Temat wynagrodzeń - ale sędziowskich - poruszony został też w uchwale programowej przyjętej przez XXIX Zebranie Zwyczajne Delagatów Stowarzyszenia Sędziów Polskich Iustitia. - Stowarzyszenie sprzeciwia się naruszającemu Konstytucję RP zamrażaniu wynagrodzeń sędziów oraz innych grup zawodowych związanych z wymiarem sprawiedliwości i zachęca do dochodzenia swoich praw na drodze sądowej z wykorzystaniem opracowanego przez nas wzoru pozwu - wskazano.
O co chodzi? Przypomnijmy w ustawie okołobudżetowej na 2023 r. po raz trzeci z rzędu ustalono podstawę do wyliczania wynagrodzeń sędziów, prokuratorów i powiązanych z ich płacami zawodów (np. referendarzy) nie tak, jak to wynika z Prawa o ustroju sądów powszechnych czy Prawa o prokuraturze. Zgodnie z ustawami ustrojowymi, podstawą ustalenia wynagrodzenia zasadniczego ma być przeciętne wynagrodzenie w II kwartale roku poprzedniego, ogłaszane w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Czyli powinno to być 6156,245 złotych. Tymczasem rząd zastosował stałą podstawę - 5 444,42 zł. Zaczęło się jednak już w 2021 roku, kiedy to z powodu pandemii wynagrodzenia sędziów i prokuratorów zostały utrzymane na poziomie z 2020 roku. Z kolei w 2022 r. (którego dotyczą obecnie pozwy) wynagrodzenie wyliczono na podstawie II kwartału, ale... 2020 roku, a nie 2021 r. Efektem kolejnego odstępstwa w wyliczaniu wynagrodzeń są pozwy kierowane do sądów przez prokuratorów, sędziów ale też m.in. referendarzy. Kwestionowane są wynagrodzenia w 2022 r., ale również 2021 r. - tu też zapadły już pierwsze nieprawomocne wyroki. Prawo.pl dotarło właśnie do uzasadnienia nieprawomocnego wyroku sądu włocławskiego, dotyczącego prokuratora.
Czytaj: Sprawa wynagrodzeń sędziowskich do TSUE - jest pierwsze pytanie prejudycjalne>>
Sąd powołuje się na Konstytucję i punktuje decyzje rządu
Sąd w uzasadnieniu powołał się Konstytucję, m.in. art. 2 zgodnie, z którym Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej. - Istotne jest, że z zasady państwa prawnego wyprowadzono zasady pochodne. Jedną z nich stanowi zasada ochrony zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa. Nieodmiennie związana jest z bezpieczeństwem prawnym. W świetle tej zasady adresaci norm prawnych mają prawo oczekiwać, że regulacja prawna nie zostanie zmieniona na ich niekorzyść w sposób arbitralny i zaskakujący - wskazał, odwołując się m.in. do wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4 listopada 2015 roku, w sprawie K 1/14, oraz wyrok z 19 listopada 2008 roku w sprawie Kp 2/08. - Nie oznacza to oczywiście, że określone unormowanie, regulujące uprawnienia płacowe, czy inne prawa lub obowiązki obywateli nie mogą zostać nigdy zmienione. Istotny warunek brzegowy zakłada, aby kreowane zmiany nie były dla jednostki zaskakujące i nie miały charakteru arbitralnego - wskazuje.
Dodaje równocześnie, że taka ingerencja ustawodawcy może jednak nastąpić tylko wówczas, gdy przemawiają za tym szczególnie istotne wartości konstytucyjne. - Do takich zalicza TK m.in. konieczność właśnie m.in. ochrony równowagi budżetowej - czytamy w uzasadnieniu.
Jednak w ocenie sądu wskazywane w uzasadnieniu ustawy okołobudżetowej na 2022 r. intencje ustawodawcy "nijak mają się do rzeczywistości". - Posługuje się on nimi nierzetelnie, niekonsekwentnie i wybiórczo. Z jednej bowiem strony prawodawca odchodzi od ukształtowanych zasad ustalania płac tej grupy, by podnosić uposażenia innym grupom lub przyznawać dodatkowe świadczenia osobom nie pracującym (czego sąd bynajmniej nie neguje i nie zabrania). Dowolność i uznaniowość poczynań zauważalna jest z pewnością w kontekście zapowiedzi czynionych w uzasadnieniu ustawy budżetowej na rok 2021, o wyjątkowości, przyjętego odstępstwa, której jednak próżno poszukiwać w kolejnych latach. Owa wskazywana incydentalność stała się w istocie motywacją i rutynowym postępowaniem, przy braku kryteriów co do warunków ewentualnych zmian przepisów. O ile zmiana zasad kształtowania wynagrodzeń prokuratorów w roku 2012 uzasadniana była trudną sytuacją finansów publicznych i konsekwentnymi poczynaniami kreującymi oszczędności, nie tylko płacowe, to w 2022 roku analogiczna decyzja nie została należycie uzasadniona, ukonkretniona i odniesiona do warunków budżetowych - dodano.
