitu spłaty zobowiązań.

Przeczytaj także: Nowelizacja przepisów o dochodach JST z podpisem prezydenta

 

Jak wyglądają rozwiązania?

Czasowe preferencje  obejmują przedłużenie:

  1. Możliwości bilansowania części bieżącej budżetu JST wolnymi środkami będącymi w dyspozycji jednostki.
  2. Przedłużona zostanie zmiana podejścia do rozliczenia reguły zrównoważenia budżetu w części bieżącej – z rozliczenia 4-letniego na rozliczenie 8-letnie.
  3. Możliwości niespełnienia przez jednostkę samorządu terytorialnego relacji ograniczającej wysokość spłaty długu, czyli indywidualnego limitu spłaty zobowiązań, o którym mowa w art. 243 ustawy o finansach publicznych, pod warunkiem gdy łączna kwota długu jednostki nie przekroczy 100 proc. jej dochodów ogółem pomniejszonych o dotacje i środki o podobnym charakterze (czyli co do których organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego nie ma swobody podejmowania decyzji o ich przeznaczeniu) oraz powiększonych o planowane przychody z tytułów określonych w art. 217 ust. 2 pkt 4-8 ustawy o finansach publicznych nieprzeznaczone na sfinansowanie deficytu budżetowego. Dodatkowym zabezpieczeniem samorządu terytorialnego będzie rozwiązanie, zgodnie z którym jednostka samorządu terytorialnego będzie mogła przekroczyć indywidualny limit spłaty zobowiązań wyłącznie w przypadku gdy taka sytuacji nie zagrozi realizacji zadań publicznych,
  4. w relacji ograniczającej wysokość spłaty długu, nie będą ujmowane potencjalne spłaty kwot, które wynikają z udzielonych przez samorząd poręczeń i gwarancji.

Nowela przewiduje też utrzymanie możliwości doliczania do indywidulanego limitu spłaty zobowiązań dochodów ze sprzedaży majątku. Wprowadzona zostanie modyfikacja, która zminimalizuje dotychczas występujący problem, polegający na zawyżaniu wskaźników spłaty zobowiązań, wynikający ze zbyt optymistycznych prognoz JST.

  • Dane dotyczące dochodów ze sprzedaży majątku, uwzględniane przy obliczaniu wskaźnika spłaty zobowiązań, będą pochodziły ze sprawozdań budżetowych JST. Będą to więc dane, które będzie można zweryfikować.
  • Propozycja wpisuje się w postulaty zgłaszane przez stronę samorządową.

Ustawa ma pozwolić samorządom terytorialnym po pierwsze na przygotowanie w ustawowym terminie realistycznych budżetów na rok 2025 i wieloletnich prognoz finansowych. Termin uchwalenia budżetów jednostek samorządu terytorialnego ustalony jest na dzień 31 grudnia 2024 r., a w szczególnie uzasadnionych przypadkach 31 stycznia 2025 roku. Po drugie ma pozwolić na realne zaplanowanie spłat rat kredytów i pożyczek na rok 2025 i kolejne lata.  Zmiany powinny umożliwić samorządom utrzymanie prognozowanego poziomu inwestycji oraz absorbcję środków unijnych, w tym także z KPO.