Więcej - zdaniem sądu - można zasadnie dowodzić, że ustawodawca nie dokonał dogłębnej analizy i refleksji kwestionowanego rozwiązania.
Czytaj: Sędziowie i prokuratorzy wygrywają w sądach - pierwsze wyroki kwestionujące zamrożenie wynagrodzeń>>
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego "zamrożenia" nie broni
Sąd odnosi się też do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 12 grudnia 2012, który uznał zakwestionowaną regulację, polegającą w istocie na jednorocznym "zamrożeniu" wynagrodzeń, za zgodną z Konstytucją. Przypomniał przy tym, że w tym orzeczeniu określono pewne wskazówki, czy warunki brzegowe ilustrujące kierunek właściwych poczynań ustawodawcy w analizowanym zakresie:
- wynagrodzenia powinny być kształtowane w sposób wykluczający jakąkolwiek uznaniowość ze strony władzy wykonawczej;
- wynagrodzenia powinny w dłuższym okresie czasu wykazywać tendencję wzrostową, nie mniejszą, niż przeciętne wynagrodzenie w sferze budżetowej;
- w trudnej sytuacji budżetu państwa wynagrodzenia powinny być bardziej, niż wynagrodzenia wszystkich innych funkcjonariuszy i pracowników sfery budżetowej - chronione przed nadmiernie niekorzystnymi zmianami.;
- niedopuszczalne jest obniżenie w drodze normatywnej nominalnej wysokości wynagrodzenia, z wyjątkiem sytuacji, o której stanowi art. 216 ust. 5 Konstytucji (przekroczenia konstytucyjnego limitu zadłużenia).
- Trybunał podkreślił, że w demokratycznym państwie prawa, opartym na trójpodziale władz, nie jest dopuszczalne, by jedna z nich, była przez pozostałe władze osłabiana, co mogłoby w konsekwencji prowadzić do uzależnienia od pozostałych władz i obniżać jej autorytet. Wskazano w szczególności, że zamrożenie wynagrodzeń może być tolerowane tylko wyjątkowo, ze względu na inne wartości konstytucyjne, w szczególności, ze względu na trudności budżetowe państwa, jeżeli występuje w kontekście szerszego programu oszczędnościowego. Nie może w żadnym wypadku stać się ono systematyczną praktyką. Z uwagi na brak możliwości wykreowania sztywnych reguł, ocena ewentualnych kolejnych regulacji musi uwzględniać uwarunkowania społeczno-gospodarcze i cały kontekst normatywny - wskazuje włocławski sąd.
Czytaj w LEX: Wpływ nowelizacji podatkowych z Polskiego Ładu na wynagrodzenia sędziów i prokuratorów >>
A odnosząc się do 2022 r. sąd uzasadnia, że kontynuowano w nim m.in. płatność tzw. 13 emerytur, w oparciu o rozwiązanie przyjęte ustawą z 9 stycznia 2020 roku o dodatkowym rocznym świadczeniu pieniężnym dla emerytów i rencistów, co więcej tzw. 14 emerytury, weszły też w życie zmiany dotyczące wynagrodzeń osób wchodzących w skład organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego oraz diet radnych, które w sposób istotny je zwiększyły. - Nie sposób wreszcie nie dostrzec sumy kar nałożonych na Polskę za to, że nie wykonała zabezpieczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie C – 204/21. Państwo Polskie zobowiązane zostało do natychmiastowego zawieszenia stosowania przepisów odnoszących się do uprawnień nieuznawanej Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego w kwestiach między innymi uchylania immunitetów sędziowskich. Za niewykonanie tego postanowienia nałożył na Polskę karę miliona euro dziennie. Kara jednego miliona euro dziennie naliczana jest od 3 listopada 2021 roku. Jest potrącana przez Komisję Europejską z funduszy dla Polski. Ponadto TSUE nałożył na polski rząd kary dzienne również w sprawie funkcjonowania kopalni Turów, które potrącane były od 20 września 2021 do 3 lutego 2022 roku. Ostatecznie wyniosły one łącznie 68,5 miliona euro - zaznacza.
Czytaj w LEX: Chlebny Jacek, Sądownictwo administracyjne w Polsce z perspektywy art. 47 KPP >>
Czytaj: Są już pierwsze nakazy zapłaty w sprawie wynagrodzeń sędziów>>
Powtórka na 2023 r. jeszcze bardziej karkołomna
W uzasadnieniu sąd odniósł się również, do rozwiązania zastosowanego wobec prokuratorów, ale też i sędziów oraz innych grup zawodowych (których wynagrodzenia są od nich uzależnione) w ustawie okołobudżetowej na 2023 r.
Czytaj w LEX: Sędzia zawieszony w czynnościach służbowych nie może pobierać pełnego wynagrodzenia >>
- Przeciętne wynagrodzenie brutto w drugim kwartale 2022 roku, ogłoszone w komunikacie Prezesa GUS z 9 sierpnia 2022 roku wynosiło 6.156,25 złotych. Z kolei przeciętne wynagrodzenie w II kwartale 2021 roku ogłoszone przez Prezesa GUS 10 sierpnia 2021 roku wyniosło 5.504,52 złotych. Tymczasem w art. 10 ust. 1 ustawy z 1 grudnia 2022 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na 2023 roku przyjęto jako podstawę kwotę 5.444,42 złotych, nijak mającą się do wskazywanych wartości. Wszystko tłumaczy jednak z jednej strony zaplanowany na rok 2023 wzrost wynagrodzeń w jednostkach budżetowych o 7,8 proc., z drugiej zaś strony, zwiększenie o taką relację procentową kwoty 5.050,48 złotych, stanowiącej podstawę ustalenia wynagrodzenia prokuratorów w 2022 roku - zaznacza sąd.
Dodając, że ustawodawca, pomimo rozwiązania przyjętego w art. 123 par. 1 ustawy Prawo o prokuraturze konsekwentnie zrównuje przyrost wynagrodzenia prokuratorów z pracownikami innych jednostek sfery budżetowej. - Czyni to pomimo, że inny był cel rozwiązania przyjętego w 2009 roku. Nie negując oczywiście zasadności i potrzeby ogólnego wzrostu wynagrodzeń w tej sferze, nie sposób jednak nie oprzeć się wnioskowi, że błędne rozumienie pojęcia sprawiedliwości społecznej nie może stanowić uzasadnienia dla łamania normy konstytucyjnej wyrażonej w art. 2 - podkreśla.
- Sąd nie pozbawia ustawodawcy prawa do kształtowania wynagrodzenia osób zatrudnionych w szeroko rozumianej sferze publicznej, a więc również prokuratorów. Tyle tylko, że kreacja ewentualnych zmian winna przede wszystkim nastąpić w drodze nowelizacji wskazanych art. 123 i 124 ustawy Prawo o prokuraturze. Nie stanowi zaś najlepszego pomysłu legislacyjnego coroczne kształtowanie tych zasad poprzez przepisy co prawda rangi ustawowej, ale o epizodycznym, jednorodzonym i de facto wykonawczym charakterze - uzasadnia.
Czytaj w LEX: Odpowiedzialność dyscyplinarna prokuratora w świetle aktualnego orzecznictwa sądowego >>>
Ten wyrok powinien być drogowskazem
Prokurator Jacek Skała, przewodniczący Związku Zawodowego Prokuratorów i Pracowników Prokuratury mówi, że ten wyrok powinien być drogowskazem dla innych orzekających sądów ale również dla sędziów i prokuratorów, którzy powinni masowo wystąpić na drogę sądową, a nie czekać na orzeczenia w sprawach już zawisłych.
- Tylko takie masowe działania mogą podobnie jak w latach 90 - tych, co przypomina sąd we Włocławku doprowadzić do rewizji poglądu w spornej sprawie przez władzę wykonawczą. Tą rewizję widziałbym jako nowelizację ustawy okołobudżetowej i przywrócenie praworządności w obszarze kształtowania wynagrodzeń sędziów i prokuratorów. Cały spór dla władzy jest w tym momencie całkowicie nieopłacalny bo jest demotywujący dla całej kadry orzeczniczej, w której rękach spoczywają miliony spraw dotyczących najważniejszych dla obywateli problemów. My jesteśmy jako środowisko otwarci na dyskusję w tej sprawie i kompromis dotyczący pandemicznego budżetu na 2021 r. Ale w pozostałym zakresie, zgodnie z zasadą pacta sund servanda – zawartych z władzą w 2008 r. umów, co do sposobu kształtowania wynagrodzeń należy przestrzegać - zaznacza.
Czytaj w LEX: Świątkowski Andrzej Marian - Perturbacje ze stanem spoczynku sędziów i prokuratorów >>
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
